Gol üke , Hos , Damsma & Miedema

1. Golüke,Hos, Damsma & Miedema Marthe Dijk Neeltje van Duijn Laurien Morsink Silvie van der Zee

2. Guido Golüke Oevre analyse Habitus en loopbaan Poëticale opvattingen Receptie van werk Vertaaldebatten Positie

3. Oeuvre-analyse • Inventarisatie van publicaties: - Zelf begonnen met schrijven. Via contact bij uitgeverij eerste vertaling binnengesleept. - Geen poëticale teksten! • Omvang en periodisering: 58 titels vertaald 1.5 titel per jaar

4. Auteurs: • Stromingen - Beatgeneration - Amerikaanse slang “Ze zetten me maximaal aan het werk en wekken veel energie, durf en fantasie op.” (interview 12 december) - Nobelprijswinnaars

5. Auteurs (2) • Domein: volwassenenliteratuur - Proza - Non-fictie: Amerikaanse geschiedenis • Uitgevers: 18 “In de loop der jaren heb ik een zekere werkrelatie opgebouwd met een aantal uitgeverijen.”

6. Subsidies & hervertaling • Subsidies • Veel en vaak • Zowel werkbeurzen als aanvullend “Dankzij het Fonds ben ik blijven vertalen, anders was ik allang opgehouden” • Hervertaling: On the road Er was nu wel eens een ‘fatsoenlijke vertaling’ nodig.

9. Habitus & Loopbaan • Gymnasium + klassieke talen • Instituut voor vertaalkunde • Engels & Spaans • Andere professionele literaire activiteiten - Docent aan Vertalers Vakschool - Schrijver (geweest) • Toegang tot het veld Oscar Timmermans, De Bezige Bij

10. Prijzen • Prijzen: eenmaal genomineerd voor de Aristeionprijs in 1998, voor zijn vertaling ‘Blind geschopt’. Vooral zijn vertaling van het dialect dat erin gesproken werd, werd geprezen.

11. Zichtbaarheid • “De vertaler van een boek moet genoemd worden, dat wil zeggen, in het boek, in de advertentie, in de aanbieding voor de boekhandel, bij de recensie, bij de boekbespreking, overal, al is het maar omdat er zonder die vertaler helemaal geen vertaald boek zou zijn.”

12. Poëtica • Externe poëtica: Hij heeft een mening, maar je moet ernaar vragen. • Interne poëtica: vertaalgedrag. - Erg blij met het internet als informatiebron. - ‘compenserend vertalen’ - Neemt zelf contact op met schrijvers als hem dingen niet duidelijk zijn.

13. Receptie • Waardeoordelen van derden: - Het juryrapport van de nominatie - Recensies • Hervertalingen: De juiste man voor ‘fatsoenlijke’ hervertaling.

14. Positie in het veld • Verschillende uitgeverijen: benadering van twee kanten. • Veel subsidies. • Lage zichtbaarheid, geen poëticale uitingen, neemt geen deel aan debatten • Wel docent • Conclusie: semi-onafhankelijk

15. Johan Hos

16. Achtergrond en carrière Geboren 3 november 1951 Haarlemmermeer. Instituut voor Vertaalwetenschap UvA. Bij De Bezige Bij aanbevolen door zijn docent C. Buddingh’ op basis van “A Perfect Day for Bananafish”. Mocht de andere Nine Stories ook vertalen. Oprichter van de Vakgroep van Vertalers voor Film en Televisie van de kunstenbond (VVFT).

17. Oeuvre Schrijft zelf nauwelijks teksten. Thematische consistentie: alles van Salinger. Zowel kinder- als volwassenenliteratuur. 3 kinderboeken van Robert Munsch. Vooral literaire fictie/romans. Ook ondertitelaar (meest recent: Burlesque). Kinderboeken alleen in begin jaren ‘90, door partner die kinderboeken uitgaf.

18. Heruitgaven en -vertalingen Bijna alles van Salinger al eerder vertaald, maar werd niet verkocht. “De vanger in het graan” al tweede hervertaling en vijfde titel. Veel bij De Bezige Bij, kinderboeken bij De Jonge. Opvallend: The Catcher en A simple Habana melody bij 3 verschillende uitgevers.

19. Zichtbaarheid Onzichtbaar: slechts 2 poëticale teksten Weinig over hem geschreven in recensies e.d. Neemt nauwelijks deel aan vertaaldebatten Wel lid van adviescommissie Fonds van de Letteren. Heeft één keer gedoceerd bij ELV. Contacten: uitgevers, vrienden die ook vertaler zijn, Fonds van de Letteren.

20. Subsidies

21. Subsidies Opvallend: vooral begin jaren ‘90 en begin jaren ’00. In de jaren daartussen heeft Hos naar eigen zeggen geen literatuur vertaald. Hos zegt afhankelijk te zijn van subsidies: zonder subsidie is het onmogelijk om in zijn levensonderhoud te voorzien.

22. Receptie van zijn werk “Een uitstekende Nederlandse vertaling” van Salinger – Elsevier, mei 2008. In de vertaling van Hos is “de kracht en het tempo van de originele Catcher bewaard gebleven” – NRC, 7 september 2001. Nieuwe uitgave complete oeuvre Salinger “nog immer in de onvolprezen vertaling van Johan Hos” – Groene Amsterdammer, 16 april 2008.

23. Receptie van zijn werk (2) The Catcher in the Rye moet je eigenlijk in het Engels lezen. Al in de eerst zin verdonkeremaant de vertaler een verwijzing naar David Copperfield. Hij heeft het over 'and all that David Copperfield kind of crap'. Een prachtig verhaal, zelfs in een niet volmaakte vertaling. – Dagblad Tubantia, 5 mei 2008 Het neusje van de zalm van de Nederlandse filmvertalers, zoals Kees Beentjes, Mirjam Beerse, Frank van Herk, Johan Hos, e.a. – Directeur UIP, 8 mei 1995.

24. Receptie van zijn werk (3) Capouya is zeer te spreken over de Nederlandse versie. Hij vertelt dat Hos aanvankelijk geen vertaling had voor "mud pilot', een loods die dicht langs de kust of in rivieren leidt. Capouya: 'Later vond hij het woord "slikloods', precies de juiste vertaling.’- NRC, 4 september 1993.

25. Receptie van zijn werk (4) Heb je trouwens die laatste Nederlandse vertaling, door Johan Hos, van "Catcher in the Rye" gelezen? Die heb ik halverwege de eerste bladzijde al meteen aan de kant gegooid. Holden zegt daar "... in de eerste plaats...". Ja, dat zeggen jongetjes uit Amsterdam-Zuid die op het gymnasium hebben gezeten, zoals Johan Hos, misschien, maar niet zo'n jongen als Holden, die zegt dan in het Nederlands "ten eerste". Het is een detail, maar juist dat detail geeft aan dat de goede toon niet getroffen wordt, en toon is alles in dat boek – Jos den Bekker, forumbezoeker, 2003.

26. Receptie Kortom, gemengde ontvangst maar overwegend positief. Kanttekening: weinig te vinden over zijn vertalingen.

27. Poëtica Een goede vertaler is onzichtbaar. “Geen enkele vertaling — in ondertitels of niet — is een gelegenheid om te scoren.” De vertaling moet in alle opzichten aansluiten bij het origineel – dat het een ‘goede’ vertaling is. Vertalen is noodzakelijk, want iedereen heeft het recht om buitenlandse literatuur te lezen.

28. Poëtica (3) Een vertaling is verouderd “omdat niemand ziet dat ze al niet deugde toen ze gemaakt werd. Denken dat een vertaling veroudert terwijl een origineel dat niet doet, is een misvatting. Wat verandert, is de vertrouwdheid van de lezer met de taalcultuur van het origineel.”

29. Poëtica (4) Vertalen is helemaal niet makkelijk. Het gaat er vooral om de toon vast te houden, in elke zin weer. Die moet je vast blijven houden en het is iets waar je gemakkelijk uitvalt.” De schrijver maakt een kunstwerk, de vertaler maakt het kunstwerk toegankelijk voor lezers die geen deel uitmaken van de schrijvers taalcultuur. Of de vertaler daarmee een nieuw kunstwerk schept... nee; de twee metiers bevinden zich elk op een ander vlak.

30. Poëtica (5) Als een stuk literatuur ontoegankelijk is, moet de vertaler zijn werk doen: de brontekst in al zijn hoedanigheden recht doen. Ontoegankelijke literatuur publiceren is de verantwoordelijkheid van de uitgever; het gaat niet aan de vertaler verantwoordelijk te maken voor de 'leesbaarheid' of wat dan ook van het origineel. Iedere vorm van erkenning voor de 'onzichtbare' vertaling is goed, zo'n prijs (de MN-prijs) is dus belangrijk.

31. Debat: tarieven ondertitelen De vertalers, die vooral op freelance-basis werken, eisen een tarief van [f] 1,50 per schermregel. De twee bedrijven, die samen ongeveer zeventig procent van de markt bestrijken, betalen nu [f] 1,20 per ondertitel. Bovendien wil de Vakgroep van Vertalers voor Film en Televisie van de kunstenbond (VVFT) betere afspraken over vergoedingen en auteursrechten.

32. Debat: hervertalen Uitgave van Fonds van de Letteren, n.a.v. de Vertaaldagen in Utrecht 2003 (thema: hervertalen). Omdat je 20 tot 40 jaar na dato niet goed meer het idioom uit die tijd kunt construeren “Natuurlijk vind ik niet echt dat mijn vertaling van The Catcher voor hervertaling in aanmerking komt. Ik heb in de jaren tachtig bewust geen taal gebruikt die op dat moment modern was, noch geprobeerd terug te grijpen op jaren-vijftigjargon.”

33. Positie in het veld • Keuzevrijheid selectie teksten: nee, neemt alles aan. • Relaties uitgeverijen/bronauteurs: meerdere uitgeverijen, wel vaste vertaler Salinger. • Poëtica: dominant t.o. afwijkend: niet afwijkend • Zichtbaarheid: vrij onzichtbaar. • ‘ook-vertalerschap’: vertalerschap hoofdactiviteit, maar ook ondertitelaar en adviseur Fonds van de Letteren. • Meldt zelf als hij beschikbaar is. Komt soms met voorstellen maar krijgt voornamelijk opdrachten toegewezen. • Subsidies: afhankelijk van subsidies voor levensonderhoud. • Conclusie: semi-afhankelijk

34. Harm Damsma & Niek Miedema

35. Damsma1946 - Studie Nederlands - Werkzaam in het onderwijs - Carriëreswitch: 1986 studie Vertaalwetenschap UvA 1990-2000 docent Instituut voor Vertaalwetenschap UvA 1993 eerste roman vertaald - Docent Vertalersvakschool Workshops Mentoraten Miedema1955 - Studie Antropologie Journalist, o.a. Volkskrant en Vrij Nederland, over literatuur en sport 1994 eerste boek vertaald, over voetbal 1995 Ulverton met Damsma Docent Vertalersvakschool Workshops Mentoraten Achtergrond en carrière

36. Oeuvre Damsma & Miedema Sinds Ulverton (1995) 34 boeken vertaald Vooral literaire fictie/romans Meestal uitgave in hetzelfde jaar als origineel Stilistisch lastig, “moeilijke literatuur” Vaak een link met Nederland/Nederlandse taal Merendeel mannelijke auteurs Verschillende engelstalige landen Vaste vertalers Michel Faber, Adam Thorpe

37. Vertalingen • Verschillende uitgevers • Grootste commerciële successen: Michel Faber Lelieblank Scharlakenrood (2003) 17 drukken David Mitchell De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet (mei 2010) tot nu toe 6 drukken

38. Zichtbaarheid In recensies vaak aandacht voor de vertaling Poëticale teksten door henzelf Lid van adviescommissie Fonds van de Letteren. Doceren bij VertalersVakschool Workshops Literaire Vertaaldagen

39. Subsidies Fonds voor de Letteren/Letterenfonds - Zeer regelmatig werkbeurzen/aanvullende honorering - Voor 23 van de 34 titels subsidie ontvangen in afgelopen 15 jaar

41. Receptie in recensies Over Ulverton inTrouw (12-5-1995) “Hier dienen overigens ook de vertalers, Harm Damsma en Niek Miedema, uitbundig geprezen te worden. Voor alle vertelstemmen hebben zij een overtuigend Nederlands equivalent gevonden, en de vertaalvondsten die zich zonder het origineel erbij als zodanig laten herkennen zijn ongetwijfeld slechts het topje van een ijsberg.”

42. Receptie in recensies (2) Over Ulverton in Vrij Nederland (18-03-95) “[De vertalers] hebben het er met glans van afgebracht; net als het origineel het Engels verrijkt, verruimt de Nederlandse vertaling van Ulverton onze taal.” In De Volkskrant (3-5-1995) “[De] Nederlandse uitgever noemt de vertaling van Harm Damsma en Niek Miedema 'herscheppend', en dat is niet te veel eer.”

43. Receptie in recensies(3) Over Richard Powers’ Galatea 2.2 in Vrij Nederland (10-05-1997) “Door Powers' observaties van de Nederlandse folklore is de vertaling nog mooier dan het origineel.”

44. Receptie in recensies (4) Over The Courage Consort, NRC Handelsblad (19-04-02) “Met de nodige creativiteit zijn ze te werk gegaan, wat soms tot mooie vondsten heeft geleid. (..) Op andere momenten zijn ze wat mij betreft iets te creatief geweest, bijvoorbeeld door namen van personages te veranderen. Waarom bijvoorbeeld heet Wim Waafels ineens Wim Waefels?” - Minder positief, wel veel aandacht: volle alinea gewijd aan de vertaling

45. Erkenning door auteurs -Artikel David Mitchell over zijn roman De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet inVrij Nederland (24-07-2010) Veel erkenning voor vertalers: “in heel concrete zin is de vertaling van Harm Damsma en Niek Miedema authentieker en zuiverder dan het origineel.” Ook is de auteur dankbaar voor correcties van de vertalers. Achterin het boek worden de vertalers genoemd in de dankbetuiging. En vertalers voegen eigen dankbetuiging toe.

46. Zichtbaarheid in boeken -In dankbetuiging achterin Adam Thorpes De Wetten van het Perspectief wordt Niek Miedema genoemd. -Op achterflap van De ongewone lezer staat citaat uit Trouw over de vertalers “die een voorkeur lijken te hebben voor literaire huzarenstukjes” -In Rick Moody’s Duivelskunde wordt een boek van Rick Moody genoemd, hieraan voegen de vertalers zichzelf toe als de vertalers. Postmodern grapje.

47. Poëticale teksten Inleiding Ivanhoe (2007) Interview Onze Taal (2009) Artikel Het Schrijvershuis (FvdL 2003) Artikel Filter (2003) over het vertalen van kruiswoordpuzzelen in De Rotters Club

48. Poëticale opvattingen De zichtbaarheid van een vertaler moet in het verlengde staan van wat de auteur doet: “..er zijn teksten die zó levendig en interessant zijn in het Engels dat je er niet aan ontkomt dat ook het Nederlands van de vertaling kleurrijk wordt en daardoor gaat opvallen.”

49. Poëticale opvattingen (2) Ivanhoe “Modern archaïsch Nederlands” volgens de vertalers. Uitgever wilde de taal meer moderniseren, vertalers niet. Dit in het verlengde van Walter Scott, die in 19e eeuw archaïsch middeleeuws schreef. Ger Groot in De Groene Amsterdammer(19-01-2007): “Scotts eigen opzet legitimeert zo deze anti-Hawinkels-vertaling”

50. Poëticale opvattingen (3) “Weerbarstig proza moet op een weerbarstige manier vertaald worden”