بسم الله الرحمن الرحیم

1. بسم الله الرحمن الرحیم نفت و اقتصاد استاد درس:دکتر کیمیا گری تهییه کنندگان: مرتضی احمدی امیر ملایی

2. تاریخچه نفت تاریخچه نفت به 5000 سال پسش بر میگردد. جایی که نفت از لایه های درونی زمین به بیرون نفوذ کرد. مردم از این ماده سیاه رنگ برای ساختن قایق های ضد آب، نقاشی ، روشنایی و پزشکی استفاده می کردند. استفاده از نفت روز به روز به روز بیشتر شد. با افزایش تقاضای نفت بشر به راهی برا ی پاسخ به این تقاضا افتاد. و این شد که به سمت منابع عظیم نفتی در زیر دریاها رفت. اولین ساختار نفت در یایی در خلیج مکزیک شکل گرفت. این روند سپس در دریای شمال ادامه پیدا کرد و امروزه بر روی آبهای خلیج فارس دکل های عظیم نفتی احداث شده است.

3. شوک نفتی: به هر تغییر ناگهانی در قیمت نفت شوک نفتی گفته می شود. اما امروزه از شوک نفتی در اذهان جای گرفته است شوک‌هایی است که هنوز از تعداد انگشتان یک دست فراتر نرفته است. آنها عبارتند از: • شوک نفتی اول که به دنبال تلاش اوپک در 1972ـ 1974 روی داد و ماحصل آن افزایش قیمت نفت از هر بشکه 9/1 دلار در 1972 به 41/10 دلار در 1974 بود، به عبارت دیگر طی دوره مورد نظر قیمت نفت به بیش از 5 برابر افزایش یافت

4. شوک نفتی: • دومین شوک نفتی در 1978 (1357 خورشیدی) روی داد. بروز انقلاب و اعتصابات کارکنان صنعت نفت سبب قطع صادرات نفت ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت در دنیا، سبب افزایش قیمت نفت گردید. قیمت نفت در بازار تک محموله‌ای به 40 دلار در هر بشکه رسید.

5. شوک نفتی: • سومین شوک نفتی برخلاف دو شوک اول و دوم سقوط قیمت نفت در 1985 را در پی داشت.

6. انواع نفت خام بر اساس هند بوک بین المللی بازار نفت 161 نوع نفت تجاری وجود دارد. این گونه ها در خصوصیات ، کیفیت و بازار متفاوت هستند. دو گونه نفتی که قیمت آن بر سایر انواع نفت تاثیرگذار است شامل : West Texas Intermediate و Brent می باشد. دو گونه دیگر که از اهمیت کمتری بر خوردار هستند: NYMEX Futures و OPEC Basket می باشند. فرق این گونه ها در کیفیت آنها می باشد

7. West Texas Intermediate این گونه با کیفیت ترین گونه نفت می باشد و برای تولید بنزین بهترین گزینه است. چگالی آن حدود 39 است که جزء نفت های سبک به شمار می رود. این نفت محتوی 0.24 سولفور است که آن را در زمره نفت شیرین قرار می دهد. مجموعه این خصوصیات به علاوه محل انباشت آن ،این نفت را به عنوان بهترین گزینه برای تولید بنزین در آمریکا (بزرگترن مصرف کننده بنزین جهان) قرار می دهد. بر خلاف این که تولید WTI رو به کاهش است اما هنوز اصلی ترین نفت مصرفی آمریکا می باشد. WTI معمولا 5 الی 6 دلار از نفت اپک و 1 الی 2 دلار از نفت برنت گرانتر است.

8. 2.Brent این گونه نفت مخلوطی از 15 گونه نفتی در چاه های مختلف نفتی در دریای شمال است. چگالی آن حدود 38.3 است که نفت سبک به شمار می رود.(WTI سبک تر است.) این نفت محتوی 0.37 سولفور است که جزء نفت شیرین به شمار می رود. این نفت برای تولید بنزین و فراورده های نفتی متوسط که هر دو در منطقه شمال غربی اروپا پالایش و مصرف می شوند به کار می روند. تولید Brent همانند WTI در حال کاهش است اما هنوز به عنوان اصلی ترین مصرف در اروپا و افریقا است. Brent حدود 4 دلار از سبد نفت اپک گرانتر است.

9. 3.NYMEX Futures قیمت نفت NYMEX Futures نشان دهنده قیمت 1000 بشکه نفت WTI یا هر نوع نفت سبک شیرین دیگر که در آینده در آمریکا معامله خواهد شد است. در حقیقت معاملات حقیقی NYMEX Futures به ندرت اتفاق می افتد. اما قیمت این گونه از نفت اطلاعات بسیار خوبی در باره قیمت نفت به فروشنده ها و خریدارها می دهد. معاملات NYMEX Futures 3 روز قبل از معامله WTI پایان می پذیرد.

10. 4.OPEC Basket OPEC(Organization of the Petroleum Exporting Countriesسازمان کشور های صادر کننده نفت) سبدی از قیمت های 14 نوع مختلف نفت را جمع آوری می کند .OPEC این سبد قیمت ها را برای مانیتور کردن بازار نفت جهانی استفاده می کند. نفت OPEC از WTI و Brent ارزانتر است.

11. بررسی قیمت نفت قیمت نفت در طول تاریخ دستخوش تغییرات بسیاری شده است که این تغییرات اثرات متعددی را در اقتصاد جهان گذاشته است.در اینجا به بررسی تغییر قیمت نفت وعلل آن در 30 سال گذشته می پردازیم.

13. نفت خام ایران ایران 3 نوع نفت خام تولید می کند: • نفت خام سبک • نفت خام سنگین • نفت خام متوسط(چگالی 25

14. صادرات و واردات نفت

15. قیمت واقعی نفت با در نظر گرفتن نرخ تورم و نرخ بهره بانکی و نرخ کاهش برابری دلار به این نکته دست می یابیم که قیمت نفت به مراتب از سال های پیش کمتر است. بدان معنی که با درآمد بیشتر کنونی دولت نمی توان بیشتر از گذشته کالا خرید ویا سرمایه گذاری کرد.

16. علل افزایش قیمت نفت 1. تنش های موجود در خاور میانهانتظار می رود بالا گرفتن در گیری بین ترکیه و عراق سبب تنزل حجم تولید این کشور شود.در این صورت کشور جنگ زده عراق که به تازگی اقدام به افزایش سطح تولید نفت خود کرده بود دوباره وارد رکود بازار نفت می شود و توان تولید خود را ازدست می دهد. این تحول منفی در کشوری که سومین کشور بزرگ مالک ذخایر نفتی است و حجم ذخایر تایید نشده آن در مقایسه با دیگر کشورهای نفت خیز بیشتر است می تواند تاثیر بسزایی روی بازار نفت بگذارد

17. علل افزایش قیمت نفت 2. افزایش تقاضای نفت بزرگترین مصرف کنندگان انرزی در دنیا آمریکا و چین هستند که اقتصادشان وابسته به نفت است..مصرف انرژی در چین از سالیانه 12% به 15% افزایش یافته است. آمریکا با مصرف 21 میلیون بشکه نفت در روز یک چهارم تقاضای جهان را در خود جای داده است. هر30 ماه مصرف جهانی نفت 3% بالا می رود.

18. علل افزایش قیمت نفت 3. کاهش ارزش دلار کاهش ارزش دلار در برابر یورو از دیگر عوامل افزایش قیمت نفت می باشد. 4. آغاز فصل سرما در نیمکره شمالی فرارسیدن فصل سرما و افزایش تقاضای سوخت نیز از دیگر علل افزای قیمت نفت می­باشد. 5. مساله هسته ای ایران و تحریم های اقتصادی از طرف امریکا مناقشات ایجاد شده در مورد برنامه هسته ای ایران و برآیند آن یعنی تحریم برخی از سازمانها و بانکهای ایرانی از طرف ایالات متحد امریکا و چند کشور هم پیمان با آن در زمره دلایلی است که برای افزایش قیمت نفت عنوان شده است.

19. علل افزایش قیمت نفت 5. سیاست هایOPEC کشورهای عضو اوپک که در جلسه قبلی تصمیم گرفتند برای پاسخگویی به نیاز جهان ظرفیت تولید خود را 500 هزار بشکه در روز اضافه کنند ،اعلام کردند در جلسه دسامبر سطح تولید را افزایش نخواهند داد.تصمیمات اوپک که 40 درصد از کل نفت جهان را تولید می کند روی بازار نفت تاثیر گذار است

20. پیامد های افزایش قیمت نفت کشور های واردکننده • کشور های توسعه یافته • کشور های در حال توسعه کشور های صادرکننده

21. پیامد های افزایش قیمت نفت • افزایش بهای نفت خام بر قیمت سایر مواد اولیه تاثیر می‌گذارد و از این طریق موجب بالا رفتن قیمت کالاهای تولیدی وهزینه‌های صنایع وخدمات و... می‌شود. به عنوان مثال، موسسهء آمار ملی انگلستان در گزارشی اعلام کرد که به دلیل رشد بهای نفت خام، طی ماه سپتامبر قیمت مواد اولیهء مورد استفادهء صنایع این کشور با ۲/۳ درصد رشد روبه‌رو شد و هزینهء تولید محصولات صنعتی را بیش از ۷/۲ درصد بالا برد. این گزارش همچنین می‌افزاید; به دلیل رشد قیمت نفت خام، رشد تولید ناخالص داخلی انگلستان تا پایان سال ۲۰۰۷ با ۱/۰ درصد کاهش مواجه خواهد شد. • افزایش بهای نفت منجر به انتقال درآمد از کشورهای وارد کننده به نفع صادرکننده ها می شود

22. پیامد های افزایش قیمت نفت • افزایش قیمت نفت با افزایش قیمت دیگر مواد اولیه نظیر مس و آهن و... همراه شده است. از آنجا که کشورهای صادر کننده نفت لزوما دارای چنین معادنی نیستند، بنابراین تبعات تکانه‌های نفتی بر دیگر کشورها از این طریق تا حدودی کاهش یافته است. شرکت‌های نفتی نیز قیمت خدمات خود را شدیدا افزایش داده و با قیمت نفت همساز کرده‌اند. • برخی بر این باورند که افزایش قیمت نفت آسیبهای زیادی به اقتصاد جهانی وارد می کند و برای تایید این نظریه خود به آمار رشد تولید ناخالص داخلی جهان طی یک سال اخیر شاره می کنند. از آغاز سال 2007 میلادی تا به حال نرخ رشد تولید ناخالص داخلی جهان تنها 13 درصد بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل کمتر است.مهمترین مساله ای که باعث این نزول شد تغییرات قیمت نفت بود که هزینه کلانی را به کشورهای مصرف کننده جهان تحمیل کرد

23. پیامد های افزایش قیمت نفت • به همان میزان که افزایش قیمت نفت دلارهای نفتی کشورهای نفت خیز را افزایش می دهد بر سود شرکت های فعال نفتی جهان تاثیر منفی می گذارد. سود شرکت های بزرگ نفتی جهان یعنی شورون، اگزون موبیل، کنکوفیلیپس، بریتیش پترولیوم و رویال داچ شل طی سه ماهه سوم امسال مجموعا با ۱۱ درصد کاهش به ۲۸/۱ میلیارد دلا ر رسیده است. کاهش سود پالایشگاه ها مهم ترین علت کاهش سود این شرکت ها ارزیابی شده است. • آمادگی نداشتن زیر ساختهای اقتصادی کشور، قدرت جذب نقدینگی را کاهش داده و همین مساله باعث می شود در صورت تزریق پول حاصل از فروش نفت به اقتصاد کشور، نقدینگی بیش از پیش افزایش یافته و به گرانی های موجود دامن زده شود و شرایط اقتصاد مبتلا به بیماری هلندی را باز هم تشدید کند

24. پیامد های افزایش قیمت نفت • کشور ما از جنبه درآمد صادراتی نفت بهره مند است. اما هنگامی که ما مجبوریم کالایی را مانند بنزین از خارج وارد کنیم باید قیمت بیشتری را بپردازیم بنابرنی تاثیر بالا رفتن قیمت جهانی نفت به کالاهایی که مجبوریم از خارج تامین کنیم بیشتر است زیرا ما برای پالایش برخی از فرآورده ها را باید بخریم که به طور طبیعی بر قیمت بنزین و گازوئیل تاثیر می گذارد و بخش از درآمد ما را خنثی می کند. • با افزایش قیمت نفت ،کشور های صنعتی که عمده ترین وارد کننده های نفت هستند ، قیمت خدمات فنی خود را چند برابر کرده اند. مثلا در زمانی که قیمت نفت حدود 40 دلار بود هزینه اجاره یک دکل حفاری در آب 40000 دلار در روز بود که این رقم وقتی قیمت نفت به 70 دلار رسید چیزی حدود 170000 دلار شد.

25. پیامد های افزایش قیمت نفت • با افزایش قیمت نفت هزینه کالاهای وارداتی و خدمات که کشورهایی مثل ایران که وارد کننده هستند می بایست پرداخت کنند افزایش یافته. حتی کالاهای چینی که به عنوان کالاهای ارزان قیمت تلقی می شوند از این قاعده مستثنا نمانده است. یا به عنوان مثال هزینه حمل کالا از کشور های خارجی به ایران به ازای هر تن در سال گذشته به طور متوسط 40 دلار بوده که این عدد امسال به حدود 115 دلار رسیده است. قیمت کالاهای کشاورزی در جهان نیز افزایش یافته که به عنوان مثال قیمت برنج 2 برابر شده است. در حالی که با افزایش قیمت کنونی نفت، افزایش قیمت نفت ایران 35 دلار در هر تن است برای بنزین وارداتی می بایست 40 دلار بیشتر پرداخت کنیم و یا برای گازوئیل 41 دلار بیشتر پرداخت می کنیم. با این اوصاف بخش زیادی از درآمد افزایش قیمت نفت صرف افزایش قیمت کالاها وخدمات می شود و بقیه به حساب ذخیره ارزی ریخته میشود.

26. راهکارها • اقتصاددانان معتقدند دولت می بایست براساس یک انضباط مالی، اعتبارات ناشی از درآمدهای نفتی را به پروژه های توسعه ای اختصاص دهد و ضمن ایجاد تحول و سرعت در انجام این طرح از پمپاژ مستقیم این اعتبارات برای هزینه های جاری و روزمره جلوگیری کنند. تجربه اقتصادی کشور نشان می دهد که در هر زمان که با افزایش شدید قیمت نفت مواجه بودیم به دلیل تکرار اشتباهات، ترزیق اعتبارات حاصل از فروش، دچار نقدینگی فراوان و به تبع آن تورم شده ایم.ز طرفی تبدیل ارزهای نفتی به ریال همواره یکی از مشکلات اصلی کشور بوده و تا زمانی که تصمیم درستی در این رابطه گرفته نشود اقتصاد کشور با جهش و تغییر و تحولات عمده مواجه نمی شود. • اگر درآمد نفت برای تنوع سازی و افزایش تولید مصرف شود تبدیل به سرمایه می شود( به طوری که هر چه نفت گرانتر شود سرمایه بیشتر می شود.) اما اگر این درآمد به صورت مصرفی با شد این سرما یه به سرعت از دست خواهد رفت.