مفهوم سلامتی

2. مفهوم سلامتی • ابن سینا:سرشت یا حالتی است که در آن اعمال بدن به درستی سر میزند و نقطه مقابل آن بیماری است • جرجانی:تندرستی مطلق آن است که مزاج هر اندامی از اندام ها یکسان معتدل باشد .اعتدال خاصی که هر یک را هست و ترکیب اندام های مرکب همه درست باشد و اندام بدان عدد و آن اندازه و آن شکل باشد که باید

3. وبستر:وضعیت خوب و عالی بدن ،فکر و روح بخصوص عاری بودن از درد و بیماری جسمی • آکسفورد:وضعیت عالی جسم یا روح و حالتی که اعمال بدن به موقع و بطور موثر انجام شود • :WHOسلامتی عبارتست از رفاه کامل جسمی ،روانی،اجتماعی و نه تنها بیماری یا معلول نتبودن و در سالهای اخیر با گنجاندن توانائی داشتن یک زندگی از نظر اقتصادی و اجتماعی مثمرآاین تعریف تقویت شده است

4. ابعاد سلامت Biologic جسمي Psychologic رواني Sociologic اجتماعي Spiritual معنوي

5. ابعاد سلامتی: • بعد جسمی: • سلامت جسم دال بر عمل کردن کامل بدن است که سلامت زیست شناختی را به عنوان حالت بهینه عملکرد هر یاخته و یا اندام بدن و با هماهنگی کامل بقیه اعضاء در نظر گرفت

6. ارزشیابی سلامت جسمی • سنجش وضعیت کلی سلامت توسط خود شخص • پرسش در باره عوامل خطر و سلامت نبودن • پرسش در باره مصرف دارو • پرسش در باره سطح فعالیت • پرسش در باره استفاده از خدمنات بهداشتی • پر کردن پرسشنامه ای استاندارد شده در باره بیماری های قلبی –عروقی • پر کردن پرسشنامه استاندارد شده در باره بیماری های تنفسی

7. معاینه بیماری • سنجش وضعیت تغذیه و رژیم غذائی • کاووش های زیست شیمیائی و آزمایشگاهی • حالت سلامتی در سطح جامعه را به وسیله نشانگر هائی مانند میزان مرگ ،میزان میرائی شیر خواران و امید به زندگی می توان سنجید .مطلوب آنست گه هر بخش اطلاعات به تنهائی و یا بصورت مرکب قابل استفاده باشد و ترکیب آن امکان تهیه نمای کامل تر وضع سلامت افراد و جوامع را فراهم آورد

8. شاخص کیفیت زندگی جسمی: • شاخص کیفیت زندگی سه شاخص میزان میرائی شیرخواران ،امید به زندگی در پایان یکسالگی و میزان با سوادی را شامل می شود که با مقیاس یک تا صد تعیین می شود • در محاسبه شاخص کیفیت زندگی جسمی ،درآمد ناخالص ملی در نظر گرفته نمی شود و این نشان دهنده اینست که پول همه چیز نیست

9. بعد روانی • سلامت روانی تنها شامل نداشتن بیماری روانی نیست ،بلکه توان واکنش در برابر انواع گوناگون زندگی به صورت قابل انعطاف و معنی داری است.تعریف اخیر بهداشت روانی چنین است «حالت توازن شخصی و دنیای اطراف او،و سازگاری با خود و دیگران و همزیستی بین واقعیت های خود و واقعیت های مردم و واقعیت های محیط زیست »

10. ویژگیهای مربوط به سلامت روان • عاری بودن از تعارض و کشمکش داخلی،شخص از نظر روانی سالم با خودش در «جنگ نیست» • تطبیق کامل ،یعنی بتواند با دیگران به خوبی زندگی بکند ،انتقاد ها را بپذیرد و زود بر آشفته نشود • در جستجوی شخصیت باشد • احساس قوی خود گردانی داشته باشد • خود را بشناسد و نیاز ها ،مشکلات و اهداف خود را تشخیص دهد

11. بر خود کاملا مسلط باشد • هوشیارانه با مشکلات روبرو شود و بکوشد تا آنها را حل نماید ،یعنی توان مقابله با تنش و اضطراب را داشته باشد

12. 3-بعد اجتماعی • رفاه اجتماعی به معنای سازگاری و تلفیق درون شخص و بین هر شخص با دیگر اعضاءجامعه و بین جامعه و دنیائی است که در آن زندگی می نماید و تعریف آن چنین است:چند و چون قیود درونی هر شخص و دامنه مداخله او در جامعه • بعد اجتماعی سلامتی شامل سطوح مهارتی های اجتماعی ،عملکرد اجتماعی و توانائی شناخت هر شخص از خود به عنوان عضوی از جامعه بزرگتر به حساب می آید .بطور کلی از دید سلامت اجتماعی هر کسی عضوی از خانواده و عضو یک جامعه بزرگتری است

13. تعریف بیماری • تعریف بیماری به اندازه سلامت مشکل نیست .بیماری دلالت بر شرایطی دارد که جسم انسان را مریض کرد و عملکرد طبیعی بدن را که شامل مغز نیز می باشد بهم می زند .در بیماری یک حالت یا آمادگی یا اخطار وجود دارد که ممکن است از طرف فرد به آنها توجه نشود .این حالت ممکن است تا بیماری آشکار و حتی معلولیت ادامه داشته باشد و در مواردی به مرگ منتهی می شود

14. طیف تندرستی-بیماری • همیشه به سادگی نمی توان مردم را به دو دسته کلی بیمار و تندرست تقسیم کرد .عدهای از افراد جامعه وجود دارد که کار های معمول روزانه خود را انجام می دهند و هیچگونه ناراحتی ندارند .ممکن است در آزمایشات یا رادیو گرافی معلوم شود که بیمار هستند • گروه مبتلایان به بیماریهای مختلف هم از نظر شدت بیماری وضع یکسانی ندارند و موارد ابتلا ممکن است به اشکال خفیف،متوسط،شدید گروه بندی شود

15. طيف سلامت و بيماري سلامت كامل سلامت نسبي بيماري غير آشكار بيماري خفيف بيماري متوسط بيماري شديد بيماري كشنده مرگ

16. طیف تندرستی-بیماری

17. پدیده کوه یخ • مفهوم کوه یخ به طیف بیماری ،کوه یخ بیماری است بنا بر فرضیه وجود بیماری در جامعه را می توان با کوه یخ مقایسه نمود.بخش بالائی و شناور کوه یخ آن چیزی است که پزشک در جامعه می بیند ولی اعظم کوه یخ که در زیر آب پنهان شده است ،نشانه های انبوه بیماری های پنهانی (خفیف،بدون نشانه،پیش از از مرحله بالینی و موارد تشخیص داده نشده و افراد حامل بیماری ) در جامعه است .

18. مفهوم بیماری • ساده ترین تعریف بیماری آن است که نقطه مقابل سلامتی است تا زمان لوئی پاستور مفاهیم علیتی بیماری ها مبهم بود

19. مفهوم بیماری • وبستر:شرایطی که بدن ضعیف شده ،دور شدن از سطح سلامتی،تغییری در بدن که باعث اختلال در اجرای اعمال بدیهی بدن می شود • آکسفورد:شرایطی در بدن یا قسمتی در بدن یا یکی از اندام ها که عملکرد آن آشفته یا نابسامان شده است • بوم شناختی:سازگاری نادرست بدن با محیط • جامعه شناسی:پدیده ای اجتماعی • ساده ترین تعریف:بیماری نقطه مقابل سلامتی است

20. Disease,sickness,illness • : diseaseناراحتی ،اختلال در عملکرد بدن ،اختلال فیزیولوژِیکی ،روانی • :Illnessعلاوه بر بیماری برداشت و رفتار فرد نسبت به بیماری و تاثیر بیماری بر محیط روانی،اجتماعی فرد رانیز در بر می گیرد • :sickness:وضعیت اختلال اجتماعی است

21. مفاهیم علیتی بیماری: • فرضیه ابتدائی :فرضیه میکروبی(عامل بیماریزا-انسان- بیماری) • مثلث اپیدمیولوژیک :که شامل عامل بیماریزا ،محیط و میزبان می باشد

22. علیت چند عاملی • شبکه علیت توسط ماک ماهون و pugh پیشنهاد شد که عمدتا برای بررسی بیماری های مزمن بکار می رود

23. مدل چرخ :رابطه انسان و محیط را نشان می دهد که دارای یک محور مرکزی (میزبان یا انسان) و محیط که شامل 3 بخش زیستی،اجتماعی،و فیزیکی تقسیم شده است

24. سیر طبیعی بیماری • 1-مرحله پیش از بیماری زائی(prepathogenesis) • 2-مرحله بیماری زائی(pathogenesis)

26. عوامل اجتماعی تعیین کننده سلامت و عدالت در سلامت

28. عوامل موثر بر سلامتي (تعيين كننده هاي سلامتي ـ Determinants of health • ـ عوامل ژنتيكي و فردي • عوامل ژنتیکی • عوامل فردي:سن،جنس،شغل و طبقه اجتماعی

29. 2ـ عوامل محيطي • محیط درونی • محیط بیرونی

30. 3 ـ شيوه هاي زندگي مردم • نظير عادات غذايي، تحرّك و عدم تحرّك، نوع تفريحات و سرگرمي‌ها، نحوه ارتباط با ساير افراد جامعه مي‌تواند در سلامت افراد موثر باشد گرچه برخي از شيوه هاي زندگي در ارتباط با محيط زندگي انسان شكل مي‌گيرد

31. وضعیت اقتصادی اجتماعی • درآمد سرانه،تغذیه،اشتغال ،مسکن،نظام سیاسی و...... • وضعیت اقتصادی • سطح آموزش • سطح اشتغال • نظام سیاسی

32. 4 ـ وسعت و كيفيت ارائه خدمات • سياست‌هاي بهداشتي جامعه و نحوه ارائه خدمات نيز در سلامت افراد جامعه نقش اساسي دارد. اقدامات پيشگيري از طريق افزايش پوشش واكسيناسيون، بهسازي محيط، تامين آب آشاميدني سالم، مراقبت گروه هاي آسيب پذير جامعه مثل مادران و كودكان و نظاير آن و نيز توزيع عادلانه خدمات، نقش عمده اي در سلامت كلّي جامعه خواهد داشت. توانمند ساختن مردم براي ارتقاي سلامت خويش يكي از وظايف عمده مسئولين بهداشتي كشور است.

33. 5 ـ عوامل ديگر • عوامل متعدد ديگري در سلامت افراد جامعه نقش دارند نظير سطح سواد، وضعيت كشاورزي و تغذيه، سيستم ارتباطات و وسائل ارتباط جمعي، وضعيت جاده ها و شرايط اقتصادي اجتماعي.

34. سهمعوامل تاثیر گذار بر وضعیت سلامت Source :Evidence and Information for Policy-WHO

35. بهداشت Health • بهداشت علم سلامتی و شامل همه عواملی است که در ایجاد زندگی سالم سهمی بر عهده دارند

36. بهداشت عمومی • علم و هنر پیشگیری از بیماریها ،طولانی کردن زندگی و ارتقای سلامت و موثر کردن آنها از طریق کوشش های سازمان یافته اجتماعی برای بهسازی محیط زیست ،مبارزه با عفونت های واگیر،آموزش بهداشت فردی به اشخاص ،سازمان دادن خدمات پزشکی و پرستاری به منظور تشخیص زودرس و درمان،پیشگیری از بیماریها و ایجاد نظام اجتماعی ”به منظور تضمین بهره وری همه اشخاص از استاندارد های مناسب زندگی برای حفظ سلامت و سازمان دادن این مزایا به طوری که هر شهروندی بتواند حق حیات و ادامه زندگی سالم را بشناسد“

37. بهداشت عمومی مجموعه دانش و هنر پیشگیری از بیماری ، تامین ،حفظ و ارتقای سلامتی و توانمندی انسان ها با استفاده از تلاش گروهی است که منجر به توسعه جامعه می شود .این مفهوم در حوزه زندگی انسان وارد شده و به طریقی ضامن سلامت فرد و جامعه به شمار می رود

38. وظایف بهداشت عمومی • تعیین نیاز های بهداشتی و شناسائی عوامل و خطراتی که سلامت فرد و جامعه را تهدید می کند • ارزشیابی وضعیت بهداشتی جامعه و یافتن نقاط قوت و ضعف آن • سالم سازی محیط زیست ،افزایش سطح آگاهی های بهداشت جامعه ،بیمار یابی و بیماری های واگیر و پیشگیری از ابتلا به بیماریها • تامین منابع و امکانات و تربیت نیروی انسانی • تعیین سیاست ها و برنامه های کوتاه مدت و درازمدت و هماهنگ با تدبیر سازمان بهداشت جهانی برای تحقق ،حفظ و ارتقای سلامت و توسعه جامعه • ارتقای سطح و تغییر سبک زنگی و اصلاح رفتار های خطر ساز فردی و اجتماعی

39. دامنه فعالیت های بهداشت عمومی • بررسی های آماری،نیازسنجی،مطالعه ،پژوهش و ارزشیابی امور بهداشتی • آموزش مسائل بهداشت عمومی • فعالیت های مربوط به بهداشت محیط • بهداشت مادر و کودک • بهداشت سالمندان • پیشگیری از بیماری های واگیر • کنترل بیماری های مزمن غیر واگیر

40. انجام غربالگری بهداشتی • بهداشت حرفه ای • نظارت بر مواد خوراکی ،آرایشی و بهداشتی • پایش و غربالگری مشکلات بهداشتی جاری و جدید • تدوین سیاست ها و برنامه های ضروری برای ارتقا و بهبود سطح و سبک زندگی فردی و اجتماعی

41. آموزش بهداشت • بی ارزش ترین دانش ها ،دانشی است که بر سطح زبان توقف کند و والاترین دانش ها ،دانشی است که در رفتار یا اجزا و ارکان شخصیت آدمی ظاهر شود (نهج البلاغه،حکمت 88) • بهداشت چیزی جز آموزش و یادگیری نیست

42. آموزش بهداشت • علم بهداشت و پزشکی را با هنر ارتباطات و هنر زندگی کردن تلفیق می کند و عامل اتصال دهنده بنای بزرگ سیستم بهداشتی است و وحدت ،هماهنگی و کارآیی این سیستم را بیشتر می کند . • آموزش بهداشت راهی برای مبارزه با جهل بهداشتی است • جان ام لست در کتاب فرهنگ اپیدمیولوژی آموزش بهداشت را فرآیندی می داند که در آن افراد و گروهها ی مردم یاد می گیرند که رفتاری داشته باشند که موجب ارتقاء ،حفظ،یا بازگرداند سلامتی باشد

43. اهداف آموزش بهداشت از دیدگاهWHO • اطمینان از اینکه جامعه تندرستی را بعنوان ارزش بپذیرد • مجهز کردن افراد به دانش ها و مهارت های لازم و نفوذ در گرایش های آنان به نحوی که خود شان بتوانند مسایل بهداشتی را حل کنند • فراهم آوردن شرایط لازم جهت رشد خدمات بهداشتی

44. مبانی آموزش بهداشت • برای هر کسی و در هر زمانی لازم است • مستمر است • می تواند به شکل یک فرآیند خود آموز سازماندهی شود • بصورت یک فرآیند یادگیری از دیگران باشد • از ارتباط صحیح ایده ها و افکار شکل می گیرد • همه اصول تعلیم و تربیت در آموزش بهداشت نقش دارد • آگاهی درست در مورد سلامتی و بیماری در برقراری ارتباط با نشر ایده ها به منظور ایجاد رایش و رفتار لازم بسیار ضروری است • هدف نهایی آموزش بهداشت تغییر رفتار است

45. مراحل آموزش بهداشت • تجزیه تحلیل • حساس سازی • تبلیغات • آموزش • انگیزش

46. هدف از آموزش بهداشت • بالا بردن اهمیت بهداشت در اجتماع • راهنمائی مردم در کسب اطلاعات بهداشتی • برخورداری اقشار جامعه از یک زندگی سالم و مولد • فراهم آوردن شرایط لازم برای توسعه خدمات بهداشتی

47. اهداف فوق را در ارتباط با زمینه های کاربردی انها در سه جنبه زیر می توان خلاصه کرد • دانستن • خواستن • توانستن

48. مفهوم آموزش بهداشت • آموزش بهداشت مداخلات طرح ریزی شده ای است که منجر به سلامتی می شود و هدف از آن کمک به مددجویان و مردم جهت ایجاد تغییرات رفتاری داوطلبانه است

49. کاربرد آموزش در سه سطح یادگیری • نوع اول:تاکید بر تغییر عادات و رفتار های بهداشتی • نوع دوم:تشخیص زودرس بیماریها • نوع سوم:توان بخشی و کاهش شدت معلولیت

50. اطلاعات لازم برای شروع آموزش بهداشت • توزیع سنی جمعیت • توزیع جنسی جمعیت • اوضاع اقتصادی و اجتماعی • وضعیت اشتغال • عادات و آداب و رسوم • عقاید و خرافات • علایق • اولویت ها • سطح سواد • اطلاعات پزشکی • افراد شاخص جامعه