ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΔΑ

1. ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΔΑ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ ΣΤΗΝ ΠΦΥ

2. Περιεχόμενα Γενικό μέρος Διάγνωση Οστεοαρθρίτιδας Θεραπεία Οστεοαρθρίτιδας Εξατομίκευση Αγωγής Βάση Επηρεαζόμενης Άρθρωσης

3. Γενικό Μέρος

4. Εισαγωγή Το Υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας έχουν συστήσει ομάδα ετοιμασίας, εφαρμογής και παρακολούθησης κλινικών κατευθυντήριων οδηγιών (ΚΚΟ-clinical guidelines) / κλινικών διαδρομών (ΚΔ-clinical pathways). Οι KΚO/KΔ που έχουν συνταχθεί στηρίζονται σε ενδελεχείς επιστημονικές εκδόσεις αξιόπιστων οργανισμών (πχ NICE) και έχουν συνταχθείμετά από μετάφραση, προσαρμογή τους στα δεδομένα της Κύπρου και επιστημονικής αξιολόγησης τους. Αναμένουμε ότι οι επαγγελματίες υγείας θα λάβουν σοβαρά υπόψη αυτές τις οδηγίες κατά την άσκηση των καθηκόντων τους ως υποστηρικτικό εργαλείο. Αναμφίβολα, δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τον θεράποντα ιατρό και την επιστημονική του κρίση αλλά και την ευθύνη στην διαχείριση των ασθενών του. Απευθύνονται αποκλειστικά στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) και σκοπό έχουν να βελτιώσουν την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας με παράλληλη μείωση του κόστους. Για επικοινωνία:κ. Μαρία Παπαπαναγίδου 22557299 / m.papapanayidou@gesy.org.cy

5. Παράγοντες Κινδύνου Η ΟA ορίζεται ως μια συνηθισμένη σύνθετη διαταραχή με πολλαπλούς παράγοντες κινδύνου. Αυτοί οι παράγοντες κινδύνου είναι οι εξής: • Γενετικοί Παράγοντες. Εκτιμάται ότι η κληρονομικότητα ευθύνεται για το 40-60% των περιστατικών • Η εμφάνιση της ΟΑ έχει γραμμική σχέση με την ηλικία (μεγαλύτερος κίνδυνος σε μεγαλύτερη ηλικία) • Φύλο: ΟΑ της χειρός και του γονάτου είναι πιο κοινή στις γυναίκες • Παχυσαρκία • Οστική πυκνότητα. Η οστική πυκνότητα εμφανίζει αρνητική γραμμική σχέση με την ΟΑ • Εμβιομηχανικοί παράγοντες: • Καταπόνηση των αρθρώσεων από επαγγελματικές και αθλητικές δραστηριότητες • Μειωμένη μυϊκή δύναμη • Χαλαρότητα της άρθρωσης • Κακή ευθυγράμμιση αρθρώσεων • Τραυματισμοί της άρθρωσης

6. Πρόγνωση Η ΟΑ δεν είναι αναγκαστικά μια προοδευτική ασθένεια που οδηγεί σε αυξανόμενο πόνο και ανικανότητα. ΟA χεριού:έχει γενικά καλή πρόγνωση. Η ΟΑ μεσοφαλαγγικών αρθρώσεων καθίσταται ασυμπτωματική μετά την πάροδο λίγων ετών από την εμφάνιση της, παρόλο που συχνά οι οστικοί όζοι παραμένουν. Η ΟΑ της βάσης του αντίχειρα μπορεί να καταλήξει σε συνεχή πόνο και χρόνια ανικανότητα. ΟA γονάτου: υπάρχει μεγάλη ετερογένεια ως προς τη έκβαση, τα περισσότερα άτομα όμως δεν χρειάζονται χειρουργική αντιμετώπιση. ΟA ισχίου: έχει αρκετά φτωχή πρόγνωση. Ένα σημαντικό ποσοστό των ατόμων καταφεύγουν σε χειρουργική αντιμετώπιση της νόσου (αρθροπλαστική) σε 5 χρόνιααπό την εμφάνιση της νόσου. Επιστροφή Περιεχόμενα Σελ. 2

7. Διάγνωση Οστεοαρθρίτιδας Κλινική εικόνα Διαφορική διάγνωση για περιστατικά που αφορούν το γόνατο Ιστορικό Εξέταση Διαφορική διάγνωση για περιστατικά που αφορούν το χέρι Διαφορική διάγνωση Διαγνωστικές μεθόδοι Διαφορική διάγνωση για περιστατικά που αφορούν το ισχίο Ολιστική αξιολόγηση ατόμου Σχέδιο διαχείρισης ατόμου Συμβουλές Άσκηση Μείωση βάρους Θεραπεία Oστεοαρθρίτιδας Κλινική Διαδρομή Επιστροφή Περιεχόμενα Σελ. 2

8. Κλινική εικόνα Κλινικά συμπτώματα και σημεία ενδεικτικά OA αποτελούν: • Πόνος στις αρθρώσεις - συνήθως γίνεται χειρότερος με αυξημένο βάρος πάνω στην άρθρωση για μεγάλο χρονικό διάστημα. • Δυσκαμψία - πρωινή και μικρής διάρκειας συνήθως κάτω από 30 λεπτά, αλλά και μετά από αδράνεια • Περιορισμός στην κινητικότητα της άρθρωσης • Οίδημα άρθρωσης • Κριγμός • Ηλικία (ο κίνδυνος εμφάνισης ΟΑ αυξάνεται με την ηλικία) Επιστροφή Διάγνωση ΟΑ Σελ. 11

9. Ιστορικό (1 από 2) Προσδιορισμός των πιο κάτω: • Ηλικία • Ιστορικό συμπτωμάτων • Επηρεαζόμενες αρθρώσεις • Συχνότητα και διάρκεια συμπτωμάτων • Ύπαρξη μηχανικού πόνου (μετά από βάρος στην άρθρωση) • Αύξηση δυσκαμψίας μετά από ακινητοποίηση • Οποιοσδήποτε περιορισμός της άρθρωσης • Παρουσία ασθενειών οι οποίες μπορεί να σχετίζονται με φλεγμονώδη αρθρίτιδα όπως: • Διαρροϊκές παθήσεις • Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα • Ψωρίαση • Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου

10. Ιστορικό (2 από 2) • Συν-νοσηρότητα που μπορεί να επηρεάσει την διαχείριση της ΟΑ • Γνωσιακές διαταραχές • Καρδιοαγγειακά νοσήματα • Πεπτικό έλκος • Νεφρική νόσος • Διαβήτης • Άσθμα • Αλλεργίες • Ηπατικά νοσήματα • Φαρμακευτικό ιστορικό • Παράγοντες κινδύνου σχετιζόμενοι με ΜΣΑΦ και άλλα φάρμακα: • Υπέρταση • Γαστρεντερικά προβλήματα • Καρδιοαγγειακά νοσήματα • Νεφρικά νοσήματα • Ηπατικά νοσήματα • Αλλεργία στην ασπιρίνη Επιστροφή Διάγνωση ΟΑ Σελ. 11

11. Εξέταση Κατά την κλινική εξέταση πρέπει να εκτιμούνται τα ακόλουθα: • Δυσκαμψία αρθρώσεως • Φλεγμονή αρθρώσεων • Ερυθρότητα • Αυξημένη θερμότητα • Οίδημα • Πόνος κατά την κίνηση • Απώλεια λειτουργίας • Ευαισθησία στις αρθρώσεις κατά την ψηλάφηση • Αστάθεια συνδέσμων • Κριγμός • Μυϊκή αδυναμία ή απώλεια μυϊκής μάζας στον σχετιζόμενο μυ (πχ τετρακέφαλος σε ΟΑ γονάτου) • Οστική παραμόρφωση • Απώλεια λειτουργίας και δυσκολία κατά την βάδιση Επιστροφή Διάγνωση ΟΑ Σελ. 11

12. Διαφορική διάγνωση • Φλεγμονώδης Αρθρίτιδα • Η δυσκαμψία διαρκεί περισσότερο από 30 λεπτά • Ο πόνος επιδεινώνεται το βράδυ • Η άσκηση ανακουφίζει τον πόνο και την δυσκαμψία • Παρουσία συμπτωμάτων στην μετακαρποφαλαγγική, μεταταρσοφαλαγγική άρθρωση, στον αγκώνα, καρπό και αστράγαλο • Ρευματοειδής Αρθρίτιδα • Ψωριασική Αρθρίτιδα • Αγκυλοποιητική Σπονδυλοαρθρίτιδα • Ουρική Αρθρίτιδα • Αντιδραστική Αρθρίτιδα • Ψευδοουρική Αρθρίτιδα (πυροφωσφορική αρθρίτιδα, μπορεί να συνυπαρχει με ΟΑ) • Δευτερογενής Αρθρίτιδα συνδεόμενη με αυτοάνοσα νοσήματα του συνδετικού ιστού (πχ ερυθηματώδης λύκος) • Ινομυαλγία • Σηπτική αρθρίτιδα • Κάταγμα παραπλήσιων οστών • Σημαντικοί τραυματισμοί στους συνδέσμους • Θυλακίτιδα • Κακοήθεια (σπάνια, ο πόνος παρουσιάζεται το βράδυ) Επιστροφή Διάγνωση ΟΑ Σελ. 11

13. Διαφορική διάγνωση για περιστατικά που αφορούν το γόνατο Χονδρομαλάκυνση επιγονατίδας • Εμφάνιση σε νεαρές ηλικίες 15-40 ετών • Άτυπος πόνος που εντοπίζεται μόνο στην πρόσθια επιφάνεια του γόνατος, όπισθεν της επιγονατίδας (patellofemolar joint) • Επιδεινώνεται μετά από πολύωρη κάμψη του γόνατος Σύνδρομο λαγονοκνημιαίας ταινίας • Ευαισθησία στην λαγονοκνημιαία ταινία στην περιοχή του μηριαίου κονδύλου Όγκοι στο γόνατο • Νυχτερινός ή συνεχόμενος πόνος Ρήξη μηνίσκου • Διαλείπουσα διόγκωση, εμπλοκή, «κλείδωμα», αστάθεια και χωλότητα • Ο πόνος είναι οξύς και εντοπίζεται κατά μήκος της αρθρικής γραμμής Κακώσεις προσθίου χιαστού συνδέσμου • Υπερβολική προς τα εμπρός μετακίνηση της κνήμης σε σχέση με το μηρό κατά την εκτέλεση Δοκιμασίας Νούλη-Lachman (εκτελείται με το γόνατο σε κάμψη 30 μοιρών) • Αστάθεια γονάτου Πόνος από το ισχίο που αντανακλάται στο γόνατο • Ευαισθησία στην βουβωνική χώρα • Πόνος κατά την περιστροφή του ισχίου Επιστροφή Διάγνωση ΟΑ Σελ. 11

14. Διαφορική διάγνωση για περιστατικά που αφορούν το χέρι • Εκδήλωση συμπτωμάτων στον αντίχειρα (τενοντοελυτρίτιδαDe Quervain’s) • Ο πόνος κατά την αναγκαστική κάμψη του αντίχειρα προς την παλάμη παρουσιάζεται τόσο στην ΟΑ όσο καιστην De Quervain’s • Τενοντοελυτρίτιδα De Quervain’s:Ο πόνος εντοπίζεται στον ένα ή και στους δύο τένοντες έκτασης στην βάση του αντίχειρα (test Finkelstein) • Στην ΟΑ του χειρός ο πόνος εντοπίζεται στην πρώτη καρπομετακάρπια άρθρωση (“ανατομική ταμπακιέρα”) • Γάγγλιο • Εκτινασσόμενος Δάκτυλος • Αιμοχρωμάτωση Επιστροφή Διάγνωση ΟΑ Σελ. 11

15. Διαφορική διάγνωση για περιστατικά που αφορούν το ισχίο (1 από 2) Θυλακίτιδα του μείζονος τροχαντήρα (τροχαντηρίτιδα) • Τα άτομα στη ψηλάφηση εμφανίζουν πόνο στην έξω πλευρά του μηρού και αδυναμία στην απαγωγή και έσω στροφή του ισχίου. Επίσης η άσκηση πίεσης (πχ όταν το άτομο κοιμάται σε εκείνη την πλευρά) επιδεινώνει τον πόνο • Ευαισθησία στον θύλακα του τροχαντήρα Παγίδευση λαγονοβουβωνικού νεύρου • Πόνος και παραισθησία στην έξω πλευρά του μηρού • Πόνος δεν αυξάνεται με εφαρμογή πίεσης, κίνηση του ισχίου ή κάμψη της ΟΜΣΣ Οσφυϊκή ριζοπάθεια • Πλευρική ή οπίσθια ισχιαλγία. Παραισθησία, μειωμένη αισθητικότητα αδυναμία που αντανακλάται στο κάτω άκρο μέχρι το πόδι • Το σημείο Laseque, δηλαδή η γωνία που σχηματίζει η ανύψωση του τεντωμένου ποδιού με το οριζόντιο επίπεδο, έχει διαγνωστική και προγνωστική σημασία. Γωνίες κάτω των 45ο έχουν βαριά πρόγνωση • Συνυπάρχον πόνος στην ΟΜΣΣ (οσφυϊκή ΟΜΣΣ) Επιστροφή Διάγνωση ΟΑ Σελ. 11

16. Διαφορική διάγνωση για περιστατικά που αφορούν το ισχίο (2 από 2) Στένωση ΟΜΣΣ • Πλευρικός ή οπίσθιος πόνος στο ισχίο ο οποίος μπορεί να αντανακλάται στο πόδι και στην βουβωνική χώρα • Επιδείνωση κατά την βάδιση και ορθοστασία, ανακούφιση όταν το άτομο κάθεται, σκύβει ή ακουμπά • Πόνος στην ΟΜΣΣ • Μούδιασμα και αδυναμία στα πόδια, συμπτώματα τα οποία επιδεινώνονται κατά την βάδιση Οστεονέκρωση • Πρόσθιος πόνος στην βουβωνική χώρα, ο οποίος επιδεινώνεται κατά την βάδιση • Πόνος, τόσο κατά την άσκηση όσο και κατά την ανάπαυση • Ιστορικό χρήσης κορτικοστεροειδών Σύνδρομο λαγονοκνημιαίας ταινίας • Πλευρικός πόνος στο ισχίο, ο οποίος αντανακλάται κάτω στο πόδι και επιδεινώνεται κατά την βάδιση και το τρέξιμο • Ευαισθησία στην λαγονοκνημιαία ταινία στην περιοχή του μηριαίου κονδύλου Μεταστατικός καρκίνος του μηριαίου • Πλευρικός πόνος στο ισχίο που επιδεινώνεται με άσκηση πίεσης ή ορθοστασία • Νυκτερινός πόνος, ευαισθησία στην ψηλάφηση Επιστροφή Διάγνωση ΟΑ Σελ. 11

17. Διαγνωστικέςμεθόδοι Ακτινογραφία • Μπορεί να αποκλείσει άλλα αίτια (τραύμα) • Πολλές φορές τα ευρήματα δεν είναι συγκεκριμένα και μπορεί να απουσιάζουν στα αρχικά στάδια • Πολλά άτομα μπορεί να εμφανίζουν ακτινολογικές αλλοιώσεις χωρίς σημαντικά συμπτώματα • Τα κυριότερα ευρήματα στην ακτινογραφία περιλαμβάνουν: • Στένωση του μεσαρθρίου διαστήματος • Δημιουργία οστεοφύτων • Υποχόνδρια σκλήρυνση • Απώλεια συνέχειας κνημιαίου κονδύλου Εργαστηριακές αναλύσεις για τον αποκλεισμό άλλων παθολογικών καταστάσεων. Ενδείκνυται στις πιο κάτω καταστάσεις: • Το άτομο αναφέρει πρόσφατο περιστατικό πυρετού ή λοίμωξης • Το άτομο είναι κάτω από 40 χρονών • Υπάρχουν παθολογικά ευρήματα σε αναλύσεις αίματος ρουτίνας Οι εργαστηριακές αναλύσεις μπορεί να περιλαμβάνουν: • Ταχύτητα καθίζησης ερυθρών(ESR) • Ρευματοειδής παράγοντας (RF) • Γενικές αναλύσεις αίματος • C- αντιδρώσα πρωτεΐνη (c reactive protein) • Αντικιτρουλλινικά αντισώματα (ACPA) • Ανάλυση αρθρικού υγρού Επιστροφή Διάγνωση ΟΑ Σελ. 11

18. Ολιστική αξιολόγηση ατόμου (1 από 2) Συνολική αξιολόγηση γενικά χωρίς την παραγνώριση της ειδικής εικόνας του κάθε ατόμου. • Κοινωνική πτυχή και επίδραση της νόσου: • Στις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου και στην ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης • Στα οικογενειακά καθήκοντα • Στον τρόπο ζωής • Ανησυχίες καθώς και προσδοκίες από την θεραπεία • Επαγγελματικά • Δυνατότητα να συνεχίζει να εκτελεί την εργασία του • Μακροπρόθεσμα • Βραχυπρόθεσμα • Παρεμβάσεις στον εργασιακό χώρο και στην οικία του ώστε να μπορεί να εξυπηρετείται καλύτερα • Ψυχολογία του ατόμου • Πιθανή εμφάνιση κατάθλιψης • Παρουσία άλλων επιβαρυντικών παραγόντων για την ψυχολογία του ατόμου • Ποιότητα ύπνου

19. Ολιστική αξιολόγηση ατόμου (2 από 2) • Άλλες μυοσκελετικές παθήσεις • Σύνδρομο χρόνιου πόνου • Ενδιαφέρον ατόμου όσον αφορά την άσκηση • Διερεύνηση συν-νοσηρότητας που μπορεί: • να επηρεάζει τυχόν ενδεικνυόμενη επέμβαση • να επηρεάζει την επιλογή φαρμακευτικής αγωγής • να προκαλεί αλληλεπίδραση • να αυξήσει τον κίνδυνο πτώσεων, κυρίως σε ηλικιωμένα άτομα • Αξιολόγηση πόνου: • Αξιολόγηση τρόπου προσωπικής αντιμετώπισης από το άτομο (χρήση ΜΗΣΥΦΑ) και αξιολόγηση αναλγητικής θεραπείας (δόσεις, συχνότητα, χρόνος λήψης, ανεπιθύμητες ενέργειες) • Η βέλτιστη αντιμετώπιση της ΟΑ απαιτεί ένα συνδυασμό φαρμακευτικών και μη παρεμβάσεων Επιστροφή Διάγνωση ΟΑ Σελ. 11

20. Σχέδιο διαχείρισης ατόμου Όλοι τα άτομα με ΟΑ πρέπει να έχουν ένα σχέδιο διαχείρισης, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα ακόλουθα: • Άτομα με συμπτωματική ΟΑ πρέπει να υπόκεινται σε περιοδικό έλεγχο ανάλογα με τις ανάγκες τους • Πρέπει να αξιολογούνται άλλες συνυπάρχουσες παθήσεις • Το σχέδιο διαχείρισης θα πρέπει να γίνει σε συνεργασία με το άτομο • Οι κίνδυνοι και τα οφέλη της προτεινόμενης θεραπείας πρέπει να επεξηγούνται και να παρουσιάζονται στο άτομο με κατανοητό τρόπο • Το κάθε άτομο πρέπει να ενημερώνεται και να λαμβάνει συμβουλή σχετικά με τις κύριες θεραπείες: • Πρόσβαση σε κατάλληλη πληροφόρηση • Δραστηριότητες και ασκήσεις • Παρεμβάσεις απώλειας βάρους σε παχύσαρκα άτομα • Συνιστάται η διεπιστημονική διαχείριση του ατόμου • Η θεραπεία πρέπει να είναι εξατομικευμένη και να επαναξιολογείται ανάλογα με την εξέλιξη της νόσου Επιστροφή Διάγνωση ΟΑ Σελ. 11

21. Θεραπεία Οστεοαρθρίτιδας Φαρμακευτικές και μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις Μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις Φαρμακευτικές παρεμβάσεις: παρακεταμόλη, τοπική χρήση ΜΣΑΦκαι καψαικίνη Υποστηρικτικές συσκευές Νάρθηκες/ Επίδεση Διαδερμική ηλεκτρική νευρική διέγερση(TENS) Θερμοθεραπεία Δεύτερη γραμμή θεραπείας ΜΣΑΦ/ αναστολείς COX-2 Οπιούχα Ενδοαρθρικές χορηγήσεις στεροειδών Επικουρικές θεραπείες Βελονισμός Συμπληρώματα διατροφής Υποστηρικτικές θεραπείες δεν συνιστώνται Σταδιακή μείωση δόσης Σκεφτείτε επαναξιολόγηση Εξατομίκευση Αγωγής Βάση Επηρεαζόμενης Άρθρωσης Κλινική Διαδρομή Επιστροφή Περιεχόμενα Σελ. 2 Επιστροφή Επισκόπηση ΟΑ Σελ. 11

22. Μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις • Θερμοθεραπεία • Υποστηρικτικές συσκευές: • Νάρθηκες • Μπαστούνια • Περιπατητικά βοηθήματα • Διαδερμική ηλεκτρική διέγερση νεύρων Επιστροφή Θεραπεία ΟΑ Σελ. 25

23. Φαρμακευτικές παρεμβάσεις: παρακεταμόλη, τοπική χρήση ΜΣΑΦ • Παρακεταμόλη • Προσφέρει ισάξια αποτελέσματα με τα ΜΣΑΦ σε άτομα με ήπιο μέχρι μέτριο πόνο • Η κατάχρηση αλκοόλ αποτελεί αντένδειξη • Να χορηγείται με προσοχή σε άτομα με ηπατικές νόσους • Τοπικά ΜΣΑΦ (για άτομα με ΟΑ γόνατος ή χειρός) Σε θεραπευτική αστοχία παρακεταμόλης και τοπικής χορήγησης ΜΣΑΦ οι διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές είναι ΜΣΑΦ,COX-2*και οπιούχα. *Οι COX-2 δεν είναι διαθέσιμοι από τα κρατικά νοσηλευτηρια Επιστροφή Θεραπεία ΟΑ Σελ. 25

24. Υποστηρικτικές συσκευές και Νάρθηκες/Επίδεση • Αποτελούν επιλογή σε άτομα στα οποία η πάθηση μειώνει την δυνατότητα αυτοσυντήρησης και εκτέλεσης βασικών δραστηριοτήτων • Τα άτομα με αστάθεια και παρουσία εμβιομηχανικού αρθρικού πόνου πρέπει να θεωρούνται κατάλληλοι για • Νάρθηκες και ελαστικούς επιδέσμους για αρθρώσεις • Ειδικά πέλματα που απορροφούν τους κραδασμούς (κυρίως σε άτομα με ΟΑ των κάτω άκρων) • Οι μηροκνημικοί επίδεσμοι για το γόνατο δεν συνιστώνται σε άτομα με ΟΑ του γονάτου εκτός εάν παρουσιάζουν ραιβότητα και βλαισότητα • Η περίδεση επιγονατίδας • Σταθεροποιεί την άρθρωση και ανακατανέμει την πίεση που εξασκείται εκεί • Χρήσιμη για επιγονατιδομηριαία αρθρίτιδα • Χρησιμοποιείται σαν βραχυπρόθεσμη θεραπευτική μέθοδος, με στόχο να μειώσει τον πόνο και να αυξήσει την λειτουργικότητα της άρθρωσης • Δεν εμφανίζει παρενέργειες Επιστροφή Θεραπεία ΟΑ Σελ. 25

25. Διαδερμική ηλεκτρική νευρική διέγερση (TENS) • Προκαλεί την διέγερση των δερματικών νευρικών ινών μέσω μιας φορητής συσκευής • Μηχανισμός δράσης • Αναστολή μετάδοσης πόνου μέσω νευρικών κυττάρων • Υποστηρικτική μέθοδος, λόγω απουσίας τεκμηριωμένων στοιχείων • Αντενδείκνυται σε άτομα με: • Βηματοδότες ή αλλά εμφυτευμένα ιατρικά μηχανήματα (κοχλιακά εμφυτεύματα) • Επιληψία Επιστροφή Θεραπεία ΟΑ Σελ. 25

26. Θερμοθεραπεία • Τοποθέτηση ζεστών ή κρύων επιθεμάτων στις επηρεασμένες αρθρώσεις για ανακούφιση από τα συμπτώματα • Παρουσιάζει λίγες έως καθόλου παρενέργειες • Αντενδείκνυται σε άτομα με: • Μειωμένη ευαισθησία (πχ άτομα με διαβητική νευροπάθεια) • Άνοια και μειωμένη αντίληψη • Πρέπει να συνίσταται με προσοχή σε: • Άτομα με περιφερειακή αγγειοπάθεια • Άτομα με Διαβήτη • Άτομα με Καρδιαγγειακή νόσο • Άτομα με Υπέρταση • Έγκυες Επιστροφή Θεραπεία ΟΑ Σελ. 25

27. ΜΣΑΦ / Αναστολείς COX-2* • Εάν η πρώτης γραμμής θεραπεία αποτύχει, συνίσταται η αντικατάσταση της με ΜΣΑΦ/αναστολείς COX-2 • Εάν η πρώτης γραμμής θεραπεία δεν έχει επαρκή αποτελέσματα, συνίσταται η προσθήκη ηΜΣΑΦ/αναστολείς COX-2 • Πρέπει να χορηγούνται στην χαμηλότερη αποτελεσματική συγκέντρωση και για το μικρότερο χρονικό διάστημα • Τα ΜΣΑΦ και οι αναστολείς COX-2 εμφανίζουν ισότιμα αποτελέσματα. Η τοξικότητα τους σε επιμέρους όργανα διαφέρει. • Ατομικοί παράγοντες κινδύνου πρέπει να συνεκτιμούνται κατά την επιλογή της θεραπείας • Όταν χορηγείται ΜΣΑΦ, πρέπει να συγχορηγείται και ΑΑΠ • Σε άτομα που λαμβάνουν ασπιρίνη, πρέπει να εξετάζονται εναλλακτικές επιλογές • Όταν οι θεραπείες χρησιμοποιούνται σε εξάρσεις της νόσου, η ύφεση της πρέπει να συνοδεύεται από μείωση της δόσης *Οι COX-2 δεν είναι διαθέσιμοι από τα κρατικά νοσηλευτηρια Επιστροφή Θεραπεία ΟΑ Σελ. 25

28. Οπιούχα • Χρησιμοποιούνται όταν οι προηγούμενες γραμμές θεραπείας αποτύχουν ή αντενδεικνύονται. • Πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή σε άτομα με: • Ψυχιατρικές παθήσεις • Ψύχωση • Τάση για αυτοκτονία • Η χαμηλότερη δόση πρέπει να χορηγείται, η αύξηση να διενεργείται με προσοχή, και να γίνεται έλεγχος για εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών • Σε ηλικιωμένα άτομα πρέπει να συνεκτιμάται το ενδεχόμενο όφελος και ο πιθανός κίνδυνος Επιστροφή Θεραπεία ΟΑ Σελ. 25

29. Ενδοαρθρικές χορηγήσεις στεροειδών Οι ενδοαρθρικές χορηγήσεις στεροειδών: • Μειώνουν την φλεγμονή στην άρθρωση • Είναι επικουρική θεραπεία σε άτομα με μέτριο και έντονο πόνο • Χορηγούνται από εξειδικευμένο γιατρό με σχετική εμπειρία Επιστροφή Θεραπεία ΟΑ Σελ. 25

30. Συμπληρώματα Διατροφής • Υπάρχουν αμφιλεγόμενα στοιχεία όσο αφορά την χονδροϊτίνη για την αντιμετώπιση της ΟΑ • Η γλουκοζαμίνη επιδρά στον μεταβολισμό της γλυκόζης και πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή σε διαβητικούς Τα συμπληρώματα αυτά δεν είναι διαθέσιμα από τα κρατικά νοσηλευτήρια Επιστροφή Θεραπεία ΟΑ Σελ. 25

31. Υποστηρικτικές θεραπείες δεν συνιστώνται • Το NICE δεν συστήνει την ενδοαρθρική χορήγηση υαλουρονικού ενώ η Αμερικάνικη Ένωση Ορθοπεδικών δεν συστήνει την ενδοαρθρική χρήση υαλουρονικού πέραν της ήπιας οστεοαρθρίτιδας του γονάτου • Χρήση ηλεκτρομαγνητικών πεδίων • Επίδεσμοι γονάτου • Χονδροϊτίνη • Βιταμίνες, βότανα και άλλα συμπληρώματα διατροφής • Θεραπευτικό υπερηχογράφημα Οι ακόλουθες θεραπείες υποστηρίζονται από πολύ λίγα δεδομένα • Τηλεφωνική υποστήριξη • Λέιζερ χαμηλής τάσης • Θεραπείες αφής Επιστροφή Θεραπεία ΟΑ Σελ. 25

32. Σταδιακή μείωση δόσης • Όταν οι θεραπείες χρησιμοποιούνται σε εξάρσεις της νόσου, η ύφεση της πρέπει να συνοδεύεται από μείωση της δόσης. Επιστροφή Θεραπεία ΟΑ Σελ. 25

33. Εξατομίκευση Αγωγής Βάση Επηρεαζόμενης Άρθρωσης Εξατομίκευση αγωγής βάση επηρεαζόμενης άρθρωσης Ισχίο Γόνατο Χέρι Παραπομπή σε ορθοπεδικό ή ρευματολόγο Παραπομπή σε ορθοπεδικό Παραπομπή σε ορθοπεδικό ή ρευματολόγο Παραπομπή σε ορθοπεδικό Παραπομπή σε ρευματολόγο Παραπομπή σε ορθοπεδικό Παραπομπή σε ρευματολόγο Αρθροπλαστική Επιστροφή Περιεχόμενα Σελ. 2

34. Ισχίο και Γόνατο • Αναλγησία • Ενδυνάμωση των μυών • Απώλεια βάρους σε παχύσαρκα άτομα • Παροχή μπαστουνιού και κατάλληλων υποδημάτων Επιστροφή Εξατομίκευση Αγωγής Σελ. 38

35. Χέρι • Αναλγησία συμπεριλαμβανομένης και ενδοαρθρικής χορήγησης στεροειδών • Άσκηση • Ακινητοποίηση Επιστροφή Εξατομίκευση Αγωγής Σελ. 38

36. Παραπομπή σε ορθοπεδικό ή ρευματολόγο Τα άτομα θα πρέπει να έχουν δοκιμάσει ανεπιτυχώς τουλάχιστον τις κυριότερες θεραπευτικές προτάσεις πριν παραπεμφθούν σε ειδικό. Η παραπομπή ενδείκνυται όταν: • Τα συμπτώματα έχουν σημαντική αρνητική επίδραση στην ποιότητα ζωής του ατόμου • Τα συμπτώματα δεν ανταποκρίνονται σε μη-χειρουργικές θεραπευτικές παρεμβάσεις • Πριν εγκατασταθεί παρατεταμένος περιορισμός της λειτουργικότητας των αρθρώσεων και έντονος πόνος • Η χρήση εργαλείων αξιολόγησης της πορείας της ΟΑ (Οxford hip score etc) σαν μοναδικό κριτήριο αξιολόγησης δεν συνίσταται Παραπομπή για αρθροσκόπηση/αρθροσκοπικό καθαρισμό • Πρέπει να παρέχεται σε άτομα με αρθρίτιδα γονάτου, τα οποία παρουσιάζουν ιστορικό εμπλοκής γονάτου. Ενδείκνυται σε αρχικά στάδια Δεν πρέπει να παρέχεται σε άτομα τα οποία • Παρουσιάζουν δυσκαμψία ή και συνδεσμική αστάθεια γονάτου • Παρουσιάζουν ακτινογραφικά ευρήματα χάλαρων ενδοαρθρικών στοιχείων Σε άτομα με συμπτώματα ρήξης μηνίσκου και παρουσία χαλαρών ενδοαρθρικών στοιχείων συνίσταται μερική μηνισκεκτομή. Επιστροφή Εξατομίκευση Αγωγής Σελ. 38

37. Συντομογραφίες ΑΑΠ: Αναστολείς Αντλίας Πρωτονίων (Proton Pump Inhibitors - PPIs) ΚΔ: Κλινική/ές Διαδρομή/ές ΚΚΟ: Κλινική/ές Κατευθυντήρια/ες Οδηγία/ες ΜΗΣΥΦΑ: Μη Συνταγογραφούμενα Φάρμακα ΜΣΑΦ: Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα (Non Steroidal Anti-Inflammatory Drugs - NSAIDs) ΟΑ: Οστεοαρθρίτιδα ΟΜΣΣ: Οσφυϊκή Μοίρα Σπονδυλικής Στήλης ΠΦΥ: Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας

38. Βιβλιογραφία • National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE). The care and management of osteoarthritis in adults. Clinical guidance 59. London: NICE; 2008 • Zhang W, Moskowitz RW, Muki G et al. OARSI recommendations for the management of hip and knee osteoarthritis, Part II: OARSI evidence-based, expert consensus guidelines. OsteoarthCartil 2008; 16: 137-62 • Osteoarthritis, Background Paper, “Priority Medicines for Europe and the World, A Public Health Approach to Innovation” found at http://whqlibdoc.who.int/hq/2004/WHO_EDM_PAR_2004.7.pdf

39. Ιστότοποι • http://healthguides.mapofmedicine.com/choices/map-open/osteoarthritis1.html • http://healthguides.mapofmedicine.com/choices/map-open/osteoarthritis2.html • http://healthguides.mapofmedicine.com/choices/map-open/osteoarthritis3.html

40. Osteoarthritis Management in Primary Care of Cyprus DocumentControl Revision History Document Approval Associated CG to be read in conjunction with this CG

41. Disclaimer The Osteoarthritismanagement in Primary Care Clinical Guidelines published by the Ministry of Health (MoH)-Ηealth Insurance Organization (HIO) are adapted existing international clinical guidelines based on systematically developed evidence statements incorporating data from a comprehensive literature review of the most recent studies available (up to their publication date). The aim of clinical guidelines is to help clinicians to make informed decisions about their patients. However, adherence to a guideline does not guarantee a successful outcome. Ultimately, the guidelines do not override the individual responsibility of healthcare professionals to make their own appropriate treatment decisions about care on a case-by-case basis, after consultation with their patients and/or guardian or carer, using their clinical judgment, knowledge and expertise. A guideline is not intended to take the place of physician judgment in diagnosing and treatment of particular patients.Guidelines may not be complete or accurate. The authors, the HIO and the Ministry of Health disclaim all liability for the accuracy or completeness of a guideline, and disclaim all warranties, expressed or implied to their incorrect use. Guidelines users are always urged to seek out newer information that might impact the diagnostic and treatment recommendations contained within a guideline. Additionally, the authors of these guidelines have made considerable efforts to ensure the information upon which they are based is accurate and up to date. Users of these guidelines are strongly recommended to confirm that the information contained within them, especially drug doses, is correct by way of independent sources. The authors, the HIO and the Ministry of Health accept no responsibility for any inaccuracies, information perceived as misleading, or the success of any treatment regimen detailed in the guidelines.