بحران آب در ایران Water Crisis in Iran

2. بحرانآب در ایران Water Crisis in Iran تهیه و تنظیم :مبین لطفی زاده دهکردی اول 1

3. مقدمه آب مایه حیات است و زندگی تمام جانداران به آن بستگی دارد؛با این‌حال ارزش واقعی آن شاید برای برخی افراد و حتی مسئولان هنوز مشخص نیست. 75 درصد سطح زمین را آب فراگرفته است اما 98 درصد این آب‌ها شور است و بیشتر آب‌های شیرین روی زمین یخ زده است. انسان و بسیاری از موجودات زنده تنها توانایی استفاده از کمتر از یک درصد این آب‌ها را دارند. از سوی دیگر میزان آب تولید شده در طبیعت تقریباً ثابت است اما جمعیت مصرف کننده آب روز به روز افزایش می‌یابد. با این وضعیت بی‌شک یکی از بزرگترین مشکلات انسان در آینده مشکل آب خواهد بود. به گفته کارشناسان با وجود قابل استفاده بودن تنها یک درصد از کل آب‌های زمین مشکلکم‌آبی در بسیاری از مواقع به مقدار آب مربوط نمی‌شود، بلکه سوءمدیریت سیاست گذاران، برنامه‌ریزان و مجریان و همچنین استفاده نادرست بهره‌برداران، بحران آب را ایجاد می‌کند. در این رابطه می‌توان به برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی که تشکیل آن هزاران یابلکه میلیون‌ها سال به طول انجامیده است و تلف کردن آب در مصارف خانگی، شهری،کشاورزی و صنعتی و از بین رفتن این موهبت الهی اشاره کرد.

4. تحقیقات نشان می‌دهد که انسان از دو راه باعث کاهش منابع آب طبیعی می‌شود؛ یکی از طریق نابود کردن جنگل‌ها و پوشش گیاهی زمین که از ذخیره سازان آب‌های زیر زمینی به شمار می‌آیند و دیگر از طریق برداشت بی‌اندازه آب همراه با آلوده کردن منابع آبی که افزایش جمعیت می‌تواند در هر دو مورد اثر تشدید کننده داشته باشد. از این رو این وظیفه دولت و سازمان‌های مسئول است که در برنامه‌ریزی‌های کوتاه و بلند مدت خود به حفاظت آب و بهره برداری صحیح از آن توجه داشته و تصمیمات خود را بر این مبنا اتخاذ کنند. در غیر این‌صورت تشدید بحران آب در سال‌های آینده، با توجه به افزایش جمعیت، افزایش آلودگی‌ها، تخریب جنگل‌ها و پوشش گیاهی و خشکسالی اجتناب ناپذیر خواهد بود. آیا واقعاً تنها در چنین شرایطی درخواهیم یافت که ارزش واقعی آب برای کشوری که در منطقه‌ای خشک قرار گرفته حتی بیش از نفت و تمام درآمد آن است؟!

5. 30 سال دیگر ایران به کشور ارواح بدل می‌شود ذخایر آب 12 استان، در 50 سال آینده به پایان خواهد رسید خبــر مؤسسه «صلح آمریکا» نوشت: در حال حاضر خطری که از جانب بحران قریب‌الوقوع زیست‌محیطی ایران احساس می‌شود، به مراتب بیش از خطر دشمنان خارجی و منازعات سیاسی داخلی است. طبق گزارش «سازمان جنگل‌ها، مراتع، و آبخیزداری ایران» که در اواسط سال 2013 منتشر شده بود، بیش از دو سوم خاک ایران- در حدود 118 میلیون هکتار- به سرعت در حال تبدیل شدن به بیابان است.عیسی کلانتری ، مشاور رئیس جمهور در گفت‌وگویی هشدار داده بود که مشکل اصلی‌ای که ما را تهدید می‌کند و از اسرائیل، و آمریکا و دعواهای سیاسی و... خطرناک‌تر است، این است که فلات ایران دارد غیرقابل سکونت می‌شود.اگر وضعیت اصلاح نشود، ایران 30 سال دیگر کشور ارواح می‌شود.وی در این مصاحبه به شرح آینده هشدارآمیز دریاچه‌های خشک‌شده و سفره‌های خالی آب‌های زیرزمینی می‌پردازد، که احتمالاً میلیون‌ها ایرانی را وادار به ترک محل سکونت خود خواهد کرد.طبق شاخص عملکرد زیست‌محیطی سال 2012 که از سوی دانشگاه‌های یِیل و کلمبیا انجام شده و 22 فاکتور محیطی چون منابع آب، آلودگی هوا، تنوع زیستی، و تغییرات آب و هوایی را مورد بررسی قرار داده بود، ایران از میان 132 کشور مورد مطالعه، در جایگاه 114ام قرار گرفت. خبــر کلیک خبــر

6. منابع آب شیرین ایران تحت فشار برداشت‌های غیرقابل تحملی قرار دارند. ۹۰ درصد خاک ایران -که منطقه‌ای اندکی کوچک‌تر از ایالت آلاسکا [در آمریکا] را دربرمی‌گیرد- سرزمین‌های خشک یا نیمه خشک تشکیل می‌دهند و تقریباً دو سوم حجم بارندگی کشور پیش از آنکه بتواند رودها را پر آب کند، تبخیر می‌شود. در نتیجه، ایران بیش از نیمی از آب مورد نیاز خود را با برداشت از آبخوان‌ها تأمین می‌کند، و مصرف عمومی به سرعت در حال تحلیل بردن منابع زیرزمینی است. با نرخ کنونی مصرف بی‌رویه آب در ایران، ۱۲ استان از ۳۱ استان این کشور، ظرف 50 سال آینده ذخایر آبی خود را به پایان خواهند رساند.سیاست‌های اقتصادی ایران بر وخامت این مشکل افزوده‌اند. بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی برای مالکان چاه‌ها آزاد است و به علت وجود یارانه‌های دولتی، مصرف‌کنندگان تنها بخشی از هزینه‌های واقعی مصرف انرژی لازم برای پمپاژ آب به سطح را می‌پردازند. سالانه 4 میلیارد مترمکعب از آب‌های زیرزمینی غیرقابل بازگشت ایران، به سطح زمین پمپاژ می‌شوند.آب‌های سطحی ایران نیز با مشکل مشابهی مواجهند. غالب رودخانه‌های ایران به لحاظ آب‌شناختی خشک شده یا در حال خشک شدن هستند، به این معنا که منابع تجدیدپذیر آبرسانی این رودخانه‌ها هم‌اینک نیز به پایان رسیده است.

7. مصرف نادرست آب در نزدیکی سرچشمه‌ها، بر امکان تأمین نیازهای آبی نواحی دوردست‌تر تأثیر نامطلوبی می‌گذارد. برای مثال در شمال غربی ایران، احداث سدها (مانند کارون 3) ، سیستم نادرست آبیاری، و خشکسالی منجر به کاهش حجم 13 رودی شده است که دریاچه ارومیه را سیراب می‌کردند، و اکنون این دریاچه، که بزرگ‌ترین دریاچه خاورمیانه محسوب می‌شود بیش از 60 درصد حجم خود را نسبت به سال 1995 از دست داده است. در منطقه جنوب غرب نیز دریاچه بختگان که زمانی دومین دریاچه بزرگ ایران بود، تحت تأثیر توأمان خشکسالی‌های طولانی‌مدت و احداث سد بر روی رود کر، اکنون کاملاً خشک شده است. ایران اخیراً گام‌های مثبت مهمی در جهت رفع این مشکلات برداشته است. طرح توزیع هدفمند یارانه‌ها که از سال 2010 آغاز شد، به تدریج مصرف‌کنندگان را وادار به پرداخت هزینه‌های واقعی آبرسانی کرده، و انگیزه آنان را برای صرفه‌جویی در مصرف، و افزایش بازده شیوه‌های مصرف خود سوق خواهد داد. قرار بود درآمدهای ذخیره‌شده حاصل از کاهش یارانه‌های انرژی، صرف پشتیبانی از طرح‌هایی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی هوا شود. اما اصلاح توزیع یارانه‌ها، پس از مرحله اول متوقف شد؛ و به علاوه به نظر نمی‌رسد که این اصلاحات در راستای مواجه با چالش‌های زیست‌محیطی طراحی شده یا موثر بوده باشند. بحران قریب‌الوقوع زیست‌محیطی ایران به انقلاب سبز فراگیری در سیاست‌گذاری‌های ملی نیاز دارد.

9. (Water Crisis)بحران آب جهان در حال تجربة بحران آب ميباشد. بيش از يك ميليارد از مردم جهان به آب سالم آشاميدني و نيمي از مردمجهان به بهداشت مناسب دسترسي ندارند. بدون تغييرات اساسي، بسياري از مناطق جهان آب كافي براي توليدغذا و رشدجمعيت عليرغم اِعمال سياست هاي كنترل جمعيت ندارند . مصرف روزافزون آب و محدود شدن منابع آب تجديد شونده ،افزايش هزينههاي تأمين و توزيع آب و لزوم سرمايهگذاري هاي بيشترونگرانيهاي ناشي از كمبود و نبود آب در مناطق خشك و نيمه خشك كه پيامد آن تهديديعليه بهداشت جهاني محسوب مي شد، آب را به عنوان كالايي ارزشمند و حياتي در كانون توجه جهاني قرارداد . زنگ خطراين پديده اولين بار در سال ١٩٩٢ در كنفرانس دوبلين به صدا درآمد و آب از حيطة اموال ملي خارج شد و به عنوان يك كالاي اقتصادي كه مي‌تواند قيمت بين المللي داشته باشد، تابع قوانين عرضه و تقاضا گردید.

10. بحران آب، بحراني مديريتي نزولات آسماني در ايران از متوسط بارندگي در كل جهان كمتر است و انفجار جمعيتي كه نسل سوم بعد از انقلاب ايجاد خواهد كرد، معضل آب را اگر برنامه ريزي اساسي در مورد آن انجام نشود، تا مرز يك بحران تمام عيار پيش خواهد برد. اكنون مقدار بارندگي سالانه در كشور ٤١٧ ميليارد مترمكعب برآورد ميشود كه تنها ١١٧ ميليارد مترمكعب از آبهاي سطحي و زيرسطحي آن قابل استحصال است. با اين وصف، سرانة آبي در ايران در حال حاضر حدود ٢١٠٠ مترمكعب است كه با رشد سريع جمعيت اين رقم هم به سرعت كاهش پيدا خواهد كرد. در چنين شرايطي بايد نسبت به توجيه افكار عمومي اقدام كرد و نگاه به مقولة آب را متناسب با وضعيت روز تغيير داد. اگر مسئولان و مردم تصوري عيني و كارشناسانه از اين معضل و آيندة بحراني آن نداشته باشند، شرايط در آينده پيچيده تر و دشوارتر خواهد شد. اين بحران بيشتر از آنكه ناشي از كمبود منابع آب باشد، يك بحران مديريتي است .

11. افزایش جمعیت و شهرنشینی ارتقای سطح زندگی عوامل مؤثر بر تشدید بحران مدیریت منابع آب توسعه‌ی کشاورزی توسعه‌ی صنایع آلودگی منابع آب و محیط زیست

12. چالش ها و محدودیت‌های مدیریت منابع آب آینده حال افزایش آلودگی منابع آب محدودیت منابع آب مدیریت آب‌های مرزی و مشترک محدودیت های عمومی و ویژه‌ی اجتماعی-فرهنگی بحران‌های طبیعی و اجتماعی ساختار بخش کشاورزی تشدید رقابت بین متقاضیان زیرساخت‌های ضعیف مدیریت منابع آب عدم پای‌بندی به طرح‌ها و برنامه‌های تصویبی مشکلات تأمین منابع مالی

13. اما چه باید کرد ؟! ؟! ؟! برای مبارزه با كم آبی و مشكلات ناشی ازآن از روش های زیر پیشنهاد می شود :  الف) اولویت بندی مصرف: همزمان با كمبود بارندگی ، شرایط اقلیمی و آب وهوایی كشور دچار تغییر و جابجایی شده است. مثلاً گرمای بعضی شهرهای سردسیر در اولین روزهای سال جدید به 28 تا30 درجه رسید . گرمایی كه معمولاً شهرها در تابستان شاهد آن بودند یا به عنوان مثال همدان همیشه شاهد برف های حجیم در كوه های خود بوده است درحالی كه در دو سال اخیر در كوه های شهر همدان برف چندانی نیامده است. ب) جیره بندی : در پی كاهش بارندگی ، مسئولان وزارت نیرو از احتمال جیره بندی آب در برخی از استان های كشور در تابستان خبر دادند . به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران استان هایی چون : اراك ،یزد ، كرمان ،همدان و سیستان و بلوچستان درسال گذشته دچار كمبود آب وجیره بندی شدند .برای افزایش بارش باران و رفع بحران در سال 1389 بسیاری از استان ها نماز استسقا (باران) به جا آوردند.

14. ج) اصلاح ساختارمصرف:  براساس آمارهای موجود در وزارت نیرو و میانگین سی ساله ، بارندگی سالانه ایران 250 میلی‌متر بوده است كه همین آمار نشان دهنده این است كه بارش سالانه كشورمان نسبت به جهان خصوصاٌ كشورهای اروپایی كه بیشتر از700تا800 میلی متر درسال است بسار كمتر ازحد متوسط بارندگی است . در عین حال با روند صنعتی شدن كشورها ، به طور طبیعی پساب های صنعتی (شیمیایی ) هم افزایش چمشگیری می یابند و فاضلاب ها به چاه ها و سفره های زیرزمینی نشت می كنند كه پیامد آن افزایش شیوع بیماری ها است.

15. موارد زیر نیز درحل بحران آب كارگشا می باشد : 1- حفاظت و بازیافت در برنامه های بخش های مصرف 2- آگاه سازی عمومی و مشاركت مردم دربرنامه ریزی و مدیریت آب  3- برآورد ارزش اقتصادی آب درهریك از حوزه های آبی 4- توجه به برنامه های اجرایی مدیریت خشك‌سالی5- استفاده از روش های نوین آبیاری و كم آبیاری (آبیاری قطره ای) 6- ارتقای سطح فرهنگ مردم و جامعه در استفاده از آب7- به كارگیری تجربه های كشورهای موفق در زمینه ی كشاورزی 8- بررسی شكستگی های شبكه ها برای جلوگیری از اتلاف آب 9- پمپاژ ، حفر چاه های موقت و استفاده از تانكرهای آبرسانی 10- تغییر الگوی كشت توسط كشاورزان 11- مبارزه با علف های هرز ، آبیاری در ساعات خشك در روز (عصرها) ، استفاده از كودهای مقاوم درخاك های خشك ، بالا بردن مقاومت درختان ، شخم سطحی

16. ما آب را از پدرانمان به ارث نبرده ایم بلکه از فرزندانمان به امانت گرفته ایم. . .

17. منابع و مراجع: 1. سایت خبری تحلیلی انتخاب www.entekhab.ir 2. پایگاه خبری آفتاب www.aftabnews.ir 3. مدني لاريجاني .ك .؛ مديريت منابع آب راهكاري براي بحران موجود در ایران، نشريه سامانه ، شماره ٢،(1381). 4. سامانه جامع الکترونیک صنعت آب و فاضلاب www.aabb.ir 5. ترین ها به روایت آمارwww.bijanzadmehr.blogfa.com 6. SinéadLehane ; The Iranian water crisis (Global Food and Water Crises Research Programme ), Future directions international 7. Environmental Performance Index www.epi.yale.edu