Układ rozrodczy

1. Układ rozrodczy Żeński

2. Narządy płciowe żeńskie Narządy płciowe żeńskie dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne. Zewnętrzne narządy płciowe nazywa się sromem W skład zewnętrznych narządów płciowych wchodzi: wzgórek łonowy, wargi sromowe większe, przedsionek pochwy, wargi sromowe mniejsze, łechtaczka, gruczoły przedsionkowe większe (gruczoły Bartholina), błona dziewicza.

3. Narządy płciowe wewnętrzne Wewnętrzne narządy płciowe znajdują się w tzw. miednicy mniejszej. Stanowią je: pochwa, macica, jajowody, jajniki.

4. Jajnik Jest narządem parzystym, zlokalizowanym w dolnej części jamy brzusznej, a dokładnie poniżej kresy granicznej na bocznej ścianie miednicy. Mają kształt określony, jako migdałowaty, a ich wielkość można porównać do orzecha włoskiego. Przyjmują kolor różowy lub biały i są narządem wrażliwym na ucisk. Z zewnętrznej strony jajnik jest pokryty jednowarstwowym nabłonkiem, wewnątrz składa się z dwóch warstw. Warstwy te to kora i rdzeń. Korę stanowi tkanka łączna, bogato unaczyniona przez naczynia krwionośne. W korze znajdują się pęcherzyki jajnikowe, które nazywane są pierwotnymi mieszkami. Pęcherzyki jajnikowe można podzielić na pierwotne, wzrastające i dojrzewające, przy czym w miarę ich rozwoju, kolejno przechodzą jedne w drugie. Pęcherzyk jajnikowy jest dojrzały, gdy osiąga wielkość ok. 10 mm średnicy, a w jego środku oprócz płynu pęcherzykowego zlokalizowana jest komórka jajowa. W cyklu trwającym na ogół dwadzieścia osiem dni jeden pęcherzyk jajnikowy pęka po uprzednim dojrzeniu raz w lewym, a raz w prawym jajniku. Pęcherzyk, który ulega pęknięciu to tzw. pęcherzyk Graafa. W drugim stadium metafazy procesu mejozy oocyt drugiego rzędu zostaje uwolniony. Trafia on do jajowodu, a raczej do jego ujścia brzusznego poprzez właśnie jamę brzuszną. Natomiast ciałko żółte powstaje w miejscu pęcherzyka jajnikowego, który uległ pęknięciu. Ciałko żółte jest dokrewnym gruczołem. Dojrzewanie pęcherzyka trwa dwa tygodnie, po czym następuje wydalenie komórki jajnikowej, na skutek przerwania ściany pęcherzyka, w którym ta komórka się znajdowała, a zjawisko to nazywane jest owulacją lub jajeczkowaniem.

5. Jajowód Podobnie jak jajniki jest to narząd parzysty. Ten przewód około dwunastocentymetrowej długości biegnie od jajnika do macicy Te cewkowate narządy pełnią bardzo istotną funkcję. Mianowicie, najpierw przyjmują, a potem przeprowadzają komórki jajowe. Jego początek stanowi ujście brzuszne, a koniec ujście maciczne. W budowie jajowodu można wyróżnić następujące elementy: lejek, bańka, cieśń i część maciczną. Kształt lejka przyjmuje właśnie ujście brzuszne jajowodu, do którego dodatkowo uchodzą strzępki, stanowiące wypustki o kształcie pędzelkowatym. Ścianę tego przewodu stanowią błony: zewnętrzna, mięśniowa i śluzowa, z których ta ostatnia pokryta jest nabłonkiem jednowarstwowym zaopatrzonym w rzęski. Komórkę jajową uwolnioną z pęcherzyka wyłapuje lejek, a rzęski nabłonka kierują ją do światła jajowodu. Zdarza się, że komórka jajowa nie trafia do niego, a do zapłodnienia dochodzi w jamie brzusznej. Gdy wszystko przebiega prawidłowo do zapłodnienia dochodzi w części jajowodu zwanej bańką. Ujście maciczne tego narządu umożliwia zapłodnionemu jaju przedostanie się do macicy.

6. Macica Jest narządem nieparzystym. Jej kształt określany jest zazwyczaj jako gruszkowaty lub trójkątny. Znajduje się ona w dolnej części brzusznej jamy, a dokładnie położona jest pomiędzy pęcherzem moczowym, a odbytnicą. W macicy wyróżnia się trzy części: dno, cześć środkową i część dolną. Dno jest skierowane równocześnie ku górze i do przodu, część środkową stanowi trzon, natomiast szyjka jest częścią dolną macicy. Szyjka składa się ponadto z części pochwowej i nadpochwowej. Cieśń macicy to część tego narządu znajdująca się na granicy trzonu i szyjki macicy, w którą przechodzi jama macicy zlokalizowana w obrębie trzonu. Kanał szyjki zakończony jest ujściem prowadzącym do światła pochwy. Warstwa zewnętrzna macicy to błona otrzewna, zwana też surowiczą lub omaciczem. Mięsień macicy zbudowany jest z gładkiej mięśniówki, złożonej z ilości trzech warstw i stanowi zewnętrzną część ściany macicy. Ostatnią, wewnętrzną warstwę ściany tego narządu jest łącząca się z mięśniem macicy - błona śluzowa. Błona ta składa się z dwóch warstw: podstawowej i czynnościowej. Pierwsza warstwa jest cieńsza, druga grubsza. Podczas menstruacji, do której dochodzi na skutek łuszczenia się nabłonka macicy, które jest wydalane, (kiedy nie doszło do zapłodnienia), zmianom ulega warstwa czynnościowa błony śluzowej ściany macicy.

7. Pochwa Stanowi ją przewód (kanał) o charakterze mięśniowo - błoniastym, uchodzący na zewnątrz ciała. Można w niej wyróżnić część górną, którą stanowi cześć pochwowa szyjki macicy, oraz cześć dolną, która stanowi łączące pochwę z przedsionkiem pochwy - ujście. W przypadku kobiet będących dziewicami ujście pochwy jest zamknięte tzw. błoną dziewiczą, która jest fałdem śluzowej błony. Cześć przednia ściany pochwy przylega do pęcherza i cewki moczowej, a tylna do odbytnicy. Ścianę pochwy budują błony: śluzowa i mięśniowa, z zewnątrz natomiast tkanka łączna. Śluz będący wydzieliną szyjki macicy zwilża błonę śluzową pochwy. Funkcją pochwy jest przyjęcie nasienia podczas aktu płciowego, natomiast podczas porodu jest kanałem wyprowadzającym, umożliwiającym płodowi opuszczenie ciała matki.

8. Srom Srom jest zbiorczą nazwą dla narządów zewnętrznych żeńskiego układu rozrodczego. Wzgórek łonowy to wzniesiona ku górze wyniosłość w kształcie trójkąta. Szpara sromu ograniczona jest wargami sromowymi większymi zlokalizowanymi poniżej wzgórka łonowego. Przedsionek pochwy natomiast jest ograniczony przez mniejsze wargi sromowe. Cewka moczowa, gruczoły przedsionkowe i pochwa uchodzącą do części pochwy zwanej przedsionkiem.

9. Łechtaczka Zbudowana jest z dwóch ciał jamistych. Otoczone są one białawą błoną, a ich zakończenie stanowi tzw. żołądź łechtaczki. Budową narząd ten przypomina prącie. Na skutek płciowego podniecenia ciała jamiste łechtaczki mogą wypełniać się krwią.

10. Cykl miesiączkowy Czynność narządów rodnych kobiety dojrzałej płciowo podlega ciągłej regulacji neurohormonalnej. Jajnik (żeński gruczoł płciowy) przejawia w tym okresie czynność wewnątrzwydzielniczą (hormonalną) i rozrodczą, które są ze sobą ściśle powiązane. Czynność wewnątrzwydzielnicza jajnika jest jednym z ogniw obejmujących "wyższe piętra" układu wydzielania wewnętrznego - przysadkę mózgową i podwzgórze. Dlatego często używa się określenia: oś podwzgórze-przysadka-jajnik. Cykl płciowy kobiety jest szczególnego rodzaju biorytmem sterowanym osią podwzgórze-przysadka-jajnik. Hormony gonadotropowe produkowane przez przysadkę mózgową (hormon folikulotropowy - FSH i luteinizujący - LH), działając na jajnik, sterują szeregiem przemian zachodzących cyklicznie i określanych cyklem płciowym. Obserwując zmiany w jajniku doprowadzające w sposób cykliczny do wzrostu pęcherzyka Graafa, jego pękania i uwalniania komórki jajowej, czyli owulacji (jajeczkowania), łatwiej zrozumieć procesy będące konsekwencją tych zmian a nazywane cyklem miesiączkowym