BİYOGÜVENLİK

1. BİYOGÜVENLİK Uzm. Vet. Hekim Güney GÖKÇELİK

2. BİYOGÜVENLİK NEDİR? Hastalık yapıcı organizmaların sürüyü etkilemesini engellemek üzere tasarlanan tüm uygulamalardır.

3. Canlının güvenliğini sağlamada esas: • Hedef; ne mikroplar hayvanlarınıza, ne de hayvanlarınız mikroplara getirmemektir, • Hastalık etkenleri sürüleri bloke etmeden, siz onları bloke edebilmelisiniz.

4. SON 80-90 YILIN PROBLEMLERİDİRLER • ILT…..1925 • ND…..1926 • IB……1930 • IC……1932 • MIKOP1950 • ORT….1994 • DAHA ÖNCELERİ YOKLAR MIYDI ?

5. Bulaşma kaynakları nelerdir? İnsan-Yem/su - Altlık/dışkı - Toz/kir – Evcil hayvanlar– Yabani hayvanlar – Böcekler – Parazitler v.b. Temas, gıda, damlacık, dışkı ve vücut salgıları yollarıyla. Şimdi, kendinizi bir mikrobun yerine koyarak düşünün! “Nereden girip, nasıl saklanabilirim”

6. İKİ FARKLI HASTALIĞI TANIMLAYALIM • Bakteriyel Hastalıklar (Salmonellosis) • Viral Hastalıklar (Newcaste)

7. SALMONELLOSİS

8. ESASTA ÖNEMİ TEHLİKELİ VE GÜNCEL OLARAK, GIDA ZEHİRLENMELERİNDE BİRİNCİ SIRAYI KORUYAN ZOONOZDUR

9. BAKTERİ BİYOLOJİSİ • ENTEROBAKTERİDİR,YAYILMA BAĞIRSAKLARDAN İÇ ORGANLARA DOĞRU • ENFEKTİF DOZU 105 BAKTERİ İKEN,S.NEWPORT ÖRNEĞİNDE BAZILARI 1-10 ADETLE ENFEKSİYON OLUŞTURABİLİRLER • 20 DK.BU DOZA ERİŞMESİ İÇİN YETERLİDİR • 3 SAATTEN DAHA KISA BİR SÜREDE 10 NESİL ÜRETEBİLİR • BULAŞIK YUMURTA ÜZERİNDE; 25 C’DE,24 SATTE % 75 ORANINDA ARTAR • KULUÇKA SÜRESİ 6 – 72 SAATTİR • ENFEKTE CİVCİVLER 10-18 HAFTA ETKENİ SAÇABİLİRLER • LENFOİD DOKULARA YERLEŞTİKLERİNDE LATENT KALABİLİRLER • S.GALLİNARUM-PULLORUM YANINDA,S.ENTERDİTİS,S.TYPHİMURİUM VE S.HELDERBERG’İNDE VERTİKAL BULAŞMASI BİLDİRİLMİŞTİR

10. EPİDEMİYOLOJİ GENELİ KONAKÇI SPESİFİK OLMADIKLARINDAN EPİDEMİYOLOJİLERİ KARIŞIKTIR BULAŞMA; • DİKEY VE YATAY YOLLA • GIDALAR ZİNCİRİNDEKİ HEMEN HERŞEYLE • (CANLI) CİVCİV,EVCİL HAYVANLAR,İNSANLAR,YABANİ KUŞLAR, SÜRÜNGENLER,KEMİRGENLER,SİNEK-BÖCEKLER,AKARLAR • (CANSIZ) YEM-SU,ALTLIK,ARAÇLAR,ALET,MALZEME,KONTAMİNE KÜMES-KESİMHANE, ET-YUMURTA, MUTFAK GEREÇLERİ

11. NEDEN İLK SIRADA TOKSEMİK ÇEVRESEL KOŞULLARA DİRENÇLİ • TOPRAKTA 360-480 GÜN • ATIK SULARDA 500-1000 GÜN • KULUÇKAHANELERDE ELİMİNASYON % 50 ‘Yİ GEÇEMEZ • İNSANLARDA ENFEKTİF DOZ 106-108 / g (Etkene ve konakçışartlarına bağlı olarak) • GENELLİKLE İNKÜBASYON 12-36 SAAT • ENFEKSİYONU GEÇİRENLER 8 HAFTADAN DAHA UZUN SÜRE SAÇABİLİRLER • ANTİBİYOTKLERE DİRENÇ ÖNEM KAZANMIŞTIR.

12. NEDEN TAVUKLAR SUÇLU • KANATLI ENDÜSTRİSİNDE GELİŞME • TÜKETİCİ TERCİH VE YAŞAM ŞEKİLLERİ • BESLENMEDE BİLİÇLENME • EKONOMİK PROTEİN KAYNAGI YAPISI • SAĞLIKLI PROTEİN KAYNAĞI YAPISI • YUMURTA VE YUMURTA ÜRÜNLERİ YAYGINLIĞI • GIDA ZİNCİRİNDE SEKONDER / ÇAPRAZ BULAŞMALAR • YETERLİ PİŞİRMEME,MUTFAK GEREÇLERİ KAYNAĞI • KESİMHANE PROSESİ

13. KONTROLDE • İŞLETMENİN KÜMES VE HAYVAN KAPASİTESİ TEMELİNDE ÖRNEKLEME MODELİNİN GELİŞTİRİLMESİ • ÖRNEKLEME ŞEKLİ VE SAYISININ BELİRLENMESİ • LABORATUVARA ULAŞTIRILMASI VE TEŞHİS ORGANİZASYONUNUN SAĞLANMASI • SONUÇLAR IŞIĞINDA EPİDEMİYOLOJİK VERİLER SAĞLANMASI,DEĞERLENDİRİLMESİ

14. KORUNMADA • YEMDE ISISAL SİSTEM UYGULAMASI • SU HİJYENİNDE TİTİZ OLMAK • YEMDE-SUDA ASİTLEŞTİRİCİLER,PROBİYOTİK • YEM ARAÇLARININ TEMİZLİĞİ • ZİYARETÇİ KONTROLLERİ • AŞILAMA

15. NEWCASTLE

16. HASSAS TÜRLER • 236 tür kanatlının hassas olduğu bildirilmiştir • Tavuklar en hassas olanlarıdır • Kaz-Ördekler klinik belirti göstermezler , taşıyıcı olabilirler • Hindiler tavuklardan daha ciddi yayıcıdırlar • Su kuşları Lentojeniksuşları taşırlar ,yayarlar • Lentojenik ve Mezojenik güvercinlerde endemiktir • Karabataklarda sinirsel belirtiler karakteristik • Pisittasinlerde çok değişik formlar oluşur • Yırtıcı kuşlarda sinirsel belirtiler gözlenir • Deve kuşu,Emu’larda solunum problemi bulgulanır

17. İNKÜBASYON SÜRECİ DEĞİŞKENDİR • Virülansa,popülasyona ve hassasiyete göre 2 ile 5 gün değişkenliği gösterir. • Tavuklarda 2-6 gün arası olması beklenir.

18. VİRUS DAYANIKLIDIR • Bulaşık kümeste -11OC - 36 OC arasında 255 gün kadar, • 8 OC’de 14 ay ve dondurucuda yıllarca , • Leşlerin kemik iliklerinde 300 gün , • Yoğun leş tüketen bir köpekte 22 gün , • Hindi bağırsaklarında 12 ay kadar , • Yaz mevsiminde 7 gün , ilk baharda 14 gün ve kışın 30 gün canlı kalabildiği bildirilmiştir.

19. VİRUS DAYANIKLIDIR • Kontamine materyallerde 10-14 gün , • Toprakta 20OC’de22 gün , • Toprak solucanlarında 4-18 gün , • Deneysel bulaştırılmış göl suyunda 11-19 gün canlı rapor edilmiştir.

20. YAYILIM ÇOK ETKİNDİR • Enfeksiyondan 3-4 gün sonrasında gaitayla ve 3-4 hafta süreyle damlacık ve gaitayla • Yem, Su, Altlık, Alet, Ekipmanlar, İnsanlar, Donmuş etler, tabiata atlına ölüler, vahşi kanatlılar, Kurtcuklar, Akarlar, Fareler, Kedi – Köpekler, Enfekte damızlıkların yumurtalarından kabuk bulaşması

21. DAĞILIM HIZLIDIR Etken, esintisiz bir havada 50m ve rüzgar etkinliğinde 1-2 km uzağa ulaşabilir

22. SALGIN SÜRESİNCE GEREKENLER • Hasta tavukları değerlendireceğim fikriyle kesime alıp, yayılımı hızlandırmayın • Hastalığın olmadığı alanlara hasta taşımayın • Her iki saate ölüleri toplayıp yakın • Kümeslerin temizlenmesi devamında, en az 1 ay hayvan koymayın • Fark edildiğinde, geç kalınmış olacağından , hasta hayvanları aşılamaktan medet ummayın • Etrafınızı uyarın • Aşılama ile biyogüvenirliğin %50 şer oranda eşit önemini kabul edin.

23. YETİŞTİRİCİLERE İLGİLİ HATALAR • İhbar etmek istemezler • Kümeslerin yanında, birkaç broyler yada yumurtacı tavuk bulundurulur • Kedi ve köpeksiz olamazlar • Yandaki komşuya bile problemi iletmezler • Problem halinde bölgesel ortak karar almazlar

24. HEKİMLİĞİMİZ İLE İLGİLİ HATALAR Yeterli derecede sorgulanmıyor ve önlemek için bir program takvimi yok • Kanatlının türü,yaşı,duyarlığı • Etkenin suşu,virülansı • Klinik – Nekropsiyanılgıları • ikincil enfeksiyonları

25. Hekimler tarafından yapılan yorumlama hataları • Klinik – Nekropsi yanılgıları • Benzer hastalıklar • Dikkate alınmayan immunsupresif ajanlar • İş körlüğü • Dayanıksız ısrarlar

26. DEVLETE İLGİLİ OLUMSUZLUKLAR • Savaşımda esas ve genel önlemler bakanlıkça önerilmeli ve kontrolde tutulmalıdır • Bilgisayarlı epidemiyolojik izleme ve kayıt sistemi oluşturmalıdır • Hastalıklarla savaşımda doğru sıralama yapılmalıdır • Bilim-İlim-Pratik aralarındaki kopukluk giderilmeli,birlikte çalışılmalıdır

27. DEVLETE İLGİLİ… • Bakanlık yetkilisi, saha elamanları ve yetiştirici işbirliği sağlanmalıdır • Elamanların, zabıtalık davranışı ötesinde yeterli bilgi ve insiyatife sahip olmaları gerekir • Köy tavukları aşılamasının kontrole alınması gerekir

28. PATRONLAR HAKKINDA Patronlara, firmalara yada yanlış oryantasyona bağlı baskılar sonucu ortaya çıkan yanlış yönlendirmeler

29. İLKELER • Bakıcıların bilinçlendirilmesi • Kümeslere giriş çıkışların kontrol edilmesi Veterinerlerde dahil! • Ölülerin uzaklaştırılıp ve imha edilmesi

30. İLKELER • Kümeslerin temizliği • Kalıntıların temizlenip giderilmesi • Kümeslerin zararlı ve vahşi hayvanlardan korunması

31. O halde ne yapmalıyız: • Kahvehaneye gidip, aynı kıyafetle kümese girmeyiniz, • Yan kümes komşunuza; “gel de şu benim probleme de bakıver” demeyiniz, • Yabancıları ve dışarıda oynayan çocuklarınızı kümese sokmayınız, • Araç, ekipman temizliğini kontrolde tutunuz, • Kümese girişte el ayak dezenfektanı bulundurunuz,

32. Kümes dışında, başka kanatlı hayvan beslemeyiniz, • Kümese kuşların giriş ihtimallerini yok ediniz, • Fare-sinek-bit mücadelesi yapınız, • Kümesin içerisinde hasta ve ölü hayvan barındırmayınız, • Ölüleri imha ediniz, kedi-köpeğe yedirmeyiniz, • Gübrelerinizi uzak ve uygun yerlere taşıyınız,

33. Yem deponuz ve tabanı temizlenebilir yapıda yapılmış olmalıdır, • Su deponuz gereğinde temizlenip dezenfekte edilebilir konumda olmalıdır, • Kümes temizliğinde titiz olunuz, atıklarla etrafınızı kirletmeyiniz, • Bölgenizdeki hastalık olaylarına karşı uyanık olunuz, birbirinizi uyarınız,

34. Civciv koyma aralığının; temizlenmiş ve sağlıklı kümeslerde en az 10 gün, hastalık geçirmişlerde ise 30 günün altında olmamasında ısrarcı olunuz, • Gereksiz yere “KÜMESİNİZE VETERİNER HEKİM ÇAĞIRMAYINIZ”

35. Biyogüvenlik uygulamalarda sağduyu sahibi olun. Sağduyu hastalıklardan kurtulmanın en ucuz yoludur ve sonuçta para kazancıyla eşittir,

36. DİNLEDİĞİNİZ VEDE UYGULAYACAĞINIZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM