زراعت ختمی دارویی

1. زراعت ختمی دارویی

2. مقدمه گیاهان تیره پنيرک از نظر شکل ظاهری، تفاوت کلی با یکدیگر دارند. غالباً علفی وبرخی از آنها به صورت درختچه ای یا درختی هستند. شامل 80 جنس و 1500 گونه اند که در غالب نواحی کرده زمین به استثناء مناطق قطبی پراکندگی دارند. برگها عموماً متناوب، ساده، منقسم به لوبهاي مشخص، غالباً پوشیده از كرك. از مشخصات آنها، درخارج کاسه گل، کاسبرگها در قاعده قرار داشته که بیرونی ترین پوشش گل به حساب می آید. گلها منظم و اندامهای تشکیل دهنده آنها مضربی از پنج می باشد. پرچمها فراوان و میله های آنها به هم چسبیده اند که تشکیل لوله ای را داده. مادگی چند برچه ای، میوه از نوع کپسول و حاوی تعداد زیادی بذر. پوست ساقه عده ای از این گیاهان دارای الیاف فيبر قابل استفاده در نساجی می باشد. بعضی از آنها مانند دانه پنبه، روغن فراوان و در تغذیه و صنعت استفاده می شود.

3. ختمی دارویی نام علمی :Althaea officinalis L. نام انگلیسی:Marsh mallow خانواده:Malvaceae

4. منشا اصلی • منشا اصلی این گیاه منطقه مدیترانه گزارش شده است. • محل رویش • این گیاه در مناطق از آسیا در هندوستان در کشمیر و پنجاب، در چین و در ایران می روید. • درایران در دامنه های البرز در کنار جویبارهای کرج. • در غرب در نقاط مرطوب اطراف اراک و دردامنه کوه زروند. • در آذربایجان در محمد آباد وجغتو، سائین قلعه. • درمرزهای شرقی در بادقیس و حریرود به طور خودرو دیده می شود.

5. خصوصیات گیاهشناسی • گیاه علفی، چند ساله • ساقه استوانه ای به ارتفاع 5/0تا 5/1 متر. • پوشیده از کرک های نرم سفید پنبه ای. • از ریزوم، ریشه ای ساده و پاکم و بیش منشعب. • دراز ودوکی شکل به رنگ خاکستری مایل به زرد. • به طول 10 تا 30 سانتي مترو به ضخامت 2 تا 3 سانتی متر

6. برگها با پهنک بزرگ 3 تا 5 لبی • دندانه دار، به قطر 5 تا 10 سانتی متر کرک دار. • به رنگ سبز تیره. • برگهای قسمت فوقانی ساقه تخم مرغی شکل. • وقسمت پایینی قلبی

7. گلها به رنگ سفید مایل به صورتی یا ارغوانی. • در قسمت های انتهایی ساقه، به صورت دسته های غالباً 3 تایی ظاهر شده. • میوه قهوه ای رنگ، مدرو، مسطح، چند لایه ای و دارای چین هایی در اطراف. • وزن هزاردانه 2/2 تا 2/3 گرم.

9. ترکیبات شیمیایی و ماده موثره • تمام قسمتهای گیاه دارای لعاب فراوان است. • دارای مواد چرب، بوتیریک اسید و فیتوسترین • در ریشه آن حدود 35 درصد لعاب و 37 درصد نشاسته وجود دارد . • در گلها کمی اسانس و لعاب یافته می شود. • مواد موثره عمده برگها وگلها را ترکیبات موسیلاژی 5 تا 10 درصد و مقادیر بسیار کمی • اسانس 2 % درصد تشکیل می دهد.

10. بوم شناسی • نیازهای اکولوژیکی • بذرختمی 10 تا 15 روز پس از کاشت در دمای مناسب و وجود رطوبت کافی سبز می شود. • خاکهای سبك، عمیق وحاوی ترکیبات هوموسی خاکهای مناسبی برای کشت این گیاه هستند. • هوای گرم و رطوبت کافی نه تنها برای رویش این گیاه مناسب است بلکه در افزایش کمیت و کیفیت مواد موثره آن تاثیر مطلوبی دارد .

11. نیازهای کودی و غذایی • کودهای حیوانی پوشیده نقش عمده ای در افزایش عملکرد برگ، ریشه و مواد موثره دارد. • در فصل پاییز 20 تا 30 تن در هکتار. • چنانچه زمینی از موادو عناصرغذايي تهی و عدم استفاده ازکود حیوانی مصرف 30 تا 40 کیلوگرم در هکتار ازت توصيه مي شود. • 50 تا 60 اکسيدفسفر، 80 تا 100 اکسید پتاس، اضافه کردن 30 تا 40 کیلوگرم در هكتار ازت در مرحله ساقه دهی.

12. کاشت ختمی • تناوب کاشت • ختمی دارویی را با هر گیاهی می توان به تناوب کشت کرد. • بهتر است با گیاهانی که دوره رویشی کوتاهی دارند به تناوب کشت کرد.

13. آماده سازی بستر کاشت • ریشه های ضخیم از مقدار بیشتری مواد موثره برخوردارند. • پس از افزودن کودهای حیوانی یا شیمیایی عمیق در پاییز به عمق 40 تا 60 سانتی متر . • جمع آوری سنگها و قلوه سنگ ها . • در اوایل بهار زمین را تسطیح و بستر خاک را برای کشت گیاه آماده می کنیم.

14. تاریخ و تراکم کاشت • در کشت مستقیم • فصل بهار( نیمه اول فروردین) یا اواخر پاییز( آذر) . • فاصله ردیفها از یکدیگر 60 تا 70 سانتی متر. • مقدار بذر مورد نیاز 5 تا6 کیلو گرم در هکتار می باشد.

15. تاریخ و تراکم کاشت • در کشت غیر مستقیم • در اواخر بهارو اوایل تابستان (خرداد- تیر) کشت بذر در خزانه هوای آزاد. • بذرها را در ردیفهایی به فاصله 15 سانتی متر. • مقدار بذر مورد نیاز 1 کیلوگرم در هکتار. • انتقال نشاء 5/2 تا 3 ماه پس از سبز شدن در فصل پاییز( مهر - آبان) یا اوایل بهار سال بعد. • فاصله منشاء ها در ردیفها 60 تا 70 سانتی متر و فاصله بوته ها روی ردیف 40 تا 50 سانتی متر • زمان تکثیر • اوایل پاییز( مهر) زمان مناسبی برای تکثیر رویشی است.

16. روش کاشت: • تكثير توسط بذر یا از طریق رویشی. • برای کاشت از بذرهای دو تا سه ساله. • تکثیر توسط بذر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم انجام می گیرد. • کشت مستقیم : • بذرهاي ختمي در زمان مناسب به صورت ردیفی در فواصل مذکور کشت شده . • عمق بذر بین یك تا دو سانتی متر . • کشت غیر مستقیم: • در زمان مذکور بذرها را در خزانه هوای آزاد کشت شده. • به منظور ایجاد تراکم در بستر سطحی خاک، غلتک مناسبی زده می شود.

17. مراحل داشت : • فنولوژی • بذرها با تاخیر و پس از سه تا چهار هفته پس از کاشت سبز شده. • اولین گلها در اوایل تابستان(تیرماه) ظاهر شده. • تا اواخر تابستان ( شهریور) گلدهی ادامه می یابد. • گلها به مدت نسبتاً طولانی روی گیاه مشاهده می شوند.

18. آفات • در طول دوره رویش برخی آفات Podagrica spp می توانند صدمه های زیادی به محصول وارد کنند. • با استفاده از آفتکشهای مناسب مانند متیل پاراتیون، وفاتوکس، سوين و راویون آنها را می توان ذکرکرد.

19. بیماری ها • بیماری های قارچی مانند زنگ ختمی Puccinia malvacearum • مبارزه :تیلت 8/0 تا 1 ویژیل و یا ایمپاکت 1 تا 2/1 لیتر درهکتار به صورت محلول پاشی. • کنترل : بذرهایی که از بوته های سالم به دست آمده اند ،کشت شوند. • برای ضد عفونی کردن بذور آنها را در محلول دو در هزار سولفات مس به مدت 5/1 ساعت خیساند. • قارچ عامل بوته میریFusarium oxysporumکه از راه ریشه، آوند های چوبی را مورد حمله قرار می دهد و در نهایت باعث پرمژدگی می شود. • قارچ در فصل بهار گیاهان را تهدید و سرعت پیشرفت بسته به شرایط محیط و موقعیت گیاه دارد.

20. روش کنترل قارچ عامل بوته میری: • 1- ضدعفونی بذور توسط تی.دم.تی.دی بنومیل و مانکوزب. • 2-رعایت تناوب صحیح کشت. • 3-پس از برداشت محصول جمع آوری و سوزاندن بقایای گیاه در خارج از مزرعه • 4-سوزاندن اولین بوته های آلوده در خارج از مزرعه • 5-استفاده نکردن از ادوات کشاورزی که در تماس با مزارع آلوده بوده اند.

21. مراقبت و نگهداری: • اگر از کشت مستقیم بذر استفاده و گیاهان در طول ردیفها متراکم باشند آنها را در مرحله 2 تا 3 برگی طوری تنك کرده اند که فاصله دو بوته در طول ردیف به 20 تا 25 سانتی متر برسد. • در طول رویش گیاهان، باید 2 تا 3 بار علفهای هرز را وجین کرد. • وجین مکانیکی علفهای هرز ضرورت دارد.

22. برداشت ختمی دارویی: • قسمت مورد استفاده این گیاه، ریشه، گل و برگ آن می باشد. • برداشت برگها : • در تیرماه در مرحله گلدهی پیکر رویشی از فاصله 10 تا 20 سانتی متری از سطح زمین برداشت می کنند. • با آبیاری منظم و به موقع گیاهان تولید و شاخ و برگ جدید کرده و در شهریور یا مهر محصول دومین برداشت صورت می گیرد. • از هر 4 تا6 کیلوگرم برگ تازه 1 کیلوگرم برگ خشک عملکرد آن 4/0 تا 5/0 تن در هکتار است.

23. برداشت گلها: • برای خشک کردن گلها، شاخه های جوان برگها از سایه و نسیم ملایم باد یا از • خشك کنهای الکتریکی در درجه حرارت 40 تا 50 درجه سانتی گراد استفاده کرد. • از هر 7 کیلوگرم گل تازه 1 کیلوگرم گل خشک بدست می آید. • عملکرد گل خشک 08/0 تا 1/0 تن در هکتار می باشد.

24. برداشت ریشه ها: • در صورت مساعد بودن هوا در پاییز سال دوم رویش و در هوای نا مساعد اوایل بهار. • پس از برداشت ریشه ها را تمیز، پس از شستن با آب جاری، پوست آنها را جدا، قطعه قطعه و خشک می کنیم . • رطوبت مجاز در ریشه های خشک شده 12 درصد است. • از خشک کنهای الکتریکی با دمای 35 تا 40 درجه سانتی گراد استفاده می کنیم . • از هر4 تا 5 کیلوگرم ریشه تازه 1كيلوگرم ريشه خشک به دست می آید. • عملكرد ساليانه ريشه خشك 1 تا 5/1 تن در هكتار مي باشد.

25. برداشت بذر: • بذر از گیاهان دو ساله جمع آوری می شود. • هنگامیکه 80 درصد میوه ها خاکستری رنگ شدند برداشت می شوند . • پس از خشک شدن انجام بو جاری سبک، تمیز کردن و بسته بندی آنها ضروری است. • عملکرد بذر 2/0 تا 5/0 تن در هکتار است .

26. کاربردهای دارویی و صنعتی: • کاربردهای دارویی • گل ختمی : • اثر رفع تحریکات جلدی و نرم کننده داشته در مداوای بیماریهای سینه، سرفه، درد گلو رفع ورم و ملتحمه استفاده می شود. • برگ ختمی: • دارای موسیلاژ فراوان و اثر نرم کننده در مصارف داخلی، در مصارف خارجی به صورت ضماد، جوشانده به صورت حمام، لوسیون، کمپرس گرم، غرغره، تنقیه و غیره درموارد مختلف بکار می روند.

27. ریشه ختمی : • دم کرده آن به عنوان نرم کننده ، رفع کننده تحریکات جلدی، آرام کننده ، در التهابها، سرفه هاي شدید، نزله های برونشیتی، آنژین، ورم معده و روده، دیسانتری، دل پیچه، یبوست، بیماری های مثانه، سنگ کلیه عدم دفع ادرار وکمی ترشحات ادراری و مبهلی، مسمومیت های حاصل از مواد محرق و غیره توصیه شده است.

28. کاربردهای صنعتی: • از مواد موثره آن در صنایع دارویی، داروهای مختلفی استفاده می شود. • به اشکال شربت، قطره، قرص تهیه شده. • برای مداوای بیماریهای مربوط به نای و نایژه، تسکین سرفه های ناشی از ناهنجاریهای ریه استفاده می شود.

29. منابع: -امید بيگی ، رضا. 1385. رهیافتهای تولید و فرآوری گیاهان دارویی. انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ چهارم، جلد سوم. 2-زرگری، علی.1376. گیاهان دارویی. انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هفتم، جلد اول . 3-میر حیدر، حسین.1382.کاربرد گیاهان در پیشگیری و درمان بیماریها با ارائه آخرین تحقیقات علمی محققان و دانشمندان جهان. انتشارات فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ چهارم، جلد هفتم. 4- http//www .Google .com 5- http//www .Sid .com Alireza1349.blogfa.com