W Y K Ł A D C Z W A R T Y

1. W Y K Ł A D C Z W A R T Y DELIKTY PRAWA CYWILNEGO

2. PRAWO CYWILNE zespół norm prawnych regulujących stosunki majątkowe i niemajątkowe osób fizycznych i prawnych Prawo spadkowe Prawo umów i zobowiązań Prawo rodzinne i opiekuńcze Własność i inne prawa rzeczowe

3. KODYFIKACJA PRAWA CYWILNEGO • ogólne zasady prawa cywilnego są zapisane w U.S.C. • prawo cywilne jest normowane na szczeblu stanowym • próby kodyfikacji prawa stanowego: w połowie XIX wieku David Field stworzył wzory kodeksów dla stanu Nowy Jork • niepowodzenie kodyfikacji prawa cywilnego • obecnie sześć stanów posiada kodeksy cywilne: Montana, California, Georgia, Dakota Północna i Południowa oraz Luizjana

4. PRAWO CYWILNE W U.S.A. • Prawo umów i zobowiązań • Prawo rodzinne i opiekuńcze • Prawo własności • Prawo spadkowe • Prawo deliktów

5. PRAWO DELIKTÓW DELIKTY (ang.TORTS) – czyny niedozwolone przez prawo cywilne

6. DELIKT • OBOWIĄZEK WZGLĘDEM DRUGIEJ OSOBY • NIEWYPEŁNIENIE OBOWIĄZKU (POPRZEZ DZIAŁANIE LUB ZANIECHANIE) • ZWIĄZEK PRZYCZYNOWO-SKUTKOWY MIĘDZY NIEWYPEŁNIENIEM OBOWIĄZKU A POWSTANIEM SZKODY DRUGIEJ OSOBY • SZKODA DRUGIEJ OSOBY

7. DELIKTY ZANIEDBANIA ODPOWIEDZIALNOŚCI OBIEKTYWNEJ UMYŚLNE NEGLIGENCE INTENTIONAL STRICT LIABILITY ODPOWIEDZIALNOŚĆ BEZ WZGLĘDU NA OKOLICZNOŚCI BRAK NALEŻYTEJ STARANNOŚCI CELOWE DZIAŁANIE

8. PRIVITY OF CONTRACT • podstawą odpowiedzialności była umowa, która obowiązywała między dwoma stronami (sprzedającym i kupującym) • producent ponosił odpowiedzialność tylko wtedy, gdy był sprzedawcą; jako strona trzecia nie był związany umową • nie było odpowiedzialności za uszkodzenia gwarancyjne

9. MacPherson v. Buick Motor Company (1916) Sąd Najwyższy stanu Nowy Jork: „Producent odpowiada nie tylko wobec bezpośredniego kontrahenta (dealera), ale również wobec dalszego nabywcy (osoby kupującej samochód)” Buick Motor Company odpowiada za zaniedbanie – firma powinna sprawdzić opony, ponieważ istniało prawdopodobieństwo, że niesprawne opony spowodują zagrożenie dla zdrowia lub życia

10. DELIKT ZANIEDBANIA Trzy elementy charakteryzujące niedbalstwo: • obowiązek ostrożności pozwanego względem powoda (duty of care) • naruszenie obowiązku przez pozwanego • naruszenie to ma bezpośredni wpływ na wystąpienie szkody po stronie powoda • piłeś alkohol, nie wsiadaj do samochodu • mimo wypicia butelki wina wsiadłeś i jechałeś • jechałeś i przejechałeś 

11. DELIKTY ZANIEDBANIA NIEDBALSTWO = CZŁOWIEK MÓGŁ SIĘ SPODZIEWAĆ NEGATYWNYCH SKUTKÓW SWOJEGO ZACHOWANIA, ALE SĄDZIŁ BEZPODSTAWNIE, ŻE ICH UNIKNIE

12. Greenman v. Yuba Power Products (1963) Sąd Najwyższy stanu California: „Producent ponosi odpowiedzialność obiektywną niezależną od umowy i od rzetelnego zbadania produktu przez producenta, jeżeli produkt ten powoduje szkodę u osoby fizycznej. Ryzyko naprawienia szkody wynikłej z wadliwości produktu powinien ponosić producent nawet wtedy, gdy nie można mu przypisać żadnego niedbalstwa w wytworzeniu rzeczy.”

13. ODPOWIEDZIALNOŚĆ OBIEKTYWNA – duty to warn Wada może mieć charakter produkcyjny, lub marketingowy (wadliwa instrukcja lub nieumieszczenie właściwych informacji w instrukcji używania/korzystania z produktu) Należy wykazać wadliwość towaru i udowodnić, że szkoda jest spowodowana przez konkretną wadę Należy zrobić sobie coś, na co producent nie wpadł tworząc instrukcję obsługi produktu

14. DELIKTY UMYŚLNE Dla powstania deliktu umyślnego niezbędne jest umyślne działanie powodujące krzywdę poszkodowanego Działanie jest umyślne, gdy: - osoba spodziewa się konsekwencji psychicznych swego czynu u drugiej osoby; - osoba jest świadoma, że konsekwencje psychiczne są bezpośrednim efektem jej działania; Istnieje kilkanaście rodzajów deliktów umyślnych, najważniejsze to:

15. BATTERY • nielegalne naruszenie nietykalności powoda • umyślne naruszenie dóbr osobistych drugiej osoby • musi istnieć świadomość sprawcy, szkoda może być fizyczna lub psychiczna • przykłady: Brown v. Kendall (1850, Massachussets) oraz Garrat v. Dailey (1955, California)

16. FALSE IMPRISONMENT • świadome, nieuzasadnione uwięzienie drugiej osoby bez jej zgody w miejscu, z którego nie może się wydostać • bezpodstawne = bez nakazu • musi istnieć świadomość sprawcy, szkoda może być fizyczna lub psychiczna • przykłady: Hales v. McCrory-McLellan Corp. (1963, N. Carolina) oraz The Michael Jackson Case (2004, California)

17. INVASION OF PRIVACY • nielegalne naruszenie prywatności drugiej osoby • wykorzystanie czyjegoś wizerunku, publiczne ujawnienie informacji prywatnych • musi istnieć świadomość sprawcy, szkoda może być psychiczna • przykłady: Galella v. Onassis (1973, Sąd Apelacyjny II okręgu) oraz Sanders v. American Broad. Comp. (1999, California): reasonable expectation of privacy

18. TRESPASS • świadome wejście i pozostawanie na terenie prywatnym należącym do drugiej osoby • umyślne naruszenie dóbr majątkowych drugiej osoby • musi istnieć świadomość sprawcy, szkoda może być fizyczna lub psychiczna • przykłady: McNabb v. Houser (1931, Georgia) oraz e-mail trespass cases (współcześnie, wiele stanów)

19. DEFAMATION • zniesławienie (libel, slander) • rozpowszechnianie w formie pisemnej lub ustnej nieprawdziwych twierdzeń godzących w reputację powoda, narażając go na śmieszność, nienawiść, obmowę lub pogardę • musi istnieć świadomość sprawcy, szkoda jest psychiczna • przykłady: New York Times v. Sullivan (1964, SN USA) oraz Peter Zenger’s Case (1735, New York Colony)

20. RALPH v. COLEMAN DUNCAN (1833) Ralph to Afro-Amerykanin Został wyzwolony i mieszkał sobie w chatce Pewnego dnia przyszło dwóch panów Duncan Wyciągnęli go przed chatkę Pobili Związali i wzięli do siebie na tydzień

21. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PIESKA • intentional tort – właściciel wie, że pies jest groźny, ale mimo to doprowadza do kontaktu z nielubianym sąsiadem • negligent tort– właściciel wie, że pies jest groźny, więc trzyma go na smyczy, ale któregoś dnia zapomina założyć kaganiec i dochodzi do pogryzienia • Strict liability tort– kiedy pies ma skłonności, o których wie właściciel, np. gryzie tylko listonoszy; jeśli dojdzie do zdarzenia, wtedy bez względu na winę i okoliczności odpowiada właściciel • kupując jakąś rzecz stajemy się jej właścicielami i odpowiadamy obiektywnie tylko wtedy, jeśli znając właściwości tej rzeczy szkoda zostanie spowodowana przez jej skłonności