บทที่ 5

1. บทที่ 5 การบริหารการเงินในสหกรณ์ออมทรัพย์ เนื้อหาในบทเรียน - เป้าหมายในการบริหารการเงินสหกรณ์ออมทรัพย์ - หน้าที่ในการบริหารการเงิน - หลักการบริหารการเงินสหกรณ์ - ความรู้พื้นฐานที่จำเป็นสำหรับการบริหารการเงิน - แหล่งที่มาของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์ - ทางใช้ไปของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์ - สถานการณ์แหล่งที่มาของเงินทุนและทางใช้ไปของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์ - กฎแห่งความสอดคล้องกับการบริหารแหล่งที่มาและทางใช้ไปของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์ - ต้นทุนเงินทุนของสหกรณ์ออมทรัพย์และการคำนวณต้นทุนเงินทุน - งบประมาณเงินสด

2. เป้าหมายในการบริหารการเงินสหกรณ์ออมทรัพย์เป้าหมายในการบริหารการเงินสหกรณ์ออมทรัพย์ เป้าหมายในการบริหารการเงินของสหกรณ์ออมทรัพย์ย่อมไม่แตกต่างไปจากเป้าหมายในการบริหารการเงินขององค์การธุรกิจอื่นซึ่งได้แก่ - ความสามารถในการทำกำไร (Profitability) - การรักษาสภาพคล่อง (Liquidity) - การดำรงความเสี่ยง (Risk) ในระดับต่ำสุด - ความมั่นคงและมีเสถียรภาพ(Security & Stability)

3. หน้าที่ในการบริหารการเงินหน้าที่ในการบริหารการเงิน ผู้บริหารการเงิน การวิเคราะห์ การวางแผน และการควบคุมทางการเงิน การสรรหาเงินทุนและ การจัดสรรเงินปันผล การจัดสรรเงินทุน หรือ การจัดการทรัพย์สิน การวิเคราะห์ การวางแผน การควบคุม เงินทุนระยะสั้นและ ปานกลาง เงินทุนระยะยาว โครงสร้างเงินทุน การบริหารเงินทุน หมุนเวียน การจัดทำงบประมาณเงินทุน

4. หลักการบริหารการเงินสหกรณ์หลักการบริหารการเงินสหกรณ์ หลักการบริหารการเงินที่อาจกล่าวถึงในที่นี้อาจเรียกว่าเป็นหลักการเงินซึ่งนักสหกรณ์คนสำคัญคือMarvin A. Schaars ได้ประมวลข้อสรุปของหลักการเงินไว้10 ประการซึ่งหลักการเงินดังกล่าวนี้มีแนวคิดพื้นฐานมาจากอุดมการณ์หลักและวิธีการสหกรณ์ซึ่งเป็นแนวทางการปฏิบัติที่จะทำให้การดำเนินงานของสหกรณ์เป็นไปในแนวทางของสหกรณ์ซึ่งแตกต่างไปจากองค์การธุรกิจประเภทอื่นหลักการเงินทั้ง10 ประการมีรายละเอียดดังนี้

5. 1. สมาชิกผู้อุดหนุนเป็นผู้ควบคุมสหกรณ์ หลักการข้อนี้ชี้ให้เห็นถึงแนวคิดในการบริหารการเงินของสหกรณ์ที่แตกต่างไปจากธุรกิจรูปอื่นในธุรกิจรูปอื่นการควบคุมสหกรณ์เป็นของผู้ลงทุนแต่ในสหกรณ์การควบคุมสหกรณ์เป็นหน้าที่ของสมาชิกซึ่งให้การอุดหนุนทั้งด้านเงินทุน (ในฐานะเจ้าของสหกรณ์) และอุดหนุนบริการการควบคุมสหกรณ์ในแนวทางของนักสหกรณ์จึงเป็นไปเพื่อประโยชน์ของสมาชิกโดยแท้

6. 2. สมาชิกทุกคนต้องให้ทุนแก่สหกรณ์มากที่สุดที่จะทำได้ตามส่วนการใช้บริการสหกรณ์ หลักการข้อนี้มีจุดมุ่งหมายที่จะกระตุ้นจิตสำนึกให้สมาชิกสหกรณ์มีความรับผิดชอบในเรื่องการให้ทุนในฐานะที่เป็นเจ้าของสหกรณ์ซึ่งจะช่วยให้สหกรณ์มีความมั่นคงมากกว่าที่จะไปพึ่งพาแหล่งเงินทุนจากภายนอก

7. 3. การให้ผลตอบแทนแก่เงินทุนในรูปของเงินปันผลควรให้แต่แต่น้อยเมื่อสหกรณ์มีส่วนเหลื่อม หลักการข้อนี้ชี้ให้เห็นถึงแนวคิดของนักสหกรณ์ที่ให้ความสำคัญกับคนมากกว่าเงินกล่าวคือการดำเนินงานของสหกรณ์นั้นมีจุดมุ่งหมายสำคัญที่คนจะมาร่วมมือและช่วยเหลือซึ่งและกันเพื่อการแก้ไขปัญหาทางเศรษฐกิจและสังคมร่วมกันการให้ทุนแก่สหกรณ์ให้เป็นไปตามความรับผิดชอบของสมาชิกในฐานะเจ้าของเพื่อให้สหกรณ์มีทุนดำเนินงานในการให้บริการสมาชิกในทางปฏิบัตินักสหกรณ์เห็นว่าหากสหกรณ์ดำเนินงานและมีส่วนเหลื่อม (กำไรสุทธิ) ก็ควรจะให้ผลตอบแทนแก่ทุนเรือนหุ้นแต่น้อยทั้งนี้เพื่อมิให้ผู้ที่หวังประโยชน์จากการลงทุนเข้ามายุ่งเกี่ยวกับสหกรณ์อันอาจส่งผลกระทบต่อการดำเนินงานของสหกรณ์ในที่สุด

8. 4. สมาชิกผู้อุดหนุนในปัจจุบันควรให้ทุนสหกรณ์ หลักการดังกล่าวมีจุดมุ่งหมายสำคัญที่จะให้สมาชิกสหกรณ์ได้ผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนกันในการให้ทุนแก่สหกรณ์เพื่อไปใช้ในการดำเนินงานอย่างต่อเนื่อง 5. สหกรณ์ต้องมีทุนอย่างเพียงพอ ความเพียงพอของเงินทุนนั้นอาจพิจารณาได้จากการที่สหกรณ์มีเงินทุนพอเพียงสำหรับการให้บริการเงินกู้แก่สมาชิกเพื่อการดำรงสภาพคล่องอย่างเหมาะสมตลอดจนเพื่อการพัฒนาธุรกิจตามนโยบายของสหกรณ์

9. 6. การเพิ่มทุนจากการดำเนินธุรกิจ อาจดำเนินการโดยการจัดสรรกำไรสุทธิแต่ละปีไว้เป็นเงินสำรองเพื่อนำไปใช้หมุนเวียนในสหกรณ์เพื่อความมั่นคงและมีเสถียรภาพตลอดจนให้มีทุนหมุนเวียนในการพัฒนาบริการแก่สมาชิกให้มากขึ้น 7. หุ้นของสหกรณ์มีราคาตามดวง เพื่อป้องกันมิให้นักลงทุนหรือนักเก็งกำไรเข้ามายุ่งเกี่ยวกับการดำเนินงานสหกรณ์นักสหกรณ์จึงเห็นชอบที่จะให้หุ้นของสหกรณ์มีราคาตามดวง (Par Value) หรือตามราคาที่กำหนดไว้แต่แรก (Original Face Value)

10. 8. สหกรณ์ควรได้รับสิทธิเป็นอันดับแรกที่จะรับซื้อหุ้นคืนจากสมาชิก หลักการดังกล่าวมีจุดมุ่งหมายเพื่อมิให้หุ้นตกอยู่ในมือของผู้ที่ขาดแรงจูงใจและไม่มีผลประโยชน์ร่วมกับสมาชิกตลอดจนผู้ที่มีผลประโยชน์ขัดกับสมาชิกสหกรณ์ในทางปฏิบัติหุ้นสหกรณ์มิอาจโอนสิทธิให้ทายาทหรือบุคคลอื่นใดยกเว้นแต่สหกรณ์และการขายหุ้นคืนสหกรณ์นั้นจะกระทำได้ก็ต่อเมื่อสมาชิกสหกรณ์ลาออกจากสหกรณ์เท่านั้น 9. การกำหนดวิถีทางที่เหมาะสมในการคืนเงินทุนแก่สมาชิกที่เลิกการอุดหนุน หลักการปฏิบัติข้อนี้จะช่วยให้สมาชิกสหกรณ์มีความมั่นใจในการลงทุนในสหกรณ์มากขึ้นและยังเป็นการสนับสนุนหลักสหกรณ์ข้อแรกที่ต้องการให้การเข้า-ออกของสมาชิกสหกรณ์เป็นไปโดยความสมัครใจไม่มีข้อกีดกันการเข้าออกจากการเป็นสมาชิกอีกด้วย

11. 10. การกำหนดมูลค่าหุ้นหรือค่าธรรมเนียมสมาชิกในสหกรณ์ที่ไม่มีหุ้นควรให้สัมพันธ์กับรายได้ของประชาชนที่สนใจจะเข้าเป็นสมาชิกสหกรณ์ หลักการข้อนี้กำหนดไว้เพื่อเปิดโอกาสให้ประชาชนผู้มีรายได้น้อยและสนใจจะเข้าเป็นสมาชิกสหกรณ์สามารถซื้อหุ้นหรือจ่ายค่าธรรมเนียมสมาชิกได้โดยไม่เดือดร้อนทั้งนี้การกำหนดมูลค่าหุ้นหรือค่าธรรมเนียมแรกเข้าอาจปรับให้มากขึ้นได้หากเป็นสหกรณ์ที่ตั้งอยู่ในชุมชนที่ประชาชนมีฐานะดี

12. ความรู้พื้นฐานที่จำเป็นสำหรับการบริหารการเงินความรู้พื้นฐานที่จำเป็นสำหรับการบริหารการเงิน   1.Cash Profit and Liquidity กำไรกับสภาพคล่อง 2.Time Value of Money ค่าของเงินตามเวลา 3.Risk Return Trade-off ผลตอบแทนและความเสี่ยง 4.The Matching Principle กฎแห่งความสอดคล้องกัน 5.Financial Leverage or Trade on Equity การจัดสัดส่วนโครงสร้างการเงิน 6.Diversification การกระจายความเสี่ยง 7. Revision and Follow-up การติดตามประเมินผล

13. แหล่งที่มาของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์แหล่งที่มาของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์ การพิจารณาแหล่งที่มาของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์ว่าประกอบด้วยเงินทุนของสหกรณ์เงินทุนจากสมาชิกและหนี้สินจะชี้ให้เห็นส่วนประกอบของทุนดำเนินงานโครงสร้างทางการเงินและโครงสร้างเงินทุนของสหกรณ์ออมทรัพย์ได้อย่างชัดเจน โครงสร้างทางการเงินหมายถึงเงินทุนทั้งหมดที่สหกรณ์จัดหามาเพื่อใช้สำหรับการลงทุนได้แก่รายการต่างๆที่ปรากฏอยู่ในงบดุลด้านหนี้สินและส่วนของเจ้าของ (ทุนของสหกรณ์) โครงสร้างเงินทุนหมายถึงเงินทุนที่หามาจากแหล่งเงินทุนระยะยาวรวมกับส่วนของเจ้าของซึ่งได้แก่รายการต่างๆที่ปรากฏในงบดุลด้านหนี้สินและส่วนของเจ้าของหักออกด้วยรายการหนี้สินหมุนเวียน

14. ภาพที่5.2 ส่วนประกอบของทุนดำเนินงานสหกรณ์ออมทรัพย์จำแนกตามแหล่งที่มาของเงินทุน

15. ความสัมพันธ์ระหว่างโครงสร้างทางการเงินและโครงสร้างเงินทุนอาจแสดงให้เห็นดังนี้ความสัมพันธ์ระหว่างโครงสร้างทางการเงินและโครงสร้างเงินทุนอาจแสดงให้เห็นดังนี้ โครงสร้างทางการเงิน = หนี้สินหมุนเวียน + โครงสร้างเงินทุน โครงสร้างเงินทุน = โครงสร้างทางการเงิน - หนี้สินหมุนเวียน

16. ทางใช้ไปของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์ทางใช้ไปของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์ การพิจารณาทางใช้ไปของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์จะชี้ให้เห็นถึงรายการสินทรัพย์ต่างๆที่สหกรณ์มีกรรมสิทธิ์แห่งความเป็นเจ้าของซึ่งจะประกอบไปด้วย 1) สินทรัพย์หมุนเวียนได้แก่เงินสดเงินฝากธนาคารเงินลงทุนชั่วคราว (สำหรับสหกรณ์ที่มีเงินทุนเหลือจากการให้สมาชิกสหกรณ์กู้ลูกหนี้เงินกู้แก่สมาชิกลูกหนี้เงินกู้แก่สหกรณ์อื่น 2) สินทรัพย์ถาวร - สุทธิได้แก่ยานพาหนะเครื่องใช้สำนักงานอาคารสำนักงานที่ดินซึ่งได้ตัดค่าเสื่อมราคาออกจากมูลค่าสินทรัพย์แล้ว 3) สินทรัพย์อื่นได้แก่หุ้นชุมนุมสหกรณ์ออมทรัพย์แห่งประเทศไทยจำกัดหุ้นบริษัทสหประกันชีวิตจำกัดเงินประกันทรัพย์สินต่างๆเป็นต้น

17. ภาพที่ 5.3 สัดส่วนแหล่งที่มาของเงินทุนสหกณ์ออมทรัพย์ในภาพรวมปี2546

18. ภาพที่ 5.4สัดส่วนทางใช้ไปของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์ในภาพรวมปี2546

19. กฎแห่งความสอดคล้องกับการบริหารแหล่งที่มาและทางใช้ไปของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์กฎแห่งความสอดคล้องกับการบริหารแหล่งที่มาและทางใช้ไปของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์ กฎแห่งความสอดคล้องกันเป็นปัจจัยสำคัญในการพิจารณากำหนดสัดส่วนเงินทุนจากแหล่งต่างๆของสหกรณ์ (โครงสร้างทางการเงินของสหกรณ์) และโครงสร้างการลงทุนในสินทรัพย์ต่างๆของสหกรณ์โดยยึดหลักการที่ว่า“การจัดหาเงินทุนจากแหล่งเงินทุนระยะสั้นและระยะยาวจะต้องให้มีความสอดคล้องกับความต้องการใช้เงินทุน”หมายความว่าหากสหกรณ์จำเป็นต้องใช้เงินทุนในสินทรัพย์ระยะยาวเป็นเงินให้กู้แก่สมาชิกระยะยาวเป็นจำนวนมากก็ควรจัดหาเงินทุนส่วนใหญ่จากแหล่งเงินทุนระยะยาวในทางตรงกันข้ามสหกรณ์ใดที่มีการลงทุนในสินทรัพย์หมุนเวียนมากก็ควรจัดหาเงินทุนส่วนใหญ่จากแหล่งเงินทุนระยะสั้นเพื่อป้องกันปัญหาการขาดสภาพคล่องโดยทั่วไปสหกรณ์ไม่ควรจะปล่อยให้มีการใช้เงินทุนที่ไม่สอดคล้องกัน (Mismatch) เกินกว่าร้อยละ 5 -10 ของมูลค่าสินทรัพย์ในแต่ละเวลา

20. กฎแห่งความสอดคล้อง สินทรัพย์ระยะสั้นแหล่งที่มาของเงินทุนระยะสั้น (หนี้สินระยะสั้น) สินทรัพย์ระยะยาวแหล่งที่มาของเงินทุนระยะยาว ภาพที่ 5.5 กฎแห่งความสอดคล้องในการบริหารแหล่งที่มาและทางใช้ไปของเงินทุนสหกรณ์ออมทรัพย์

21. ต้นทุนเงินทุนของสหกรณ์ออมทรัพย์และการคำนวณต้นทุนเงินทุนต้นทุนเงินทุนของสหกรณ์ออมทรัพย์และการคำนวณต้นทุนเงินทุน 1. ความหมายต้นทุนเงินทุนหมายถึงค่าใช้จ่ายทั้งหมดที่สหกรณ์ต้องจ่ายให้กับทุนดำเนินงานของสหกรณ์โดยจะแสดงในรูปอัตราส่วนร้อยของเงินทุนของสหกรณ์และคำนวณได้จากสูตรดังต่อไปนี้ TC = C X 100 Io TC = ต้นทุนเงินทุน (Total cost) Io = จำนวนเงินทุนที่ได้จากแหล่งเงินทุน (Investment) C = จำนวนเงินค่าใช้จ่ายที่จ่ายไปสำหรับเงินลงทุน Io (Cost)

22. ในความเป็นจริงทุนดำเนินงานของสหกรณ์ออมทรัพย์ได้มาจากหลายแหล่งดังนั้นในการคำนวณจึงต้องใช้วิธีการคำนวณด้วยวิธีถ่วงน้ำหนักด้วยแหล่งเงินทุนต่างๆซึ่งวิธีการนี้ผลที่ได้ออกมาจะเรียกว่าต้นทุนเงินทุนถัวเฉลี่ยถ่วงน้ำหนัก (Weighted Average Cost of Capital : WACC)

23. 2. การคำนวณต้นทุนเงินทุนของสหกรณ์ออมทรัพย์ในที่นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อต้องการประมาณการต้นทุนค่าใช้จ่ายสำหรับทุนดำเนินงานของสหกรณ์ซึ่งมีแหล่งที่มาของเงินทุนต่างๆกันขึ้นอยู่กับโครงสร้างทางการเงินของสหกรณ์แต่ละแห่ง ขั้นตอนการคำนวณต้นทุนเงินทุนมีดังต่อไปนี้ 1) สำรวจรายการแหล่งที่มาของเงินทุนของสหกรณ์ข้อมูลที่นำมาพิจารณาในที่นี้ได้แก่แหล่งที่มาของเงินทุนแต่ละรายการพร้อมอัตราดอกเบี้ย/อัตราผลตอบแทน/ค่าเสียโอกาสที่จะต้องจ่ายให้กับเงินทุนแต่ละรายการ 2) คำนวณสัดส่วนของเงินทุนแต่ละรายการโดยคิดเป็นอัตราร้อยละและให้ทุนดำเนินงานรวมเท่ากับร้อยเปอร์เซ็นต์ 3) คำนวณต้นทุนเงินทุนจากอัตราดอกเบี้ย/อัตราผลตอบแทน/ค่าเสียโอกาสที่จะต้องจ่ายในแต่ละรายการของเงินทุนโดยใช้วิธีการถ่วงน้ำหนักด้วยสัดส่วนของเงินทุนตามที่คำนวณไว้ในข้อ 2) ก็จะได้ต้นทุนเงินทุนถัวเฉลี่ยถ่วงน้ำหนักของสหกรณ์

24. งบประมาณเงินสด การจัดทำงบประมาณเงินสดเป็นเครื่องมือในการรายงานทางการเงินที่จะช่วยให้ทราบปริมาณเงินสดที่สหกรณ์จำเป็นต้องใช้ไปในช่วงเวลาที่ประมาณการซึ่งจะช่วยให้ฝ่ายบริหารจัดการสหกรณ์สามารถปฏิบัติงานได้อย่างมีประสิทธิภาพสูงขึ้น

25. ตัวอย่างงบประมาณเงินสดของสหกรณ์ออมทรัพย์ A จำกัด สำหรับงวด 3 เดือน (ม.ค. - มี.ค. 2542) หน่วย : ล้านบาท

26. รายการ ม.ค. ก.พ. มี.ค. 1. รายการดำเนินการ เงินสดรับ - ค่าธรรมเนียมแรกเข้า - เงินค่าหุ้น - รับชำระหนี้เงินให้กู้ (เงินต้น) - รับชำระหนี้เงินให้กู้ (ดอกเบี้ย) - เงินรับฝาก - เงินสดรับอื่นๆ รวมเป็นเงินสดรับ เงินสดจ่าย - จ่ายเงินกู้ - ถอนเงินรับฝาก - ถอนเงินค่าหุ้น - ดอกเบี้ยเงินกู้ยืม - ค่าใช้จ่ายดำเนินงาน - เงินสดจ่ายอื่นๆ รวมเงินสดจ่าย เงินสดรับสุทธิ (จ่ายสุทธิ) 2. รายการทางการเงิน - เงินสดต้นงวด - เงินสดรับสุทธิ (จ่ายสุทธิ) - เงินสดคงเหลือ - เงินสดขั้นต่ำ - เงินกู้เพิ่ม - เงินสดคงเหลือปลายงวด - เงินกู้สะสม 100 900 700 96 500 - 2,296 1,900 298 18 10 62 - 2,288 8 2,480 8 2,488 800 0 2,488 - 40 1,000 880 128 1,360 - 3,408 2,620 980 40 12 100 - 3,752 (344) 2,488 (344) 2,144 800 0 2,144 - 60 1,700 1,260 224 1,380 - 4,624 5,000 900 100 12 132 - 6,144 (1,520) 2,144 (1,520) 624 800 200 824 200

27. คำถามประเมินผลหลังเรียนคำถามประเมินผลหลังเรียน 1.จงกล่าวถึงเป้าหมายการบริหารการเงินสหกรณ์ออมทรัพย์มาให้เข้าใจโดยละเอียด 2.จงอธิบายหน้าที่การบริหารการเงินมาให้ทราบโดยสังเขป 3.หลักการบริหารการเงินมีรายละเอียดอย่างไรและส่งผลให้การจัดการการเงินสหกรณ์แตกต่างจากสถาบันการเงินอื่นในเรื่องใดบ้างจงยกตัวอย่างมาให้เห็นสัก 2-3 ประเด็น 4.การคำนวณต้นทุนเงินทุนสามารถนำไปใช้ประโยชน์อะไรได้บ้าง 5. จงอธิบายให้เห็นประโยชน์ของการจัดทำงบประมาณเงินสดในการวางแผนทางการเงินในสหกรณ์ออมทรัพย์มาให้เข้าใจโดยสังเขป Main Menu