M Ö VZU: TOXUM Ç ULUQ

1. AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ MÖVZU: TOXUMÇULUQ Dosent, əməkdar kənd təsərrüfatı işçisi F.H.Qurbanov

2. PLAN: 1. Giriş 2.Toxumçuluğun məqsəd və vəzifələri 3. Toxumçuluq sistemi və onun əsas prinsipləri 4. Toxum istehsalı və yayılması

3. Toxumçuluğu düzgün təşkil etmədən k/t-ı bitkilərinin məhsuldarlığını lazımı səviyyəyə qaldırmaq olmaz

4. Toxum çiçəkli bitkilərdəçoxalma orqanı hesab olunur.Toxum yumurtacıqların mayalanması nəticəsində ana bitki üzərində əmələ gəlirToxum ana bitkidən ayrıldıqda müstəqil orqanizmin başlanğıcı hesab olunur.Toxumun içərisində rüşeym və onun ilk qidasını təşkil edən ehtiyat qida maddəsi varToxumun rüşeymi üç hissədən: tumurcuq, kökcük və ləpədən ibarətdir.

5. TOXUMolur:

6. Toxumçuluğun məqsədi - yüksək məhsuldarlığa və sabit irsi əlamətlərə malik, xəstəliyə, ziyanvericilərə və müxtəlif iqlim şəraitinə dözümlü bitki sortları yetişdirmək və onların çoxaldılmasını təmin etməkdir. • Toxumçuluğun vəzifəsi – seleksiyanın nailiyyətlərini tez realizə eləmək, istehsalatda becərilən yüksək keyfiyyətli sortların toxumları ilə bütün təsərrüfatları təmin etməkdir.

7. Kənd təsərrüfatı istehsalının mühüm sahəsi kimi toxumçuluq iki məsələni həll edir: • 1.Sortun yayılması üçün toxuma tələbin ödənilməsi. • 2.Çoxalma prosesində həmin sortun xüsusiyyətlərini, qiymətli təsərrüfat nişanələrini və sort təmizliyini saxlamaq.

8. Toxumçuluq fəaliyyəti aşağıdakı prinsiplər əsasında həyata keçirilməlidir: • Sortun səciyyəvi xüsusiyyətlərini təyin etməyə imkan verən fərqlilik, oxşarlıq, sabitlik və digər əlamətlərin qorunub saxlanması; • Toxum istehsalında təsdiq edilmiş becərilmə sxemlərinə riayət olunması; • Istifadə olunan sort üzərində müəllifin və patent sahibinin hüquqlarının qorunması; • Istifadə olunan toxumların sertifikatlaşdırılmasının məcburiliyi; • Sortun rayonlaşma qaydalarına əməl edilməsi.

9. TOXUMmaterialı artırılma mərhələsinə görə aşağıdakı kateqoriyalara bölünür: • Orijinal toxum • Super elit toxum • Elit toxum • Reproduksiyalı toxum

10. Sortdəyişmə─təsərrüfat sahələrində bir sortun (və ya bir neçə sortun) qeydiyyatdan keçmiş digər daha məhsuldar və ya əvvəlki sortla müqayisədə hər hansı üstünlüyə malik olan sortla əvəz olunmasıdır Sorttəzələmə─ təsərrüfatda sortluq toxumun həmin sorta aid olan daha yüksək reproduksiyalı toxumla əvəz olunmasıdır.

11. Taxılların toxumu yoluxma üsuluna və xəstəliyin infeksiya mənbəyi olmasına görə fərqlənən aşağıdakı qruplara bölünürlər: 3.Xəstəlik törədiciləri səpin materialında qarışıq(sporlu)formada olur. 1.Xəstəliyin törədiciləri toxumun daxilinə keçir (tozsürmə, fazarioz, helmin tozporioz). 2.Xəstəlik törədiciləri toxumun səthində olur(buğdanın bərk sürməsi, qarğıdalıda toz sürmə)

12. Panoram- təsiri vitovaksda olduğu kimidir. Bir ton toxuma 2-3 kq preparat işlədilməlidir. Fundazol - qar kifini çıxmaq şərtilə qalan bütün xəstəlikləri payız dövründə məhv edir. Bir ton toxuma 2-3 kq preparat işlədilməlidir Vitovaks - təsiri fundazolda olduğu kimidir. Bir ton toxuma 2,5-3,0 kq preparat işlədilməlidir.