109032090

1. YEŞİM BAYKAL 109032090

2. FİİLİMSİLER

3. Fiilimsiler üç gruba ayrılır: • Fiiller (Ad Eylemler) • Sıfat-Fiil Ekleri (Ortaçlar) • Zarf Fiil Eki (Ulaç, Bağ-Eylem)

4. İSİM FİİLLER • Fiil soylu sözcüklerin sonuna –mek, -mak,-iş, -ış, -üş, -uş, -me, -ma ekleri getirilerek yapılır.

5. ÖRNEKLER : • Bir gülüşün ömre bedel. • Gün biter gülüşün kalır bende. • Seninle akşamları yürüyüşe çıkardık. • Adamın yalvarışlarını bir görecektin.

6. Unutuş, unuturlar seni de. • Bu kucaklayış belki de bir haykırışın sesiydi. • Yaşamak, ölmekten zor. • Buralardan gitmek istiyorum.

7. İçimde maziden kalma duygular var. • Onunla yeniden başlamayı düşünüyor musun? • Madem ki yükseliş var iniş olmadan olur mu? • Seni bile özlemek istemiyorum bu akşam.

8. NOT-1: • İsim- fiil ile türetilen bazı sözcükler, isim-fiil özelliğini yitirip kalıplaşarak kalıcı bir nesne ya da kavram adı olabilir. • Artık bunlara isim-fiil eki olarak bakmamak gerekir. • *kaymak, kaçmak, dondurma, kavurma, dolma, gözleme, bağış, geviş…

9. NOT-2: • Fiilden fiil yapım eki olan –iş ile isim-fiil yapım eki olan –iş’i birbirine karıştırmamak gerekir. • Anlamsal olarak fiilden isim yapım eki (işteşlik eki) bir işi karşılıklı ya da birlikte yapma anlamı verir. • İsim-fiil eki böyle bir anlam vermez.

10. Gülüşün çok güzel. (isim-fiil eki) • Onu öyle görünce gülüştüler. (işteşlik eki)

11. NOT-3: • Fiilden fiil yapan olumsuzluk eki olan -me,-ma ile isim fiil eki olan -me, -ma birbirine karıştırılmamalıdır. • Fiilden fiil yapan -me, -ma fiile olumsuzluk anlamı katarken, fiil eki olan -me, -ma fiile olumsuzluk anlamı katmaz.

12. Artık sevmeyeceğim. (olumsuzluk eki) • İnsanın mesleğini sevmesi gerekir. (isim-fiil eki)

13. SIFAT-FİİL EKLERİ • Fiil soylu sözcüklerin sonuna –an, -en, -ası, -esi, -mez,-maz, -ar, -er, -dik, -dık, -dük, -duk, -tık, -tik, -tük,- tuk, -ecek, -acak, -müş, -muş, -mış, -miş ekleri getirilmek suretiyle yapılır. • Sıfat-fiil ekleri genellikle sıfat tamlaması kurar.

14. ÖRNEKLER: • Her seven sevilen boy aynasıdır. • İşleyen demir pas tutmaz. • Öpülesi o eller beni tuttu. • Yıkılası Bağdat nice askerler yedi.

15. Onunla unutulmaz akşamlar yaşadık. • Bilinmez diyarlara gitme. • Senin bu yaptığın olur iş değil. • Benim doğduğum köyleri akşamları eşkıyalar basardı.

16. Tanıdık bir yüz çıkmadı karşımıza. • Görülecek günler var daha aldırma gönül. • Bense penceremde gelmeyecek saatleri beklerim. • Gelecek hafta sınavım var.

17. NOT: • Zaman ekleriyle sıfat-fiil eklerini karıştırmamak gerekir. • Zaman ekleri şahıs ekinden önce gelerek fiili yüklem yapar. • Sıfat-fiil ekleri ise genellikle sıfat yapar ve üzerine isim çekim eklerini alabilirler. • Ancak zaman ekleri, isim çekim eklerini almazlar.

18. Hiç oturacak zamanım yok. s i • (-acak sıfat tamlaması kurmuş bu yüzden sıfat-fiil ekidir.)

19. Oğlum, okuyacak ve büyük adam olacak. • (Zaman eki; çünkü fiili yüklem yapmış.) • Okumuş insanlar daha kültürlü. (s.f.e.) s i • Annem okumayı çok istemiş. (zaman eki)

20. ZARF-FİİL EKİ • Fiil, kök ve gövdelerinin üzerine –ınca, -dıkça, -dığında, -ken, -ı… -mez, -alı, -erek, -madan, -meksizin, -a..-a, -ıp ekleri getirilerek oluşturulur. • Zarf,fiil ekleri temel cümlenin zarf tümleci olurlar.

21. ÖRNEKLER: • Ben gidince hüzünler bırakırım. • Senin bu halini görünce lise yıllarımı hatırladım. • Gözlerin, gözlerime değince felaketim olurdu, ağlardım. • Öldüğünde henüz çok gençti.

22. Sen geçerken sahilden sessizce, gemiler kalkar yüreğimden gizlice • Sen ağlarken ben nasıl gülerim. • Onu görür görmez tanıdım. • Yarim sen gideli yedi yıl oldu.

23. Gülerek yanıma geldi. • Böyle yaparak beni çok üzüyorsun. • Hiçbir şey söylemeden geri gitti. • Sizin durmaksızın çalışmanız lazım.

24. NOT-1: • Bir cümlede ne kadar fiilimsi varsa o kadar da yan cümle var demektir.

25. NOT-2: • Bir cümlede fiilimsi varsa o cümle girişik bitişik cümledir.

26. NOT-3: • Bir cümledeki fiilimsi sayısıyla temel cümlenin yükleminin toplamı o cümledeki yargı sayısını verir.