به نام خدا

1. به نام خدا « Heat Stress »

2. مقدمه : • گرماي موجود در محيط كار مي تواند از وسايل و ماشين آلات گوناگون ، فرآيند توليـد، تابش خورشيـد ، وسايل روشنايي مصنـوعي و انسان و شـرايط جوي خارج از محيط كار حاصل گـردد

3. مقدمه : • از آنجائيكه انسان موجودي خونگرم مي باشد ، در نتيجه فقط در شرايط خاصي قـادر به زندگي كردن مي باشد .مطلوب ترين محيط براي زندگي انسان ، محيطي است كه دماي آن 21 درجه سانتيگراد و ميزان رطوبت 50% و سرعت جريان هوا 15ـ10 متر بر ثانيه باشد. • دماي عادي بدن انسان برابر 37 درجه سانتيگراد مي باشد و چنانچه درجه حرارت بدن از 31 درجه كمتر شود فرد دچار هيپوترمي مي شود و اگر دماي بدن از 42 درجه سانتيگراد بيشتر شود موجب از بين رفتن فرد ميگردد

4. مقدمه : • دماي توليد شده توسط بدن فرد به نسبت و شدت فعاليتهاي بدني وي افزايش مي يابد و آسايش و راحتي، نتيجه متغيرهاي گوناگوني از جمله: فصول مختلف سال، درجه حرارت خشك و تر و عادات و رسوم و رفتارهاي فرهنگي نيز مي باشد

5. دفع حرارت : • دفع حرارت از طريق پوست به وسيله تبخير، تابش و رسانايي صورت مي گيرد. در روش تبخير، گرما به واسطه تبخير عرق سطح پوست از بدن خارج مي شود. در روش تابش، حرارت سطح بدن به هواي مجاور بدن پس داده مي شود و بالاخره در طريق رسانايي، حرارت بدن به اجسام مجاور نظير لباس و غيره منتقل ميگردد.

6. روزانــه به صورت متــوسط حدود 500 cm3 آب از طريق تعريق از بدن دفع مي شود و ميزان آن ميتواند بين0 – 200 cm3 متغير باشد.( در حالت طبيعي ميزان آب دفع شده برابر ميزان آب وارده به بدن ميباشد). • دفع آب و الكتروليت هاي بدن معمولاً به صورت ادرار، عرق، دفع از طريق مدفوع ، دفع از طريق تنفس ميسرمي باشد. البته تنظيم و تعادل آب و الكتروليت هاي بدن اهميت بسيار حياتي در زندگي انسان دارد. كم آبي يا كاهش مايعات بدن به دو شكل صورت مي پذيرد: 1ـ كاهش مايعات و آب ورودي 2ـ افزايش آب خروجي بدن • در تعريق زياد، آب و املاح با هم و به مقدار زياد دفع مي شود، لذا درمان عارضه تنها با مصرف آب آشاميدني ميسر نمي باشد و اين عارضه اندك اندك باعث اسپاسم عضلات،كم شدن قدرت آنها و خستگي و بي حالي مي شود.

7. تنظيـم دماي بـدن • در خصوص تنظيم دماي بدن ساز و كارهاي مختلفي در بدن انسان فعال مي باشد. • به منظور تنظيم دماي بدن بايد حرارت بدن كاهش يا افزايش يابد

8. ساز و كار كاهش دهنده درجه حرارت بدن : • هنگامي كه درجه حرارت بدن بيش از حد زياد باشد، سه ساز وكار مهم جهت كاهش درجه حرارت بدن به كار مي رود: 1 : در تمامي نواحي بدن تقريباً رگهاي خوني پوست شديداً گشاد مي شوند. 2 : غدد عرق شديداً تحريك مي شوند. 3 : توليـد حرارت بوسيـله ساز و كارهايي مانند لرزيدن و توليد حرارت شيميـايي شديداً مهار مي شـود.

9. ساز و كارهاي افزايش دهنده حرارت بدن : • در حالت سرما، ساز و كار ترموستاتيك، واكنش هاي كاملاً مخالفي را ايجاد مي كند: 1 : تنگي رگهاي پوست در تمام بدن 2 : سيخ شدن موها 3 : افزايش توليد حرارت با ايجاد لرزيدن و توليد حرارت شيميايي

10. شاخص دماي تر گوي سان Wet Bulb Globe Temperature Index (WBGT) • این شاخص در سال 1975 برای قضاوت درباره وخیم بودن شرایط گرمایی محیط و احتمال خطرات ناشی از آن در حین تمرینات نیروی دریایی، توسط می نارد و یا گلو تدوین گردید . در سال 1989 سازمان بین المللی استاندارد ISO این شاخص را به عنوان شاخص ارزشیابی تنش های گرمایی معرفی نمود. این شاخص متوسط آثار حاصل از مواجهه با گرما را در یک دوره زمانی از فعالیت خاص روی فرد ارزیابی می کند .

11. شاخص دماي تر گوي سان Wet Bulb Globe Temperature Index (WBGT) • به منظور محاسبه و تعیین مقدار شاخص دماي ترگوی سان لازم است دمای تر طبیعی، دمای گویسان و متابولیسم کاری فرد اندازه گیری و برآورد شود. در مواردی لازم است دمای خشک هم اندازه گیری گردد. رابطه اصلی شاخص WBGT به شرح زیر است: WBGT = 0.7 tnw + 0.3 [(Tg – Ta) k + Ta]

13. مقادير حد آستانه مجاز مواجهه با گرما بر اساس شاخص ( o C)WBGT

14. عوارض ناشي از گرماي زياد : • كرامـپ گرمـايي • گـرما زدگـي • ضعـف گرمــايي

15. A ) كرامـپ گرمـايي • اين عارضه در كارگراني كه در محيطهاي گرم، كار بدني سنگين انجام مي دهند • علائم بيماري:سردرد و سرگيجه خفيف ، دردهاي شديد ناگهاني ابتدا در ماهيچه هاي دست و بازو و سپس در ماهيچه هاي پا و شكم، گرفتگي( اسپاسم )،كارپوپدال ( گرفتگي دست وپا ) • علت بيمـاري: علت اصلي ايجاد عرق زياد و از دست دادن آب و الكتروليت هاي بدن بخصوص سديم • درمــان: ابتدا شخص را از محيط گرم دور نموده و سپس به او مايعات نمك دار خورانيده مي شود و در صورت لزوم بايد تزريق داخل وريدي انجام داد.

16. B ) گـرما زدگـي • آغاز بيماري گرما زدگي ناگهاني بوده و بيمار بيهوش ميگردد. پوست بيمار بسيار گرم و خشك، نبض تند و درجه حرارت مقعد در حدود 42 تا 45 درجه سانتيگراد مي باشد. • علت بيمــاري :ناتواني مركز تنظيم حرارت بدن در مغز به علت اثر مستقيم حرارت • درمــان :درآغاز بايد پوست را خنك نمود و آن را مرطوب نگه داشت .براي اين كار مي توان فرد را در ملحفه يا حوله مرطوب و سرد قرار داد و يا بدن او را با اسفنج خيس مرطوب كرد و يا شخص را در وان آب سرد غوطه ور ساخت. اغلب مرگها در اثر گرمازدگي در 24 ساعت اوليه رخ مي دهند.

17. C ) ضعـف گرمــايي • در اين عارضه، شروع بيماري بسيار آهسته بوده و بيمار از ضعف، خستگي و سرگيجه شكايت مي كند، معمولاً علائمي چون اسهال و استفراغ نيز وجود دارد. پوست فرد، مرطوب و درجه حرارت بدن به حدود 39.5 c مي رسد و نبض وي تند و ضعيف بوده و فشار خون كاهش مي يابد . • علت بيمـاري و درمان : ضعف گردش خون در جبران مايعات از دست رفته در نتيجه تعريق مي باشد و تجويز محركهاي قلبي و عروقي و تزريق سرم نمكي مفيد است.

18. روشهاي كنترل گـرما • براي كنترل گرما در محيط كار، سه روش كلي كاربردي به شرح زير وجود دارد: • كنترل اداري • تعديل شرايط گرمايي محيط كار • استفاده از وسايل حفاظت فردي

19. 1ـ روش اداري براي كاهش فشار گرمايي الف ) كاهش فعاليت جسماني ب ) تغيير تماس كارگر با گرما • يكي از روش ها ، ايجاد برنامة منظم كار و استراحت براي راحتي كارگر مي باشد • روش ديگر، تدوين برنامة كار براي مشاغلي كه در محيط گرم انجام مي شوند • آب خنك با درجه حرارت 10 الي 15 درجه سانتيگراد در نزديكي محل كار براي كاهش احتمال از دست دادن آب و الكتروليت ها

20. پ ) معاينات كارگران ت ) آموزش كارگران ث ) سازش كارگران با گرما

21. 2ـ تعديل شرايط گرمايي محيط كار الف ) تعديل در گرماي محيط كار با كنترل گرماي جا بجايي1- تهويه عمومي ( ترقيقي ) 2- حذف گرماي هواي محيط كار 3- حفاظت در برابر شرايط آب و هوايي ب ) تعديل در گرماي محيط با كنترل گرماي تابشي 1- كاهش ميزان گرماي تابشي 2-حفاظ براي كنترل گرماي تابشي

22. 3ـ استفاده از وسايل حفاظت فردي • برخي مواقع كه كارگر مجبور است در محيط گرم براي انجام كارهايي مانند تعميرات يا نگه داري به انجام وظيفه بپردازد ، استفاده از وسايل حفاظت فردي انتخابي مناسب مي باشد زيرا ممكن است استفاده از يك حفاظ ثابت امكان پذير نباشد. اما اين وسايل (كه شامل لباس، دستكش، نقاب و…كه بازتاب دهنده گرماي تابشي مي باشند) در برخي مواقع باعث محدوديت در حركت و تنفس مي شود و همچنين از تبخير عرق بدن و در نتيجه خنك شدن از اين طريق جلوگيري مي كنند

23. منابع : • كليات بهداشت حرفه اي / عليرضا چوبينه • Safety & Health for Engineer • www.ACGIH.org