3. TÓMSTUNDIR

1. 3. TÓMSTUNDIR FÉLAGSLEG VIRKNI 102

2. INNGANGUR • Margt breytist þegar menn hætta störfum • Meiri tími fyrir sjálfa sig • Vinnustaðurinn uppfyllti margs konar grundvallarþarfir • Tilheyrðum ákveðnum vinnuhópi • Veitti ákveðinn tilgang • Eitthvað að hafa fyrir stafni • Ákveðið verk að vinna á hverjum degi • Veitti tækifæri til fullnægja þeim þörfum að sjá árangur og hljóta viðurkenningu • Veitti tækifæri til að fá útrás fyrir þær þarfir • Þarf að undirbúa og skipuleggja eftirlaunaárin til að njóta frelsisins sem þeim fylgja • T.d. að vera búin að kaupa búnað til að iðka ákveðnar tómstundir í stað þess að eyða eftirlaununum í það • Hvað á ég að gera við sjálfan mig?

3. AÐ SKIPULEGGJA FRÍTÍMANN • Rannsóknir sýna að við tökum þátt í tómstundastarfi til að fullnægja margs konar félagslegum og sálrænum þörfum • Þurfum að velja starfsemi í samræmi við þarfir okkar og getum notað ýmsar aðferðir við að meta þær • T.d. Skrá niður það sem okkur finnst ánægjulegt að gera • Hægt að vinna út frá spurningalista

4. Frh. • Hvað gerir það að verkum að mér líður vel? • Hvað geri ég vel? • Hverju gæti ég hugsað mér að byrja á að nýju sem ég hef ekki gert lengi? • Hvað langar mig að reyna að minnsta kosti einu sinni? • Hvað hef ég ánægju af að gera fyrir aðra? • Hvað vildi ég gera fyrir samfélagið? • Hvað er það sem ég vildi gjarnan læra um eða læra að gera? • Hvað er það sem ég ætti að hætta að eyða tímanum í? • Hvaða tengsl gæti ég myndað og notið vel? • Hvað er það sem ég gæti gert fyrir sjálfan mig til þroska, heilbrigðis og hamingju?

5. Frh. • Að ýmsu er að hyggja þegar rætt er um tómstundir eftir starfslok • Hjón fara t.d. ekki alltaf á eftirlaun á sama tíma • Ath frétt um eldri borgara í Hafnarfirði sem fá niðurgreitt í líkamsrækt • Sagan af Pétri og Gyðu

6. HVAÐ BÝÐST ÖLDRUÐUM Í TÓMSTUNDUM SÍNUM? • 5 meginflokkar • Lestur á bókum, blöðum og tímaritum • Líkamsrækt, sund, gönguferðir, leikfimi og boltaleikir svo dæmi séu tekin • Handiðn, prjón, saumar, útskurður og hvers konar framleiðsla sem flokkast undir handiðn • Fjölmiðlun og ýmiss konar menningarviðburðir, svo sem leikhús, tónleikar og listsýningar • Önnur tómstundaiðja, ferðalög, garðrækt, tafl, spilamennska, grúsk og skriftir

7. Frh. • Hvaða möguleika hafa aldraðir á að finna þau viðfangsefni sem þeir óska sér helst? • Er samræmi á milli þess sem þeir sjálfir vilja vilja fást við og þess sem er í boði? • Tómstundaiðja skiptist í • Formlega skipulagða starfsemi • Félagsmiðstöðvar sveitafélaganna • Óformleg starfsemi • Sem hver og einn þarf að skipuleggja sjálfur

8. TÓMSTUNDASTARF Í FÉLAGSMIÐSTÖÐVUM OG VÍÐAR • Félagsmiðstöðvar aldraðra eru nýjar af nálinni • Félagsmiðstöðvar hafa fastan aðsetursstað og bjóða fram þjónustu á aðgengilegum stöðum • Staðir þar sem eldra fólk getur • komið saman og fengið þjónustu • tekið þátt í tómstundastarfi sem ætlað er að auka reisn þess og efla sjálfstæði • fengið stuðning við þátttöku sína í því sem er að gerast í samfélaginu

9. Frh. • Klúbbastarf • Klúbbar þurfa ekki að hafa fast aðsetur • Fyrsti formlegi klúbburinn stofnaður í Boston 1870 • Margir klúbbar starfræktir hér á landi á síðustu árum • 1943 var fyrstu félagsmiðstöð aldraðra komið á fót í New York, 1978 voru þær orðnar 6000 • Þróunin á Íslandi hröð

10. Frh. • Skipulagt félags- og tómstundastarf eldri borgara á vegum Félagsmálastofnunar Rvk. Hófst 1969 • Tveir eftirmiðdagar í viku í Tónabæ • 1996 var slík starfsemi á 14 stöðum í Reykjavík • Þrjú þjónustu stig • Þjónustusel, minnst þjónusta í boði • Félagsmiðstöðvar • félags- og þjónustumiðstöðvar þar sem er mest þjónusta veitt

11. Frh. • Opið að meðal tali 5 daga í viku • Hver félagsmiðstöð með sína dagskrá • Sérstakur starfsmaður með umsjón með starfinu • Almenn handavinna, teiknun, málun, taumálun, postulínsmálun, leirmótun, bútasaumur, bókband, smíðar og útskurður • Spil, félagsvist og bridds • Leikfimikennsla, dans og boccia-æfingar, göngu- og sundhópar • Aðstoð við böðun og hár- og fótsnyrting • Hægt að kaupa kaffi og stundum hádegismat

12. Frh. • Víða öflugt starf úti á landsbyggðinni • Öldrunarþjónusta undir félagsmálastjóra • Sum staðar launað starfsfólk til að sjá um félagsstarf aldraðra • Félög eldri borgara annast starfið ólaunað en sveitarfélagið veitir styrk til starfseminnar • Tómstundastarf á dvalarheimilum aldraðra • Sums staðar opið virka daga en annars staðar opið hús • Víða er efnt til ferðalaga og leikhúsferða • Félag eldri borgara í Reykjavík, Göngu-Hrólfur, Söfnuðir

13. TÓMSTUNDASTARF Á VIST- OG HJÚKRUNARHEIMILUM • Sérstakir starfsmenn sjá um afþreyingu • Lestur í dagblöðum, framhaldssögum, bingó, söngur, hópstarf, lesin leikrit, skrifaðar ritgerðir, sagðar sögur og kennsla í ýmiss konar handverki • Skapast ákveðnar hefðir • Dvalarheimilið Seljahlíð með árlega menningarviku • Færðilegir fyrirlestrar og ýmis önnur skemmtun • Hjúkrunarheimilið Eir • Tengsl við barnaheimili í nágrenninu

14. Frh. • Athuganir og rannsóknir • styðja að ýmis dægrastytting geti haft góð áhrif á sjúklinga sem eiga ekki langt líf fyrir höndum • gerir lífið bærilegra • hjálpar til við að leiða hugann frá sjúkdómnum • gefur sjúklingnum eitthvað að fást við og tala um • Þeir sem eru á móti tómstundaiðju aldraðra • aldraðir hafa takmarkaða möguleika á að njóta hennar • óska ekki sjálfir eftir henni

15. SJÁLFBOÐAVINNA • Sumir telja frítíma sínum best varið við að hjálpa öðrum • Gerast sjálfboðaliðar á ýmsum stöðum • Erfiðara að sjálfboðaliða nú en áður • Margir hafa tíma en vita ekki hvernig þeir eiga að finna sjálfboðastarf sem hentar • Hvað viltu leggja mikla vinnu af mörkum? • Hvað viltu gera? • Komdu þér í samband við skipulögð samtök á því sviði

16. Frh. • Sjálfboðaliðar fá yfirleitt mikið út úr því að veita öðrum hjálp • Launin felast í því að fá tækifæri til að • eignast vini • öðlast nýja þekkingu • vinna með virtum, skipulögðum samtökum • sjá árangur eigin verka • hjálpar til við að sjá hvað skiptir máli í lífinu

17. MENNTUN • Kannanir sýna áhuga eldra fólks til að auka við þekkingu sína á ýmsum sviðum • Fjölbreytt menntun í boði um allt land fyrir eldri borgara • Tómstundanám • Tungumál • Bókmenntir • Handmennt • Sjá lista bls. 203 yfir ýmsar menntastofnanir

18. Námshópar • Hafa rutt sér til rúms í Danmörku á síðustu árum • Hugmyndafræðin á bak við starfsemina byggist á orðum Grundtvigs: • “Ef þú þjálfar ekki það sem þú hefur til að bera glatar þú því” • Upphafið í Viborg á Jótlandi • Byggð upp fjölbreytt starfsemi • Hópar sem hittast einu sinni í viku • Allir ábyrgir hver gagnvart öðrum • Verkaskipti þegar kemur að undirbúningi og framkvæmd verkefna • Einstaklingar með mismunandi menntun • Fengist við ýmis konar verkefni

19. Menntagarðar • Hafa notið vinsælda í BNA síðast liðin 20 ár • Einnar viku námskeið – fullorðinsfræðsla • Upphaflega 1975 • Þrjár reglur gilda um viðfansefni námskeiðanna • Eiga ekki að vera um efni sem tengjast því að eldast • Allt er leyfilegt svo fremi að það finnist í kennsluskrám skóla á háskólastigi • Kennarar eiga að vera háskólakennarar • Verkefnin á sviði menningar, bókmennta, vísinda og tónlistar • Þátttakendur þurfa að vera orðnir 60 ára

20. Frh. • Námskeiðin hafa notið mikilla vinsælda vesta hafs • Skipulögð alþjóðasamtök sem njóta ekki opinberra styrkja og starfa ekki með hagnaðarsjónarmið í huga • Þátttakendur greiða dvöl sína sjálfir • Ætti ekki að vera erfitt að framkvæma hér á landi í Reykjavík, á Akureyri og svo væri hægt að bjóða upp á fjarnám hjá t.d. Þekkingarsetrinu

21. LOKAORÐ • Hver og einn verður að gera upp við sig hvað hentar honum best • Ýmis ráð hafa verið gefin um eftirlaunaárin • Eftirlaunaárin eru ný reynsla • Lykillinn er að lifa í núinu • Lifðu fyrir daginn í dag og þú munt læra að skilja að lífð er mikilvæg gjöf og getur verið ánægjulegt og aldurinn skiptir þar engu máli

22. VEFSÍÐUR • http://www.feb.is/ • http://www.gardabaer.is/displayer.asp?cat_id=8&module_id=220&element_id=970 • http://www.akureyri.is/frettir/2005/10/04 • http://www.fljotsdalsherad.is/index.php?option=com_content&task=view&id=53&Itemid=72 • http://www.gonguhrolfur.is/vac.html • Og margt fleira