ZENTZUMENAK

1. ZENTZUMENAK

2. SARRERA Lan hau Lehen Hezkuntzako 2. zikloari zuzenduta dago, alegia, 3. eta 4. mailak. Hainbat galderari eman nahi diogu erantzun: Gizakiek eta beste bizidunek zentzumen berak ditugu? Zeintzuk dira gure zentzumenak? Zertarako erabiltzen ditugu? …

3. ZIKLOKO HELBURU ZEHATZAK Zentzumenez ohartu eta beraien eginkizun eta garrantziaz jabetzea. Zentzumen organoak zein diren eta atalak identifikatu Zentzumenak erabiliaz bere inguruko errealitatea arakatu eta ezagutzea. Ikaslea eskolako partaide aktiboa izatea bultzatuaz norberaren gustu, berezitasun eta izaera ezagutzea. Bakoitzak dituen ahalmen eta mugaz jabetuaz, onarpen eta errespetuzko jarrerak garatzea. Zentzumenak zaintzeak duen garrantziaz jabetzea. …

4. HELBURU DIDAKTIKOAK DASTAMENA Dastamenaren organoa eta atalak identifikatzea Dastamena zentzumenak nola funtzionatzen duen azaltzea Zaporearen informazioa garuneraino nola trasmititzen den jakitea Elikagai desberdinen zaporea ezagutzea USAIMENA Usaimenaren organoa eta atalak identifikatzea Usaimena zentzumenak nola funtzionatzen duen azaltzea Usaimena eta dastamenaren harreman estua ezagutzea

5. HELBURU DIDAKTIKOAK UKIMENA Ukimenaren organoa eta atalak identifikatzea Ukimena zentzumenak nola funtzionatzen duen azaltzea Zergatik izerditzen dugun azaltzea Hotza egiten duenean zer gertatzen den azaltzea Hatz-aztarnen garrantzia ezagutzea ….

6. 3.- EDUKIAK KONTZEPTUZKOAK Zentzumenak: garrantzia eta bereizketa. Ukimena: organoa, atalak eta funtzionamendua. Dastamena: Organoa, funtzionamendua eta zapore desberdinak. Usaimena: organoa, atala keta funtzionamendua PROZEDURAZKOAK Testu osatugabeak betetzea. Azalpen-marazkiak egitea. Irudiak interpretatzea. Taulak osatu eta sailkatzea. Ahozko nahiz idatzizko espresioaren bidezko iritzi eta bizipenen azalpena. Ikerketa lana egitea. Talde lana bultzatea

8. MAPA KONTZEPTUALA

10. JARDUERA “Zeintzuk dira zentzumenak?” Esplorazio fasea Helburu espezifikoa: Zentzumenak zenbat diren eta zeintzuk diren ikusi. Edukiak: Kontzeptuzkoak? Zentzumenak Prozedurazkoak? Ideiak esan Jarrerazkoak? Elkarrekiko errespetua, txandak errespetatu, lanarekiko ardura Estrategia: Galderen metodoa

11. Garapena gelan Irakaslea Ikasleak gelan borobilean eserita jarri (bera ere). Galdera hau proposatuko: “zeintzuk dira zentzumenak?” Moderatzaile papera bete. “Pista”-k eman ditzake ?5 dira”, “oraindik 2 falta dira…”). Ikaslea Bakoitzak, lotsarik eta huts egiteko beldurrik gabe, pentsatzen duena erantzun Irakasleak txanda ematen dionean.

12. 5. JARDUERA “Zein zentzumenak nabaritzen du?” Aplikazio-Ebaluazio fasea Helburu espezifikoa: Zentzumena kontzeptua barneratu duten baloratu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Zentzumenak Prozedurazkoak? Koadroa egin eta osatu Jarrerazkoak? Isiltasuna, Elkarrekiko errespetua, lanarekiko ardura eta elkarlana Estrategia: Lan Praktikoen metodoa

13. Garapena gelan Irakaslea: “Gauza hauek zein ekintza eta zentzumenekin lotzen dira?” Ikaslea: ? Banaka koadroa bete beharko dute.

14. 6. JARDUERA “Zaporeak” Esplorazio fasea Helburu espezifikoa: Zaporeak zeintzuk eta zenbat diren ezagutu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Zaporeak Prozedurazkoak? Ideiak esan Jarrerazkoak? Elkarrekiko errespetua, txanda errespetatzea Estrategia: Galderen metodoa

15. GARAPENA GELAN Irakaslea Ikasleak gelan borobilean eserita jarri (bera ere). Ikasleei fitxa-marrazki batzuk erakutsi Ikasleek gauza haien zaporea zein den esan beharko dute. Irudiak: txokolatea, gozokia, limoia, urdaiazpikoa, flana, antxoa, kafea, gatza, azukrea, eztia, ozpina, tipula, garagardoa, tonika, Ikasleak: Fitxa-marrazkiei begira beren ustez hari dagokion zaporea esan (lotsarik eta huts egiteko beldurrik gabe) Irakasleak txanda ematen dionean.

17. 7. JARDUERA “Zeintzuk dira zaporeak?” Ikuspuntu Berrien Sorrera fasea Helburu espezifikoa: Zaporeak bereizi eta kokatu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Zaporeak Prozedurazkoak? Definizioa bilatu Jarrerazkoak? Elkarrekiko errespetua, lanarekiko ardura Estrategia: Ebazpen metodoa

18. Garapena gelan Irakaslea: Ikasleei fitxa bana banatuko die Ariketa azaldu: “zaporeak bilatuko dituzue hiztegian… eta bertan jartzen duena banatu dizuedan fitxan kopiatuko duzue”. Ikaslea: Definizioa bilatu eta kopiatu. Ondo antolatu ez delako egongo ikasle adina hiztegi (konpartitu behar taldeka ala bikoteka erabiliz).

19. 8. JARDUERA “Zeintzuk dira zaporeak?” Formalizazio fasea Helburu espezifikoa: Zaporeen kontzeptuan sakondu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Zaporeak Prozedurazkoak? entzun Jarrerazkoak? Isiltasuna, Irakasleari errespetua Estrategia: Metodoa Trasmitiboa edo Espositiboa

20. GARAPENA GELAN Irakaslea: Zaporeei buruz beste jardueretan aipatutako aspektuak azalduko ditu. Ikaslea: Azalpena entzun Zalantzarik balego, galderak egin.

21. 9. JARDUERA “Zein zapore dauka?” Aplikazio-ebaluazio fasea Helburu espezifikoa: kontzeptua finkatua duten baloratu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Zaporeak Prozedurazkoak? Dastamena landu eta koadroa osatu Jarrerazkoak? Garbitasuna, besteekiko errespetua, lanarekiko ardura Estrategia: Lan praktikoen Metodoa

22. GARAPENA GELAN Irakaslea Fitxa banatu eta ongi azaldu nola egin. Zapore desberdinak frogatzeko-dastatzeko elementu desberdinak ekarriko ditu (gozokiak, limoia, tipula, antxoak) Zalantzaren bat badute, ikasleei laguntza eskaini Ikaslea: irakasleak ekarritako gauzak dastatu zaporeek eragindako sentsazioak komentatuko dituzte bikotearekin ondoren, binaka jarrita, koadroa osatu beharko dute.

23. 11. Jarduera“Nola usaintzen du?” Esplorazio fasea Helburu espezifikoa: Gauzen usaimena bereizi ezagutu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Usainak Prozedurazkoak? Baduen eta ona ala txarra den esan Jarrerazkoak? Elkarrekiko errespetua, txanda errespetatzea Estrategia: Galderen metodoa

24. GARAPENA GELAN Irakaslea Ikasleak gelan borobilean eserita jarri (bera ere). Ikasleei fitxa-marrazki batzuk erakutsi Ikasleek gauza haien usaina nolako den esan beharko dute. Irudiak: lorea, zaborra, kolonia, kaka, janaria, lorea… Ikasleak: Fitxa-marrazkiei begira beren ustez hari dagokion usaina esan (lotsarik eta huts egiteko beldurrik gabe) Irakasleak txanda ematen dionean.

26. 13. Jarduera Ikuspuntu Berrien Sorrera fasea Helburu espezifikoa: Usain eta zapore harremanaz jabetu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Usaimena-dastamena harremana Prozedurazkoak? Jakiak dastatu Jarrerazkoak? Elkarrekiko errespetua, lanarekiko ardura, txandak errespetatu, txukuntasuna Estrategia: Lan praktikoen metodoa

27. GARAPENA GELAN Irakaslea: Elikagai batzuk aurkeztu tapatuta daudelarik. Borobiletan taldeka jarriko ditu ikasleak; bikoteka Bikotekide batek zapi batez begiak itxita izango ditu. Talde bakoitzaren erdian 2-3 jaki jarriko ditu ontzi banatan Garbitasuna, pistarik ez ematea, tontakeriarik ez egitea… kontrolatu beharko du irakasleak. Ikasleak: Bikoteka jarrita, norberak bere goilara ekarriko du. Ikaskideak ematen dien jakia zaporetu beharko dute, (begiak estalita dituztela) sudurra tapatzen dutelarik. Ondo aztertu beharko dute sortzen zaizkien sentsazioak eta kideari esan beharko dizkiote, Kideak idatziko ditu eta ustez zer den ere idatziko du. Ikasle bakoitzak 2-3 jakirekin egingo du “jolasa” eta ondoren, besteak egingo du prozesu osoa

28. 14. Jarduera Formalizazio fasea Helburu espezifikoa: Usaimena eta dastamenaren harremana sakondu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Zapore-usaimen harremana Prozedurazkoak? entzun Jarrerazkoak? Isiltasuna, Irakasleari errespetua Estrategia: Metodoa Trasmitiboa edo Espositiboa

29. GARAPENA GELAN Irakaslea: Zapore-usain harremanari buruz beste jardueretan aipatutako aspektuak azalduko ditu. Ikaslea: Azalpena entzun Zalantzarik balego, galderak egin.

31. 16. Jarduera“Ukimena zertarako?” Esplorazio fasea Helburu espezifikoa: Azalaren sentikortasunaz jabetu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Ukimena Prozedurazkoak? Jarrerazkoak? Elkarrekiko errespetua, txanda errespetatzea, lanarekiko ardura Estrategia: Galderen eta lan praktikoen metodoak

32. GARAPENA GELAN Irakaslea: ?ikasleei esan: “axotaren tapa hartu eta gorputzeko parte desberdinetatik (eskua, hatzak, aurpegia, besoa…) pasa begiak itxita dituzuela” ? “Zer sentitu duzue?” “Lasai erantzun ez baitago erantzun zuzen ala okerrik, sentitzeko modu desberdinak baizik.” Ikaslea: ?Axotaren tapa pasako dute gorputz atal desberdinetatik ?Sentitzen dituzten desberdintasunez ohartu beharko dira ?Bakoitzak, lotsarik eta huts egiteko beldurrik gabe, pentsatzen duena erantzun ?Irakasleak txanda ematen dionean

33. 17. Jarduera“Ukimena zer da?” Ikuspuntu Berrien Sorrera fasea Helburu espezifikoa: Ukimena definitu eta funtzionamendua aztertu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Ukimena Prozedurazkoak? Definizioa eta funtzionamendua bilatu Jarrerazkoak? Elkarrekiko errespetua, lanarekiko ardura Estrategia: Ebazpen metodoa

34. GARAPENA GELAN Irakaslea: Ikasleei fitxa bana banatuko die Ariketa azaldu: ““Orain ukimenaren funtzionamendua bilatuko duzue entziklopedian eta bertan jartzen duena banatu dizuedan fitxan kopiatuko duzue. Lan hau hirunaka ala bikoteka egingo duzue.” Ikaslea: Definizioa bilatu eta kopiatu. Ondo antolatu ez delako egongo ikasle adina hiztegi (konpartitu behar taldeka ala bikoteka erabiliz). UKIMENA ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

35. 18. Jarduera“Azala ukitzeko bakarrik?” Esplorazio fasea Helburu espezifikoa: Azalaren tenperatura erregulatzeko funtzioaz jabetu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Azala gorputz tenperaturaren erregulatzailea Prozedurazkoak? Hausnarketa Jarrerazkoak? Elkarrekiko errespetua, txanda errespetatzea, lanarekiko ardura, bizi esperientzien garrantzia Estrategia: Galderen eta Lan praktikoen metodoak

36. GARAPENA GELAN Irakaslea: Galdera bat proposatu: “Zergatik izerditzen dugu?” Lana errazteko irakasleak galdera gehiago egin ditzake, beren hausnarketa gidatzeko: noiz izerditzen dugu, neguan ala udan?, geldirik egotean ala kirola egitean? Itzaletan ala eguzkitan?.... Ikasleak: bikoteka ala taldeka jarrita, hausnarketa egin Beren hipotesiak aurkeztu Beren bizi-esperientzietatik abiatuz, ondorioak atera. Ondorioak idatziz aurkeztuko dizkiote irakasleari, hauetara iristeko pentsatu dutena azalduz

37. 19. Jarduera“Ukimenaren garrantzia” Formalizazio fasea Helburu espezifikoa: Ukimenaren ezagutza sakondu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Ukimena Prozedurazkoak? azalpena entzun Jarrerazkoak? Isiltasuna, Irakasleari errespetua Estrategia: Metodoa Trasmitiboa edo Espositiboa

38. GARAPENA GELAN Irakaslea: Azalak gorputzaren tenperatura nola erregulatzen duen azalduko du. Ikaslea: Azalpena entzun Zalantzarik balego, galderak egin.

39. 20. Jarduera“Ukitu eta… Badakit zer den!” Ikuspuntu Berrien Sorrera fasea Helburu espezifikoa: Ukimenaren sentikortasun funtzioan sakondu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Ukimena Prozedurazkoak? Objetuak sentitu Jarrerazkoak? Elkarrekiko errespetua, lanarekiko ardura Estrategia: Lan praktikoen metodoa

40. GARAPENA GELAN Irakaslea: Objektu batzuk ekarriko ditu ontzi tapatu batean. Objektuek neurri antzekoak izango dituzte: pilota bat, laranja bat, bilarreko bola bat… Ikasleei esango die begiak estalita eta ukimen hutsaren bidez objektuak asmatu beharko dituztela. Zailtasuna ondorengoan datza: ikasleek eskularruak jantzita dituztela egin beharko dute ariketa lehenik (hasteko, eskiatzeko eskularru sendoekin eta ondoren, artilezkoekin) eta eskularrurik gabe ondoren. Inork pistarik ez ematea, barrerik eta tontakeriarik ez egitea… kontrolatu beharko du irakasleak. Ikasleak: Borobiletan bikoteka jarrita, erdian kokaturiko objektuak asmatu beharko dituzte; Ikaskideak ematen dien objektua ukitu beharko dute, (begiak estalita dituztela). Ondo aztertu beharko dute eta kideari esan beharko diote zer den Kideak besteak esandakoa eta benetan zer den idatziko du. Ariketaren amaieran ikusiko dugu zeinek asmatu dituen objektu gehien.

41. 21. Jarduera“Ukitu eta… Badakit zer den!” Formalizazio fasea Helburu espezifikoa: Ukimenaren ezagutza sakondu Edukiak: Kontzeptuzkoak? Ukimena Prozedurazkoak? azalpena entzun Jarrerazkoak? Isiltasuna, Irakasleari errespetua Estrategia: Metodoa Trasmitiboa edo Espositiboa

42. GARAPENA GELAN Irakaslea: Azalak duen sentikortasuna azaldu Azalaren sentikortasunakzertarako balio duen esan. Ikaslea: Azalpena entzun Zalantzarik balego, galderak egin

45. 23. Jarduera“Zer da?” Aplikazio-Ebaluazio fasea Helburu espezifikoa: Usaimena, dastamena eta ukimenaren bitartez objetuak ezagutzea Edukiak: Kontzeptuzkoak? Usaimena, dastamena eta ukimena Prozedurazkoak? Objetuak asmatu Jarrerazkoak? Elkarrekiko errespetua, lanarekiko ardura, txukuntasuna Estrategia: Lan praktikoen metodoa

46. GARAPENA GELAN Irakaslea: Fitxa bat banatuko die ikasleei. Egin aurretik, ongi azalduko die nola egin behar duten lana. Irakasleak objektu desberdinak ekarriko ditu usaindu, dastatu eta ukitzeko: kotoia, izotza, egurra, lija, zeta oihala, txokolatea, antxoa bat, limoia, laranja, platanoa, kiwia, flan bat, yogurt bat, ura... (formarekin soilik asma ez ditzaketen gauzak badira, hobeto) Zalantzaren bat badute, ikasleei laguntza eskainiko die. Ikaslea: Objektuak usaindu, dastatu eta ukituko dituzte binaka jarrita Banan bana aztertu ondoren koadroa osatu beharko dute. Idatzi aurretik objektuek eragindako sentsazioak komentatuko dituzte bikotearekin, bien artean koadroa osatuz. Koadroa osatu beharko dute batez ere aurreko jardueran landutako edukiak kontutan harturik

49. ONDORIOAK

51. BIBLIOGRAFIA