مدیریت زمان پروژه Project Time Management

1. مدیریت زمان پروژه Project Time Management عامل" زمان" در مدیریت پروژه از اهمیت بالایی برخوردار است. مدیریت زمان پروژه دربرگیرنده ی فرآیندهای مورد نیاز جهت حصول اطمینان از تکمیل به موقع پروژه است. • با مشخص شــدن فعاليتــها و نــوع ارتباط با يـكديــگر بر اساس ساختار زماني هر فعاليت ، شبكه زمانبندي پروژه از سطوح زيرين تا اصلي ترين سطح تهيه خواهد شد.

2. ساختار شبکه • در شروع برنامه ريزي، لازم است کارها يا فعاليت هايي که بايد در يک پروژه، عملي شوند تعريف شده و وابستگي هاي بين آنها معلوم گردد. • لذا نمايش شبکه اي يک پروژه از اولين اقدامات در امور برنامه ريزي بوده و پايه و تکيه گاه اصلي براي ساير امور برنامه ريزي مي باشد. • نمودار شبکه اي به صورتهاي مختلف قابل ارائه ميباشد ولي متداولترين آنها از نوع شبکه هاي برداري ميباشد. • در نوع ديگر شبکه ها، فعاليتها در داخل گره ها نشان داده ميشود.

3. ساختار اوليه شبکه • اولين اقدامات براي شروع ساخت شبکه، تهيه اطلاعات است، که نمونه اين اطلاعات در زير آورده شده است:

4. روشهاي تهيه اطلاعات و تنظيم شبکه • 1- روش مديريت اجرايي • تيمي متشکل از 3 يا 4 نفر شامل مدير پروژه، مهندس يا مشاور فني آگاه به CPM خواهد بود که به دليل محدوديت نفرا ت اختلاف سليقه ها کاهش مي يابد ولي در نتيجه محدوديت امکان جمع آوري دقيق مطالب ممکن است با مشکل مواجه شود. • 2- روش کنفرانسي • تيم از روش مديريت اجرايي بزرگتر است(15 تا 20 نفر) و براي هر کار نفر خاص تعيين ميگردد ولي زمان زيادي صرف ميشود ولي احتمال اشکال در آن کم است و جلسات در قالب کنفرانس هاي هر قسمت تخصصي برقرار ميشود. • 3- روش مشاوره اي • کار به دفاتر مشاور مديريت صنعتي و مهندسي صنايع واگذار ميشود. که مزاياي زيادي دارد.

5. تعاريف مرتبط با شبکه • شبکه هايي که در آنها فعاليتها بر روي کمانها نشان داده مي شوند را شبکه برداري يا AOA نامند.Activity On Arrow • شبکه هايي که در آنها فعاليتها بر روي گره ها نشان داده مي شوند را شبکه گره اي يا AON نامند. Activity On Node • فعاليت : جزئي از پروژه است که انجام آن به صرف زمان، منابع، انرژي، نيروي انساني و ... دارد و داراي نقاط آغاز و پايان قابل تعريف هستند. • مثل شکل زير : لوله کشي ساختمان

6. تعاريف مرتبط با شبکه- ادامه • فعاليتهاي مجازي يا موهوم (Dummy Activity): • فعاليتهايي هستند که ضمن اجراي پروژه وجود نداشته و به منابعي مثل زمان يا ساير منابع احتياج ندارند و تنها به منظور نشان دادن وابستگي هاي بين عمليات پروژه، به شبکه اضافه ميشوند وبه وسيله بردار خط چين نشان داده ميشوند.

7. تعاريف مرتبط با شبکه- ادامه • رويداد يا گره(Event/Node) : نقاط آغاز يا پايان يک فعاليت، يا دسته اي از فعاليت ها را رويداد گويند. • رويداد ها عبارت از مقطع زماني مي باشد و لذا در برگيرنده زمان نبوده بلکه نشان دهنده تاريخ ها ميباشد. رويداد ها را بوسيله دايره اي که داخل آن شماره نوشته شده است، نشان ميدهند . 4 26 38 34 35

8. تعاريف مرتبط با شبکه- ادامه 4 • گره / رويداد پايه (Tail Event/Node): • گره اي که در نقطه آغازين بردار مربوط به آن فعاليت قرار گرفته . • گره / رويداد پايان (Head Event/ Node): • گره اي که در پايان فعاليت واقع شده است. • گره / رويداد پوششي(Merge Event/Node): • گره / رويدادي است که نقطه پايان چند فعاليت باشد. • گره / رويداد جوششي (Burst Event/Node): • گره / رويدادي است که نقطه آغازين چند فعاليت باشد. 9 20 36

9. تعاريف مرتبط با شبکه-ادامه • فعاليت پيش نياز(Precedent Activity): • فعاليت A را در صورتيکه پيش نياز فعاليت B ميگويند که بلافاصله بعد از تکميل A فعاليت B قابل شروع شدن باشد. • فعاليت وابسته/ پي آمد (Succeeding Activity): • فعاليت B را در صورتي وابسته به فعاليت A ميگويند که فعاليت B بلافاصله بعد از تکميل A قابل شروع شدن باشد. • گره / رويداد مرکب (Complex Node): • گره اي است که بيش از يک بردار به آن وارد و بيش از يک بردار از آن خارج شده باشد. 8 11 12 10 9 13

10. تعاريف مرتبط با شبکه- ادامه • شبکه : مجموعه اي است که نشان دهنده فعاليت هاي لازم از آغاز تا پايان يک پروژه و وابستگي هاي بين آنها است مثلاً شبکه زير: M A L P • B E Q A C K F J D G I R H 40 10 60 45 25 0 50 20 35 55 30

11. قوانين رسم شبکه هاي برداري • 1- پيش از رسم بردار مربوط به هر فعاليت، بايد بردار مربوطه به کليه فعاليتها ي ماقبل که پيش نياز فعاليت مربوطه هستند، رسم شده باشد. • 2- يک بردار فقط و فقط نشان دهنده وضعيت تقدم وتأخر انجام فعاليتي است که با آن بردار معرفي ميشود. به عبارت ديگر، شکل ظاهري بردار(طول،پهنا،زاويه و...) ارزش ومعني خاصي ندارد. • 3- به منظور شناسايي گره ها، آنها را کد گذاري مي کنند، که هيچ دو يا چند گره اي نبايد شماره يکسان داشته باشد.

12. قوانين رسم شبکه هاي برداري • 4- هر دو گره را فقط يک بردار ميتواند به هم وصل نمايد • نادرست درست • 5- شبکه فقط ميتواند يک گره شروع و يک گره پايان داشته باشد. نادرست درست 10 11 12 10 12 13 11 6 2 1 5 1 4 5 7 9 3 4 6 2 3 8 7

13. اشتباهات عمومي در ترسيم شبکه • ايجاد حلقه(Loop): • در صورت عدم رعايت منطق شبکه، احتمال به وجود آمدن حلقه در جريان ترسيم وجود دارد. مشهود است که چنين امري در طبيعت غير ممکن است. • وابستگي هاي غير ضروري • در شرايطي که چند فعاليت در يک شبکه احتياج به يک گره مشترک دارند، وابستگي غير ضروري بروز ميکند که اين مسئله با فعاليت هاي موهوم برطرف ميشود . البته اين مسئله باعث طولاني تر شدن زمان پروژه و محدوديت در نحوه کاربرد منابع ميگردد. 3 1 2 5 4

14. اشتباهات عمومي در ترسيم شبکه- ادامه 2 4 • فعاليتهاي موهومي اضافي • فعاليت موهومي 5-3 نشان ميدهد که 7-5 به 3-1 وابسته است. اگر 5-3 از شبکه حذف شود، اين وابستگي نيز از بين ميرود پس وجود فعاليت 5-3 ضروري است.ولي براي آغاز 7-5 لازم است 2-1 انجام شده باشد. که اگر 5-2 را حذف کنيم، باز اين وابستگي از طريق 4-2 و5-4 حفظ شده است، پس فعاليت 5-2 غير ضروري است. 0 1 5 7 8 3 6

15. انواع وابستگي ها • وابستگي هاي طبيعي • که به علت خواص ويژه و طبيعي فعاليتها و ارتباطات منطقي بين فعاليتها ايجاد ميشوند. مثلاً در يک ساختمان ” نصب کاشي کف سيستم بهداشتي“ پس از ”عايق کاري کف“ انجام مي شود. • وابستگي هاي امکاناتي • که به دليل محدوديت منابع ايجاد مي شود. مثلاً در يک دانشگاه ظاهراً فعاليت“ ثبت نام دانشجويان“ با فعاليت ” اعلام نتايج نمرات به دانشجويان“ وابستگي ندارد ولي ممکن است به دليل محدوديت منابع انساني، يکنفر پس از تکميل اولي به دومي بپردازد.

16. مثال رسم شبکه • پروژه اي با عنوان ” ايجاد پل عابر پياده در يکي از خيابانهاي شهر“ مطرح است. براي اجراي اين پروژه، فعاليتهايي که تعريف شده به همراه مدت زمان اجرا و روابط منطقي بين آنها در جدول زير آورده شده است و از فعاليتهاي جزئي تر آن چشم پوشي شده است، شبکه برداري اين پروژه رارسم نماييد.

17. جواب رسم شبکه A B C D E F G 1 2 3 5 4 6 7 8

18. جواب رسم شبکه A B E C D F G

19. جواب رسم شبکه • A B C E D F G 1 2 3 4 5 6 7

20. روشهای رسم شبکه: (AON) 1- شبکه گره ای یا سیستم فعالیت روی گره در شبکه گره ای هر فعالیت بصورت یک گره که معمولا مستطیل یا دایره می شود و روابط مابین آنها بوسیله پیکانها با خطوط توپر نشان داده می شود. • بهتر است جایگاه باکسها بگونه ای تعیین شود که خطوط کمتر همدیگر را قطع نموده و گره ها با پیکانهای کوتاهتری به هم وصل شوند • در بعضی جاها به جای مستطیل ، دایره قرار می دهند و پیکانها می توانند مورب نیز ترسیم گردند.

21. i j رویداد پایان رویداد شروع (AOA) 2- شبکه برداری یا سیستم فعالیت روی کمان هر پیکان نشان دهنده یک فعالیت و هر گره نمایشگر یک رویداد است. رویداد نشان دهنده یک لحظه زمانی است و فقط برای نمایش شروع و پایان فعالیت بوده و احتیاج به زمان و هزینه و منابع کاری و مصرفی ندارد. نکات: 1- طول پیکان نشان دهنده هیچ مشخصه ای از فعالیت نمی باشد و فقط با توجه به موقعیت آن در شبکه و آسانی رسم ممکن است کوتاهتر یا بلند تر ترسیم گردد. 2- جهت پیکان نشان دهنده جهت پیشرفت زمان، صرف هزینه یا کاربرد منابع برای فعالیت بوده و حالت برداری ندارد. 1- نوشتن شرح فعالیت روی پیکان 2- نوشتن کد فعالیت روی بردار 3- برای شناسایی یک فعالیت 3 راه وجود دارد. 3- شناسایی آن بوسیله شماره های رویداد شروع و ختم

22. 2- شماره رویداد پایان هر فعالیت باید از شماره رویداد شروع آن فعالیت بزرگتر باشد . اگر شماره رویداد شروع یک فعالیت و شماره رویداد پایان آن فعالیت یاشد آنگاه باید از بزرگتر باشد. j i E A B C i j 5 2 3 4 1 D (AOA) قواعد رسم شبکه های برداری 1- هر فعالیت مادامیکه فعالیت یا فعالیتهای قبل از آن در شبکه که از نظر اجرایی مقدم هستند به اتمام نرسیده اند نمیتواند شروع شود. • رعایت این قاعده از بوجود آمدن حلقه در شبکه جلوگیری می کند.

23. 3- در مواردی که شروع فعالیتی مستلزم اتمام یک یا چند فعالیت دیگر باشد ورابطه ای بین این فعالیتها نیز وجود نداشته باشد از یک فعالیت مجازی یا که بصورت بردار خط چین رسم می شود و برای نشان دادن ترتیب صحیح انجام کارها استفاده می شود. Dummy Activity B A C F E D E اگر بخواهیم علاوه بر فعالیت فعالیتهای و رانیز پیش نیاز فعالیت کنیم تنها راه آن ایجاد یک فعالیت مجازی است B A D F فعالیت مجازی : فعالیتی است که زمان منبع و هزینه ان صفر است و فقط برداری است که جهت نمایش رابطه بین فعالیتها در شرایطی که نتوان از بردارهای توپر استفاده نمود بکار می رود.

24. A 2 A B 1 4 B 1 4 3 C C 4- هر رویداد را تنها با یک فعالیت می توان به یکدیگر ربط داد. به عبارت دیگر بین هر دو رویداد تنها رسم یک فعالیت مجاز است. 5- شبکه می تواند تنها یک رویداد شروع ویک رویداد پایان داشته باشد . زیرا شروع و پایان پروژه هر کدام یک لحظه زمانی را تشکیل می دهند.

25. فرضیات ترسیم شبکه: 1- شکل ظاهری پروژه حتی الامکان باید ساده وروشن بوده و بطور منظمی ترتیب یافته باشد. 2- در طرح اولیه می توان از فعالیتهای مجازی استفاده نمود ولی در طرح نهایی پروژه باید فعالیتهای مجازی را حتی الامکان کم نمود و فعالیتهای غیر ضروری را حذف نمود. 3- شروع و پایان پروژه قابل تشخیص باشد. 4- برآورد زمان فعالیتها قطعی بوده و شروع فعالیتها نیز حتمی فرض می شود. 5- برای انجام یک فعالیت ، کلیه فعالیتهای پیش نیازی آن با توجه به نوع وابستگی باید تحقق یافته باشند.

26. B A H D J F I E C G مثال دیگر:

27. مثال دیگر:

29. انواع روابط ميان دو فعاليت • منظور از رابطه(Relationship) يا بستگي(Dependency) ميان دوفعاليت، تعريف قيود و الزامات ضروري ميان شروع يا خاتمه يک فعاليت با شروع و خاتمه هر يک از فعاليتهاي بعدي(Successor activities) وهر يک از فعاليتهاي قبلي(Predecessor Activities) آن است. • روابط ميان هر دو فعاليت از فعاليتهاي يک پروژه را مي توان به چهار نوع، به شرح زير گروه بندي کرد : • 1) رابطه فيزيکي 2) رابطه منطقي • 3) رابطه سازماني 4) رابطه محدوديت منابع

30. انواع روابط ميان دو فعاليت-ادامه • 1) رابطه فيزيکي(Physical Relationship): • رابطه ميان ماهيت،طبيعت يا فيزيک دو فعاليت به گونه اي است که شروع يکي از آنها قبل از خاتمه ديگري ممکن نيست.مثل اغلب روابط ميان فعاليتهاي يک پروژه(حفر کانال و لوله گذاري). • 2) رابطه منطقي(Logical Relationship): • اجراي يکي از فعاليتها به خاتمه ديگري بستگي ندارد اما منطقي است(يا به صلاح است) که يکي از آنها پس از ديگري اجرا شود. • مثلاً مدير پروژه تاکيد دارد قبل از اجراي فعاليت انجام هر بخش، فعاليت مطالعه بخش بعدي را نبايد اجرا کرد.

31. انواع روابط ميان دو فعاليت-ادامه • 3) رابطه سازماني: • برخي از موارد، بخشنامه ها، آئين نامه ها و مقررات وضع شده از طرف مديريت رده اول سازمان مولد پروژه،‌ ما را به رعايت روابط خاصي ميان دو فعاليت ملزم مي نمايد. رابطه سازماني از نظر مديريت سازمان منطقي است و نقض آن، عدم رعايت قوانين و مقررات را باعث ميشود. • 4) رابطه محدوديت منابع: • محدوديت استفاده از منابع اجرايي ما را وادار ميکند که فعاليتي را بعد از خاتمه ديگري اجرا کنيم. اين نوع بستگي ناشي از نياز دو فعاليت به منابع اجرايي مي باشد که مقدار آن محدود است .

32. WBS: Work Breakdown Structure ساختار شکست کار به وسیله نمودار در سطح اول پروژه کل پروژه به چند فعالیت عمده تقسیم می شود سپس در سطح بعدی فعالیتهای عمده به فعالیتهای ریز تقسیم می شود.تا اخرین فعالیتها یا باکسهایی که به سطح بعد گسترش نیافته اند ودر حقیقت فهالیتهای پروژه را تشکیل می دهند. Activity or Task فعالیت کوچکترین واحد کنترل است و به قسمت کوچکی از امور پروژه گفته می شود که دارای زمان بوده و معمولا نیازمند منابع و هزینه است. ساختار شکست کار به عنوان قلب مدیریت پروژه است ، زیراکلیه تکنیکهای بعدی منوط به ترسیم درست نمودار است و باعث از قلم نیفتادن فعالیتها می گردد. در تهیه ساختار شکست کار برای یک پروژه فقط فعالیتهای لازم برای تحویل اقلام قابل تحویل پروژه را تشخیص داده و به روابط وابستگی بین فعالیتها توجهی نمی شود.

33. L1 L2 L3 WBS: Work Breakdown Structure

34. 1- تهیه بر اساس مراحل اجرایی پروژه: WBS روشهای سنتی تهیه نمودار ساختار شکست کار:

35. WBS 2- تهیه بر اساس فرایند و مونتاژ محصول نهایی : ابتدا محصول اصلی در سطح 1 ، زیرقطعات محصول اصلی در سطح2 و به همین صورت قطعات ریز می شود. عکس نمودار مونتاژ عمل می شود. معمولا فعالیتهای پروژه های مونتاژ به این روش شناسایی می شوند.

36. WBS 3- تهیه بر اساس واحد های اجرایی انجام پروژه: در برخی از سازمانها، واحد های اجرایی یا گروههای تخصصی ویژه ای برای اجرای پروژه دارند.مثل شرکت حفاری L1 L2 L3

37. اهداف رسم نمودار :WBS 1-تعیین اقلام قابل تحویل 2-تعیین محدوده پروژه 3-تعیین فهرست فعالیت هایی که باید انجام شود تا اقلام قابل تحویل تحقق یابند 4- مقد مه ایست برای تعیین زمان ، منابع ، بودجه، هزینه و وزن فعالیتهای پروژه مهمترین هدف ثانویه WSB سیستم کدینگ است WBS مزایای سیستم کدینگ : 1- می توان سطح یک باکس را از طریق کد آن تشخیص داد. 2- حذف و اضافه باکسها به سطوح امکان پذیر است. 3- باکس ها در یک پروژه و پروژه های مختلف شرکت یونیک هستند 4- امکان دستیابی و دسترسی به اطلاعات یک باکس میسر می شود. 5- دسته بندی داده ها و گزارش گیری می تواند از طریق تعریف کد های انجام شود 6- از طریق برقراری ارتباط بین باکسهای با ساختار شکست سازمانی پروژه می توان برای بسته های کاری تخصیص مسئولیت ایجاد کرد. WBS WBS OBS WBS

38. مفهوم اقلام قابل تحویل پروژه: • نتیجه یا خروجی ملموس و عینی یک یا چند بسته کاری که قابل اندازه گذاری و صحه گذاری بوده و انجام بخشی از پروژه منوط به تکمیل و تحویل آن است. • نمودار یک نمودار سلسله مراتبی با نگرش شناسایی و تعریف اقلام قابل تحویل است که محدوده کل پروژه را تعریف می کند. WBS نمونه هایی از اقلام قابل تحویل: 1- محصولات 2- تجهیزات 3- ماشین الات 4- سخت افزار 5- نرم افزار 6- دستورات 7- نقشه ها 8- نمودار ها 9- گزارشات 10- جداول 11- فهرستها 12 – فایلها 13- مقاله ها 14- کتابها 15- سرس برنامه ها • تحویل شدنی پروژه باید منطبق برقرارداد و منشور پروژه باشد. • تعریف شفاف و دقیق اقلام قابل تحویل در قرارداد نیاز است .بعضی از پیمانکاران تازه کار دوست دارند غیر شفاف باشد که باعث هزینه های اضافی برای انها می گردد.

39. محدوده پروژه : • اضافه کردن یک باکس ویا یک فعالیت در ساختار شکست کار به معنای تعهد انجام آن در قالب فعالیتهای پروژه است • برخی از پیمانکاران غیر ماهر با شرح خدمات تفصیلی مازاد بر نیاز مشتری باعث افزایش محدوده پروژه و بالا رفتن هزینه ان می گردند. • باید از شعار ها و اهداف دست نیافتنی پرهیز شود و در تعیین تحویل شدنی ها باید واقع گرا بود. مدیر پروژه فقط باید روی اقلام قابل تحویل متمر کز شود. • پروژه زمان سنجی و بالانس خط تولید: هدف اصلی افزایش تولید یا بهینه نمودن تولید است ولی اقلام قابل تحویل عبارتند از: فرمهای شرح ایستگاه کاری ، تعیین زمان استاندارد و نرمال ایستگاههای کاری، نمودار تقدم وتاخر فعالیتها و فرم نهایی بالانس شده ایستگاههای کاری

42. سطح گسترش : WBS 1- ماهیت غیر قابل تقسیم بودن یک بسته کاری به اجزا گسسته بیشتر 2- غیر اقتصادی بودن کنترل بسته کاری در صورت ریز شدن بیشتر(هزینه تعیین روابط وابستگی، هزینه ، زمان . منابع) • تا جایی یک باکس ساختار شکست کار ریز می شود که اولا ماهیت کار اجازه دهد و ثانیا کنترل آن اقتصادی باشد. روش پیشرفته در تهیه نمودار : WBS PBS( product Breakdown Structure) الف: سلسله مراتب ریز کردن محصول در تعریف باکسهای حتی الامکان از اسامی قابل اندازه گیری و صحه گذاری استفاده می .گردد و از بکار بردن افعال و واژه های کلی باید پرهیز نمود PBS

43. ب: سلسله مراتب ریز کردن عملیات پروژه FBS( Functional Breakdown Structure) PBS هر باکس نمودار را که در واقع یک تحویل شدنی است در نظر گرفته، به نحوه تولید شدنی ها( چه روشها و چه فرآیندها و چه الزامات ) فکر نموده و انرا با مصدر بیان می نماییم (ممکن است به ازای یک باکس بیش از یک فعالیت لازم باشد که به ازای ان باکس در نمودار چند فعالیت خواهیم داشت. PBS FBS

44. آمار مشتریان خارجی آمار مشتریان داخلی

45. برنامه ریزی پروژه در 6 فاز انجام می پذیرد: تعيين روابط وابستگي تعيين محدوده و فعاليتها برنامه ريزي زمان برنامه ريزي منابع برنامه ريزي هزينه برآورد زمان منابع و هزينه پس از تهيه ساختار شكست كار بايد روابط وابستگي بين كار ها و فعاليتها مشخص شود. تقدم و تاخر فعاليتهاي پروژه را مي توان به كمك نمودار گانت يا شبكه نشان داد. نمودار گانت ابزاري براي نشان دادن وابستگي ها و شبكه ابزار قدرتمندي براي برنامه ريزي مي باشد. Plan your work first…..then work your plan

46. نمودار گانت در اوايل قرن بيستم، هنري گانت(1919-1861)و فردريک تيلور(1915-1856) براي برنامه ريزي پروژه ها از يک نمودار که محور افقي آن نشان دهنده عامل زمان بود و محور عمودي آن نشانگر فعاليتهاي لازم در اجراي پروژه بود، استفاده نمودند. اين نمودارها براي نشان دادن زمان هاي آغاز و پايان فعاليتها بوده و هنوز هم بسياري از مؤسسات و سازمانها از آن استفاده ميکنند. این روش اصولا برای زمانبندی انجام وظایف به وجود آمده و دارای دو بعد است: 1- محور عمودی شرح عملیات (و یا حتی وظایف) را بر حسب تقدم و تاخر انجام آنها (مراحل انجام کار) را نمایش می دهد. 2- محور افقی نیز نشان دهنده زمان می باشد. ویژگی های نمودار گانت: این نمودار نشان می دهد که: 1- چه کارهایی و یا عملیاتی باید انجام گیرد. 2- هر کار و یا عملیات از چند وظیفه تشکیل شده است. 3- چه وظایفی باید بطور همزمان دنبال گردد. 4- در داخل هر عملیات چه وظایفی باید بطور سریالی انجام شود. 5- زمان شروع و پایان هر وظیفه در چه تاریخی می باشد. 6- دستیابی به هدف نهایی در چه تاریخی بدست می آید.

47. جدول گانت يا زمان بندي مشخص ميكند كه چه كسيچه فعاليتي را در چه زماني بايد انجام دهد. ایرادات روش گانت : 1- وسیله مناسبی برای محاسبات زمانی نیست.(آغاز و پايان كار مشخص نيست.) 2- فقدان انعطاف در بهنگام سازی زمانها 3- کنترل کردن عملیات و تعیین اینکه در هر لحظه از زمان کل عملیات در چه مرحله ای از پیشرفت می باشد دشوار می باشد. مثلا در صورتي که در يک يا چند فعاليت تأخير رخ دهد،اثرات چنين ديرکردهايي بر ساير فعاليت ها و در نتيجه تکميل پروژه براحتي قابل درک نيست. محاسبه زمان فعاليتها : • از طرق زير اطلاعات زماني فعاليتها را مشخص كنيد • از ديدگاه صاحب نظران وافراد مجرب • از منظر تحقيقات انجام يافته • با انجام پيلوت يا طرح آزمايشي

48. 1-خاكبرداري 1-1- كندن اسفالت 1-2- حفر كانال 3- خاكريزي و تسطيح 3-1-خاكريزي 3-2- اسفالت كاري 3-2-1- زير سازي 3-2-2- اسفالت 3-2-3- غلتك 2- لوله گذاري 2-1- قرار دادن لوله ها 2-1-1- ماسه ريزي 2-1-2- تراز كف ها 2-1-3-خوابانيدن لوله 2-2-جوشكاري 2-2-1- تميز كاري اتصال 2-2-2- جوش 2 -3- تست لوله ها 2-3-1- اتصال دستگاه 2-3-2- ازمايش

50. رفتن به محل انتخاب منظره و گرفتن عكس ظهور فيلم و چاپ عكس تهيه قاب قاب گرفتن عكس A B C D E B 30 20 C A D E 50 40 10 نمودار شبكه