บทที่ 6 การสืบค้นสารสนเทศ

1. บทที่ 6 การสืบค้นสารสนเทศ อ. ธนพรรณ กุลจันทร์

2. หัวเรื่อง • หัวเรื่อง คือ คำควบคุม (Control vocabulary) ที่แทนเนื้อหาของสารสนเทศ • คำควบคุม • คำมาตรฐานที่ได้กำหนดเอาไว้ • มีหนังสือคู่มือช่วยบอก เช่น Library of Congress Subject Heading หรือ Sears List of Subject Heading

3. หัวเรื่อง กัมมันตภาพรังสี คำทั่วไป กัมมันตรังสี สารกัมมันตภาพรังสี สารกัมมันตรังสี หัวเรื่อง Lifelong Learning คำทั่วไป Continuous Learning Education Permanente Lifelong Education Life Span education Permanent Education Recurrent Education ตัวอย่างของหัวเรื่อง

4. CMUL OPAC

5. ตัวอย่างหัวเรื่อง • สิ่งแวดล้อม – เชียงใหม่ • ขยะดอยสุเทพบนจิตสำนึกของคนเชียงใหม่. (2542, 14 กันยายน).เชียงใหม่นิวส์. น 18. • 1. ดอยสุเทพ 2. วัดพระธาตุดอยสุเทพ • 3. ขยะ--เชียงใหม่ 4. สิ่งแวดล้อม-เชียงใหม่

6. คำสำคัญ (Keyword) • คือ คำที่เกี่ยวข้องกับเนื้อหา ที่ผู้ใช้สามารถกำหนดได้เอง • อาจเรียกว่า ภาษาธรรมชาติ (Natural Language) • กำหนดคำได้จากคำที่เป็นสาระหลักใน • Title • Text • Abstract • Web site

7. ข้อดีของคำสำคัญ • กำหนดได้ง่าย • กำหนดศัพท์ใหม่ ๆ ได้ ข้อเสียของคำสำคัญ สารสนเทศบางรายการที่ได้เนื้อหาอาจไม่ตรงกับที่ต้องการ ผลที่ได้ไม่ครอบคลุม - ค้นได้แต่เอกสารที่ใช้คำค้นนั้น

8. วิธีการกำหนดคำสำคัญ • เลือกคำนาม • ตัดคำเชื่อม คำบุพบท คำขยายความออกเช่น a, an, the, in, on, under • ใช้ศัพท์ที่เป็นที่นิยม เช่น • DDT • Dichloro-dipheny-tricloroethane • กำหนดหลาย ๆ คำ ให้ครอบคลุมเนื้อหา (ผลค้นจะได้เจาะจงมากขึ้น)

9. วิธีการกำหนดคำสำคัญ • เพิ่มคำที่พ้องความหมาย (เชื่อมด้วย or) • Cat, moggy, gib (แมวตัวผู้), kittyfeline (สัตว์ตระกูลแมว) • หมา สุนัข • ใช้ Operator ช่วย ได้แก่ and, or, not, near, *, ( )

10. วิธีการกำหนดคำสำคัญ • คำข้างเคียง หรือคำสัมพันธ์ อาจใช้คู่มือช่วย • หัวเรื่อง - Sears List of Subject Heading • ศัพท์สัมพันธ์ – Roget Thesaurus หากไม่มีให้ใช้ subject heading ใน CMUL OPAC เป็นแนวทางได้

11. CMUL OPAC

12. วิธีการค้นฐานข้อมูล • Search = กำหนดค้น • คือการกำหนดคำสั่งในการค้น ประกอบด้วย • ตัวดำเนินการ (operator) - Boolean • ระยะคำ (proximity) • คำสั่งตัดปลาย (Truncation) • การค้นเฉพาะส่วน (Search Limit หรือ Field search)

13. Boolean logic – and, or, not 1 2 3 Information Technology

14. ตัวอย่างการใช้ Boolean ความหมายเหมือนกัน • bicycling OR biking • television OR TV ตำแหน่งและความหมายของ Boolean • water AND soil AND erosion • water AND soil NOT erosion • (water AND soil) NOT erosion

15. ตำแหน่งและความหมายของ Boolean • water AND soil AND erosion • (water AND soil) NOT erosion • water AND soil NOT erosion ระวังเรื่อง precedence 2 1 3 water soil 7 6 4 5 erosion

16. ความหมายเหมือนกัน – ความสำคัญของวงเล็บ • bicycling OR biking • television OR TV • bicycling OR biking AND Hawaii • Hawaii AND bicycling OR biking 2 1 3 bicycling biking 7 6 4 5 Hawaii

17. ตัวอย่างการใช้ Boolean แก้ไข cancer AND women OR female cancer AND (women OR female) (television OR TV) NOT radio (water AND soil) NOT erosion

18. ระยะคำ (Proximity) • ฐานข้อมูล OhioLINK • water NEARenvironmentwater NEAR10environment • water NEAR5 environment • ฐานข้อมูล EBSCOhost • water N5 environment • ฐานข้อมูล DIALOG • Water W/5 environmentwithหรือ within

19. การค้นเป็นวลี (Phase Search) • ใช้เครื่องหมายอัญประกาศคร่อมวลีที่ต้องการ • “ “ • ตัวอย่างเช่น • “Change has come to America” • “Barack Obama”

20. การค้นแบบตัดปลาย (Truncation) • หรืออาจเรียกว่าเครื่องหมาย Wildcards • ใช้เครื่องหมาย * ? ! • แทนตัวอักษรใด ๆ หนึ่งหรือมากกว่าหนึ่งตัวอักษร • ตัวอย่างเช่น • educat* • educate, educating, educational, educator, educators • colo*r • color, colour

21. การใช้หลายเครื่องหมายร่วมกันการใช้หลายเครื่องหมายร่วมกัน (television OR TV) AND educat*

22. การกำหนดค้นเฉพาะส่วน (Field search)การจำกัดการค้น (Limit Search) • หรือการค้นขั้นสูง (Advance Search) • คือการค้นเฉพาะเขตข้อมูล (Field) • การค้นเฉพาะส่วนเช่น • ชื่อเรื่อง, ชื่อผู้แต่ง, ปีทีพิมพ์, เลขหมู่หนังสือ, ISBN • การจำกัดการค้น เช่น • ภาษาที่ใช้, ระยะเวลา, สถานที่, ประเภทเอกสาร (html, pdf, ppt), web site

23. ตัวอย่าง • การค้นเฉพาะส่วน • Google: title:environment • APL: PDN(12/12/2008) • การจำกัดการค้น • Google: environment date:3

24. การจำกัดการค้น (Limit Search)ใน CMUL OPAC

26. การสืบค้นฐานข้อมูลห้องสมุดการสืบค้นฐานข้อมูลห้องสมุด

27. ฐานข้อมูลห้องสมุด CMUL OPAC –ค้นหนังสือ สิ่งพิมพ์ วารสาร โสตทัศนวัสุด CMUL ISIS – ค้นบทความวารสาร ข้อเขียนหนังสือพิมพ์ สิ่งพิมพ์ภาคเหนือ งานวิจัยอาจารย์มช. ฯลฯ

28. ฐานข้อมูลห้องสมุด e-Bookฐานข้อมูลหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ที่มช.บอกรับ Digital Collection ฐานข้อมูลดิจิตอลของมหาวิทยาลัยในประเทศไทย Union Catalogรวบรวมบรรณานุกรมทรัพยากรสารสนเทศของมหาวิทยาลัยในประเทศไทยทั้งหมด (24 มหาวิทยาลัย) CMU e-Thesesฐานข้อมูลวิทยานิพนธ์ของมช. CMU e-Researchงานวิจัยฉบับเต็มของอาจารย์มช.

29. ฐานข้อมูลห้องสมุด • Reference Databaseฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ • หนังสือ • บทความ • ทรัพยากรสารสนเทศอ้างอิง

30. Reference database

31. ตัวอย่างฐานข้อมูล Reference Database

32. ระดับการค้นหา • การค้นขั้นพื้นฐาน – ใช้แต่ Boolean • การค้นขั้นสูง – ใช้ operator หลาย ๆ ตัว

33. Basic search

35. Help ของ CMUL OPAC

36. Advance Search ของ CMUL OPAC

37. ค้นชื่อวารสาร

38. CMUL ISIS

39. ดัชนีหนังสือพิมพ์

40. Reference Database

41. ศูนย์ข้อมูลมติชน

42. ศูนย์ข้อมูลมติชน

45. การค้นบนอินเทอร์เน็ต • ใช้โปรแกรมค้นหา (Search Engine) • มีการค้นโดย • ใช้ตัวดำเนินการ • การค้นเฉพาะส่วน • มีเมนูช่วยค้น • การค้นขั้นพื้นฐาน (Basic Search) • การค้นขั้นสูง (Advance Search) • ยกตัวอย่าง Google

46. Basic Search

47. Advance Search

48. ประเภท Search Engine (1/4) • โปรแกรมค้นแบบดรรชนี (Index Search engines) • มีโปรแกรม Agent ที่เรียกว่า Bot หรือ Crawler ตรวจหา และจัดเก็บคำค้นในหน้าเว็บ • เก็บคำค้นจาก Meta Tag (Title, Author, Subject) • ข้อดี • ข้อมูลทันสมัย • ครอบคลุมทุกสาขา • ข้อเสีย • ผลค้นมากเกินจำเป็น • ต้องประเมินความน่าเชื่อถือก่อนนำมาใช้ • Ex. Google, Yahoo, MSN, etc.

49. โปรแกรมค้นแบบดรรชนี (Index Search engines) • แต่ละ search engine มีคำสั่งในการค้นแตกต่างกัน เช่น • Google • Yahoo