Nacionalen plan za upravuvawe so otpad na Republika Makedonija 2008-2014 Finalen dokument Dopolna i dorabotka na Nac

3. Sodr`ina na dokumentot Uloga, opseg i sostav na Nacionalniot plan za upravuvawe so otpad (NPUO) Sega{na sostojba vo odnos na upravuvawe so otpadot vo R. Makedonija Politi~ka, zakonodavna, institucionalna, organizaciska, ekonomska problematika vo upravuvaweto so otpadot i problematika na javno informirawe i komunicirawe Sega{ni vrsti i koli~ini na otpad, postoe~ka praksa i proekcii na koli~ini. Celi na upravuvaweto so otpadot Generalni strate{ki celi Glavni celi, izvodlivi vo {estogodi{niot period Merki za realizacija na celite Politi~ki i zakonodavni, jaknewe na instituciite i promeni na organizacionite strukturi, jaknewe na ~ove~ki resursi i tehni~ki kapaciteti na site nivoa, ekonomske merki, komunicirawe so site u~esnici na podru~jeto upravuvawe so otpad i podignuvawe na nivoto za op{to razbirawe na problematikata. Ocena na vlijanieto vrz `ivotnata sredina Nacrt akcionen plan za upravuvawe so otpadot (2008-2014)

4. Uloga, opseg i sostav na Nacionalniot plan za upravuvawe so otpad (2008-2014) Generalna uloga na NPUO: NPUO e sostaven del na Nacionalniot akcionen plan za za{tita na `ivotnata sredina; NPUO gi postavuva glavnite nameri i celi na procesot na vospostavuvawe na integralen sistem na upravuvawe so otpadot; NPUO gi definira glavnite aktivnosti, terminski plan i prioriteni zada~i kako i procenka za potrebni investicii vo {estogodi{niot period so cel: urgentno namaluvawe na postojnoto vlijanie vrz `ivotnata sredina zaradi neadekvatni aktivnosti pri upravuvaweto so otpadot, Izgraduvawe na upravna, organizaciska i tehni~ka baza za postepeno vospostavuvawe na sovremen sistem na upravuvawe so otpadot.

5. Opseg na dopolnetiot NPUO NPUO (2008-2014) se bazira na Nacionalnata strategija za upravuvawe so otpadot (2008) Strate{kata studija National Strategy of Environmental Approximation- WM Sector Approximation Strategy (2007) Predlog NPUO (2005) Integralni delovi NPUO (2008-2014): 9 {iroki specijalni studii za prioriteti i dolgoro~en razvoj na sistemot za upravuvawe so otpadot; Studija za izvodlivost na 3 regionalni sistemi za upravuvawe so otpadom; studija za izvodlivost na upravuvawe so medicinskiot otpad; Studija za izvodlivost na sanacija i revitalizacija na ~etiri regionalni deponii - kontaminirano zemji{te . Uloga, opseg i sostav na Nacionalniot plan za upravuvawe so otpad (2008-2014)

6. Pregled i procenka na postoe~kata sostojba na podra~jeto upravuvawe so otpad Glavni problemi kaj upravuvaweto so otpadot: Postoe~ko upravuvawe so otpadot - vo site segmenti Relacii vo op{testvoto vo vrska so upravuvaweto so otpadot: Politi~ka voqa i zakonodavna ramka. Organizacija na instituciite i nedostatok na ~ove~ki resursi na site nivoa. Pokrivawe tro{oci i finansirawe investicii i izvr{eni uslugi Sovest za problemot so otpadot vo dr`avata. Site fazi na tehni~kiot del na upravuvawe so otpadot. Postoewe na regionalni deponii i problematika na nivno re{avawe. Vlijanie vrz zdravjeto na naselenieto i `ivotnata/prirodna sredina.

10. Osnovnite principi na razvoj se baziraat na : klu~ni principi na EU i na hierarhijata na upravuvawe so otpadot, dr`livo upravuvawe so prirodnite resursi, a toa e: Re{avawe na problemot so otpadot na izvorot so pomo{ na principot “odgovornost za otpad” i “odgovornost na proizvoditelot” . Upotreba na otpadot kako substitut za neobnovlivi prirodni resursi. Racionalna i ekolo{ki-bezbedna upotreba na zemji{teto. Vospostavuvawe na racionalna mre`a na objekti za tretman i kone~no pravilno deponirawe na opasen, neopasen otpad, specijalni vrsti otpad i opakovki od proizvodi. Dozvoleno e deponirawe samo na prethodno obraboteni, stabilizirani i nereaktivni ostatoci. Vra}awe na novi vrednosti na degradiranite povr{ini po sanacija. Osnovni principi za razvoj na sistemot za upravuvawe so otpad

11. Glavni nameri i celi za {estgodi{niot period Harmonizacija na nacionalnite propisi so “acquis communautaire” Vospostavuvawe na efektivni institucionalni i organizaciski strukturi i aran`mani : podelba na odgovornosti i zada~i, reformirawe na institucii i organizacii, jaknewe na kapacitetite na site u~esnici vo sistemot na upravuvawe so otpadot Namaluvawe na vlijanieto vrz `ivotnata sredina so tehni~ki merki izgradba na objekti za tehni~ko upravuvawe so komunalniot otpad za preoden period i za sledni fazi; zatvarawe na deponii so visok/sreden rizik; voveduvawe na najdobri raspolo`ivi tehniki (BAT) kaj golemite generatori na otpad; voveduvawe optimalni re{enija za mali generatori na opasen otpad voveduvawe tehni~ki sistemi za sobirawe, tretman i pravilno deponirawe na `ivotinski nusproizvodi, opasen medicinski otpad i drugi frakcii opasen otpad.

12. Glavni nameri i celi za {estgodi{niot period Vospostavuvawe sistem za pokrivawe tro{oci i finansirawe na investicii : obezbeduvawe prihodi za pokrivawe na site tro{oci za izvedeni uslugi vo upravaweto so otpadot, obezbeduvawe prihodi za fondovi za finansirawe na investicii. Vospostavuvawe sistem za jaknewe na svesta na site u~esnici vo sistemot na upravuvawe so otpad, so cel: razbirawe na problematikata so otpadot vo dr`avata, razbirawe i prifa}awe na ulogata na sekoj gra|anin i ~len na op{testvoto, razbirawe na neizbe`ni politi~ki i strukturni promeni, postignuvawe na pozitivna participacija na javnosta vo smisla podr{ka na projekti za upravuvawe sootpadot.

13. Glavni celi za specifi~ni aktivnosti za {estgodi{niot period

14. Glavni merki i aktivnosti za postignuvawe na namerite i celite za {estgodi{niot period Harmonizacija na nacionalnite propisi so “acquis communautaire” Transpozicija na EU direktivite vo nacionalnite propisi Novi ili dopolneti nacionalni propisi, osobeno za: - `ivotinski nusproizvodi, - opakovki od proizvodi, - kontaminacija na po~vata, - ekolo{ka odgovornost, - regulativa vrzana na sistem: pokrivawe tro{oci na upravuvawe so otpadot i investirawe. Nacionalni propisi - sekundarno nivo: Operativna regulativa i adminstrativni proceduri, dozvoli, licenci, monitoring, izve{tai, inspekcii... Lokalno nivo: Priprema na me|uop{tinski planovi za upravuvawe so otpadot Adaptacija na propisi za investirawe na me|uop{tinsko nivo

15. Glavni merki i aktivnosti za postignuvawe na namerite i celite za {estgodi{niot period Jaknewe na nacionalni/lokalni institucii i organizacioni aran`mani Jaknewe na ulogata na sektorot za upravuvawe na otpadot vo M@SPP Jaknewe i reorganizacija na ekolo{kata inspekcija Jaknewe na sektori: EIONET, Kancelarija za komunikacija so javnosta, Laboratorija za ekolo{ki monitoring Reorganizacija na komunalnite pretprijatija so prenos na odgovornost i organizacija na operativni zada~i, kako i prenos na finansiski i smetkovodstveni zada~i na me|uop{tinsko nivo. Prioritet = pilot proekt: organizacija demonstracionen centar za upravuvawe na komunalen otpad na me|uop{tinsko nivo (> 200.000 gra|ani). Organizacioni aran`mani za sobirawe i tretman na specijalen otpad, opakovki od proizvodi, `ivotinski nusproizvodi, medicinski otpad i drug opasen otpad so pomo{ na mre`a na koncesioneri ili neprofitni kompanii so cel materijalna/energetska upotreba na otpadot. Organizacija na finansijski i ekonomski merki.

16. Glavni merki i aktivnosti za postignuvawe na namerite i celite za {estgodi{niot period Jaknewe na ~ove~ki resursi i kapaciteti Dopolnuvawe so okolu 100 vraboteni na nacionalno i lokalno nivo Doobrazuvawe i trening. Vrabotuvawe i imenuvawe na odgovorni lica za problematikata na otpadot (`ivotna sredina) kaj pogolemite proizvoiteli na otpad (zadol`eni spored IPPC direktiva). vrabotuvawe, doobrazuvawe i trening; vo pomali privatni pretprijatija, vrabotuvaweto odi paralelno so {irewe na operativni aktivnosti i prihodi. Podigawe na svesta na gra|anite i drugite u~esnici za problemot so otpadot i so upravuvawe na otpadot: Op{to informirawe na gra|anite za postignuvawe razbirawe na problematikata so otpadot. Komunicirawe so proizvodniot i uslu`niot sektor, osobeno so pogolemite proizvoditeli na otpad. Informirawe na gra|anite so cel konstruktivno vklu~uvawe na javnosta vo konkretni proekti na upravuvawe na otpad.

17. Izgradba na objekti za upravuvawe so otpadot Investiciona procedura Po~etok na planski i pripremni aktivnosti vo periodot 2008-2014 Realizacija na investicii i po~etok na rabota - sleden period

18. Priprema na proektna, ekolo{ka i investiciska dokumentacija za regionalni centri za upravuvawe so komunalniot otpad za postepeno zatvorawe na okolu 40 postoe~ki deponii Investirawe vo 1. faza za 3 regionalni centri za upravuvawe so otpad i za transportni vozila i recikla`ni dvorovi za kapacitet okolu 360.000 t KO/godi{no. Investirawe vo postepeno zatvorawe na 40 postoe~ki deponii i sanacija na okolu 33 ha povr{ina na zatvoreni komunalni deponii. Investirawe vo sistem za sobirawe, transport i vo sovremena gorilnica za medicinski otpad i oddelni opasni frakcii (kone~no re{enie). Investirawe vo privremeni skladi{ta za opasen otpad od mali proizvoditeli so cel nao|awe na optimalno re{enie podocna. Izgradba na objekti za upravuvawe so otpad

19. Izgradba na objekti za upravuvawe so otpadot Ponatamo{na priprema na dokumentacija i investirawe vo novi regionalni centri za upravuvawe so komunalen i oddelen neopasen otpad, vo transportni vozila i zatvorawe/sanacija na postojni deponii. Priprema na dokumentacija za nadgradba na postoe~kite centri za upravuvawe so otpad vo smisla proizvodstvo i koristewe na sekundarni energensi. Inicirawe investicii i upravuvawe so specijalen otpad i opakovki od proizvodi so pomo{ na privatniot sektor sprored principot “odgovornost na proizvoditelot i trgovijata” (otpadni gumi kao pilot proekt!). Golemite generatori na opasen i neopasen otpad da investiraat vo tehnolo{ki izmeni i vo upravuvawe so otpad spored obvrskite od IPPC direktivata. Investirawe vo kapaciteti za deponirawe na izumreni `ivotni i `ivotinski nusproizvodi Priprema na dokumentacija za pravilno deponirawe na otpad od pro~istuvawe na komunalni otpadni vodi Dva ekolo{ki `ari{ta (OHIS, Makstil) mo`at da bidat sanirani za 6 godini.

20. Ocena na vlijanieto na Planot vrz `ivotnata sredina Glavna cel na NPUO e namaluvawe na vlijanieto na `ivotnata sredina kontrola na site vidovi otpad, postepena izgradba na objekti i infrastrukturi za upravuvawe so otpad revitalizacija na okolinata. NPUO (2008 - 2014) e “suo generis” program za za{tita na `ivotnata sredina koja Sodr`i konkretni i privremeni merki za namaluvawe na vlijanieto na `ivotnata sredina i ~ove~koto zdravje vo prolazen period Sistematski merki na upravuvawe so otpad za postavuvawe na sovremen sistem za upravuvawe so otpad so slednive efekti : Namaluvawe na rizik na opasni emisii vo `ivotnata sredina Kontinuirano zgolemuvawe na supstitucii vo prirodnite resursi so pomo{ na materijalno i energetsko koristewe na otpad Namaluvawe emisiii na stakleni~kite gasovi Eliminacija na rizikot po zdravjeto predizvikan od medicinskiot otpad, mrtvi `ivotni `ivotinski nusproizvodi.

21. Izgradba na objekti za upravuvawe so otpad Mio EURO

22. Izgradba na objekti za upravuvawe so otpad

23. Pokrivawe na tro{oci i finansirawe na sistemot za upravuvawe so otpad Pokrivawe na tro{ocite za upravuvawe na komunalniot otpad Postepen premin kon celosno pokrivawe na tro{ocite za deponirawe na komunalniot otpad spored principot “proizvoditelot / sopstvenikot go pla}a otpadot”. Reformirawe i unificirawe na metodologija za formirawe na tarifi, ceni i dodatni nadomestoci za zgri`uvawe na komunalniot otpad (sobirawe, transport i deponirawe) Formirawe uniformiran sistem na pla}awe, garancii za pla}awe na zavr{ena usluga na deponirawe na otpadot. Pokrivawe na tro{ocite za upravuvawe so otpad vo proizvodniot, trgovskiot i sektorot za uslugi Site tro{oci za deponirawe na otpadot gi pokrivaat pravni subjekti (pokrivawe na tro{ocite vo ceni na proizvodot i so pomo{ na racionalizacija na proizvodstvoto)

24. Pokrivawe na tro{ocite i finansirawe na sistemot za upravuvawe so otpad Finansirawe investicii Proizvoditeli na otpad - vo sopstven aran`man Javni izvori Naplata za zavr{eni uslugi Taksi za licenci i koncesii Dr`avni i lokalni buxeti Investicioni fondovi (dr`avno i me|uop{tinsko/regionalno nivo) Privaten kapital Direktni privatni investicii Javno-privatno partnerstvo Kreditni linii Me|unarodni fondovi i finansiski institucii (donacii, krediti)

25. Finansiski i ekonomski instrumenti So pomo{ na ekonomski i finansiski instrumenti gi naso~uvame individualnite tekovi na otpad kon upotreba na materijalni i energetski procesi. Glavni finansiski i ekonomski instrumenti, vo {estogodi{niot period: Diferencirawe na cenata za deponirawe Diferencirawe i ozna~uvawe na uvozni taksi so sodr`ina na opasni materii Subvencii za proizvodstvo na elektri~na energija od biorazgradiv otpad Voveduvawe na razli~ni organizaciski i finansiski principi na “odgovornost na proizvoditelot/uvoznikot za opakovki od proizvodi” Osiguruvawa na namenskite izvori i namenskite fondovi za investirawe vo upravuvawe so otpad i revitalizacija na okolinata. Finansiska asistencija na proektot upravuvawe so otpad(dr`avna garancija)

26. Ocena na vlijanieto na Planot vrz `ivotnata sredina Glavna cel na NPUO e namaluvawe na vlijanieto vrz `ivotnata sredina kontrola na site vidovi otpad, postepena izgradba na objekti i infrastruktura za upravuvawe so otpad revitalizacija na `ivotnata sredina. NPUO (2008 - 2014) e “suo generis” programa za za{tita na `ivotnata sredina koja Sodr`i konkretni i privremeni merki za namaluvawe na vlijanieto vrz `ivotnata sredina i ~ovekovoto zdravje vo preodniot period Sistematski merki na upravuvawe so otpad za postavuvawe na sovremen sistem za upravuvawe so otpad so slednive efekti : Namaluvawe na rizik od opasni emisii vo `ivotnata sredina Kontinuirano zgolemuvawe na supstituciite prirodni resursi so pomo{ na materijalno i energetsko koristewe na otpad Namaluvawe emisiii na stakleni~kite gasovi Eliminacija na rizikot po zdravjeto predizvikan od medicinski otpad, mrtvi `ivotni i `ivotinski nusproizvodi.

27. Zaklu~oci Realizacijata na NPUO (2008-2014) donesuva ekonomski i socijalni beneficii za okolinata : za zdravjeto na lu|eto, za kvalitetot na vodata i po~vata, za za~uvuvawe na prirodnite resursi i ekosistemite, za spre~uvawe na klimatski promeni , za resursite na ~ista voda i zemjodelsko zemji{te kako i ekonomski kategorii, za vrabotuvawe na naselenieto, Realizacijata na NPUO e povrzana so politi~ka volja, ~ove~ki kapaciteti, raspolo`livi izvori na finasirawe i `ivotni standardi na naselenieto, Realizacijata na NPUO bara visok stepen na kooperacija i razvoen kontinuitet bez obyir na politi~kata pripadnost.