Türkiye'de Özürlülük Ölçümüne Dair

1. Türkiye'de Özürlülük Ölçümüne Dair Cem Mete Uzman Ekonomist, Dünya Bankası Şubat 2012

2. Özet • Özürlülük Ölçümüne neden gerek var? • Türkiye'de bugüne dek özürlülük hakkında yürütülmüş araştırmalara dair özgül yorumlar • Araştırma açısından: Avrupa ve Orta Asya'da Kronik Hastalıklar ve Özürlülük üzerine Dünya Bankası'nın hazırladığı bir raporun farklı bölümlerinde kullanılan araştırma verilerine kısa bir bakış

3. Özürlülük Ölçümüne neden gerek var? Özürlülük AraştırmalarınaDair Düşünceler ECA Özürlülük Raporu ÖZÜRLÜLÜĞÜ NİÇİN ÖLÇMELİYİZ • Diğer ülkelerin benimsediği yaklaşımlara benzer bir tarzda, özürlü insan sayısını vurgulayarak, özürlülüğün yaygınlığına dair rakamlar elde etmek ve konunun önemine dikkat çekmek için (kamu harcamalarının coğrafi dağılımıyla ilgili bir link) • Önleyici sağlık müdahalelerinde bulunmak için • Sosyal yardım sistemleri, beceri geliştirme vs. aracılığıyla aciz ya da yoksul özürlülere yardım etmek için • Programların (örneğin bir beceri geliştirme programının) farklı “tipte” özürlü bireyler üzerindeki etkisini değerlendirmek için • …..

4. Özürlülük Ölçümüne neden gerek var? Özürlülük AraştırmalarınaDair Düşünceler ECA Özürlülük Raporu ÖNCELİKLERİ ORTAYA KOYAN BİR STRATEJİ GELİŞTİRMEK/BENİMSEMEK NELERİN ÖLÇÜLECEĞİNE KARAR VERİLMESI KONUSUNDA YARDIMCI OLUR • Özürlülüğü (ve diğer) gelişim sorunlarını ele almak üzere anlamlı bir strateji geliştirmenin başlıca yönleri ana hatlarıyla şöyledir • Bu bir süreçtir... Eyleme geçmeden önce her şeyin halledilmesi beklenemez. Başlangıçta izlenecek politikaların, Türkiye bağlamını yansıtmak üzere bir ölçüde uyarlanması kaydıyla, esasen diğer ülkelerin deneyimlerine dayandırılması gerekebilir. • Diğer sektörlerle/bütçe süreçleriyle ilişkilendirilmeyen münferit bir sektörel strateji benimsemek iyi bir fikir değildir. • Konunun kritik bir yönü de öncelikleri belirlemektir (“haklar” üzerine tartışmak gayet faydalıdır, ama günün sonunda, hiçbir zaman bütün ihtiyaçları karşılayacak kadar para yoktur). • Her biri 5 yıllık eylem planıyla eşgüdümlenmiş, bir defaya mahsus müdahalelerin çakışmasını asgari düzeye indirecek tarzda “güçlü” kurumlar oluşturmalıdır. • Bağımsız/üçüncü tarafların katıldığı gözetim ve değerlendirmeler yapılmalıdır. • Etkili ve verimli müdahaleler tasarlamakta en önemli bilgi boşluklarının bulunduğu alanlarda kaynak araştırması yapılmalıdır. • Elde edilen sonuçları ve yeni ortaya çıkan araştırma verilerini hesaba katarak, öncelikleri ve bütçeleri düzenli olarak revize etmelidir.

5. Özürlülük Ölçümüne neden gerek var? Özürlülük Araştırmalarına Dair DüşüncelerECA Özürlülük Raporu TÜRKİYE'DE YÜRÜTÜLEN DÖRT ÖZÜRLÜLÜK ARAŞTIRMASINA DAİR DÜŞÜNCELER • Bu sunumun amacı kapsamlı bir irdeleme sunmak değil. Sadece birkaç ana gözleme değinmek istiyorum: • 1. Çorum Özürlü Birey Araştırma Formu • Araştırmanın amacı, özürlü insan sayısına dair bir tahmin sunmak ve özürlülerin yaşam standartlarını yükseltecek politikalar oluşturmaktır • Araştırmanın olumlu bir yönü; özürlü bireylerin sağlık ve istihdam durumu, sigorta ve diğer yardımlardan faydalanmaları gibi konularda derinlemesine bilgi toplamaktır • İyileştirilmesi gereken hususlar şunlardır: • Araştırma, bir hanedeki bütün özürlü bireylere yöneliktir. Bir aile reisi hane halkından birini (örneğin hareket kabiliyeti sınırlı yaşlı bir aile üyesini), gerekli olduğu haldeözürlü addetmediği takdirde, o anket tamamlanmamış kabul edilmiştir. • Diğer aile üyeleri (istihdam durumları, temel demografik veriler vs.) hakkında bilgiler eksiktir. • Hanenin mülkiyetindeki varlıklar hakkında bilgi yoktur.

6. Özürlülük Ölçümüne neden gerek var? Özürlülük Araştırmalarına Dair DüşüncelerECA Özürlülük Raporu TÜRKİYE'DE YÜRÜTÜLEN DÖRT ÖZÜRLÜLÜK ARAŞTIRMASINA DAİR DÜŞÜNCELER • 2. Özürlülük Araştırmaları – Korumalı İşyerleri • Araştırmanın amacı, Devlet'ten alınan teknik ve mali desteklerle özürlü insanları istihdam eden işyerlerinin karşılaştığı zorlukları değerlendirmektir. • Emek talebi konusunda temel bilgiler sağlayan bu tür istihdam araştırmaları nadiren uygulanmaktadır --- Bunu Türkiye'de yapmak çok iyi bir fikirdir. • İyileştirilmesi gereken hususlar şunlardır: • Örneklem: Sadece 14 işyerinde araştırma yapılmıştır. Araştırma araçlarını sınamak açısından bunda bir sorun yoktur, ama güvenilir sonuçlar elde etmek için daha büyük bir örnekleme ve daha kapsamlı bir örnekleme stratejisine ihtiyaç vardır. • Standart işyeri araştırmalarına, özürlülük meselelerini kapsayacak şekilde, tercihen modüller (örneğin Kurum Araştırmaları, Yatırım Ortamı Araştırmaları) eklenebilir. Bu yolla, Türkiye'de işyerlerinin karşılaştığı engellere dair kapsamlı bir değerlendirme elde edilebilir.

7. Özürlülük Ölçümüne neden gerek var? Özürlülük Araştırmalarına Dair DüşüncelerECA Özürlülük Raporu TÜRKIYE'DE YÜRÜTÜLEN DÖRT ÖZÜRLÜLÜK ARAŞTIRMASINA DAİR DÜŞÜNCELER • 3. Özürlülerin Sorun ve Beklentileri Araştırması • Araştırmanın amacı, Ulusal Özürlüler Veritabanı'na kayıtlı olan özürlülerin günlük yaşamlarındaki sorunlarla beklentilerini belirlemek ve ilgili alanlarda etkili politikalar geliştirmektir. • Özürlülerin sorunları ve beklentilerinin yanı sıra, fiziksel/çevresel düzenlemeler, sağlık kurullarından rapor almakta yaşanan güçlükler, beceri geliştirme ve mesleki eğitimde karşılaşılan engeller, işten ayrılma sebepleri, devlet kurumlarından beklentiler gibi konularda değerli bilgiler sağlamaktır. • İyileştirilmesi gereken hususlar şunlardır: • Kayıtlıözürlüler ile diğerözürlüleri ve özürlü olmayanları karşılaştırarak, yaşadıklarıgöreli dezavantajlar hakkında fikir edinmek üzere, Ulusal Özürlüler Veritabanı'na kayıtlı olmayan (özürlüler ile özürlü olmayanları) da araştırmak

8. Özürlülük Ölçümüne neden gerek var? Özürlülük Araştırmalarına Dair DüşüncelerECA Özürlülük Raporu TÜRKIYE'DE YÜRÜTÜLEN DÖRT ÖZÜRLÜLÜK ARAŞTIRMASINA DAİR DÜŞÜNCELER • 4. Türkiye Özürlüler Araştırması • Araştırmanın amacı açıkça dile getirilmemiştir, genel amaçlı bir özürlülük araştırması gibi görünmektedir. • Araştırmada, özürlü bireylerin sağlık ve istihdam durumuna, sigorta ve diğer yardımlardan faydalanmalarına dair ayrıntılı bilgiler toplanmıştır. Özürlülüğün tipine ve doğasına dair bilgiler de toplanmıştır • İyileştirilmesi gereken hususlar şunlardır: • Öncelikle bütün aile üyeleri tek sayfalık bir anket doldurmaktadır; bu ankette farklı özürlülük türlerinin yaygınlığına dair sorular da mevcuttur. En az bir tipte özürlülüğü tespit edilmiş olan aile üyeleri, ayrıntılı bir özürlübirey anketi doldurmaktadır. Genel olarak makul bir yaklaşımdır, ama ilk verilen tek sayfalık anketin kapsamı genişletilerek, özürlü olmayan bireylerin nitelikleri hakkında da bilgiler toplanmalıdır. • (Refah göstergesi olarak) bireysel gelirin yanı sıra, hanenin varlıkları ve mülkleri hakkında bilgi toplamak da faydalıolacaktır. • Hane araştırmasına paralel, topluluk araştırması da yürütülebilir.

9. Özürlülük Ölçümüne neden gerek var? Özürlülük Araştırmalarına Dair DüşüncelerECA Özürlülük Raporu BAŞKA NE YAPILABİLİR? • Diğer ülkelerde, tercihen aşağıdaki yaklaşımlar da kullanılmaktadır • Yinelenen araştırmalar tasarlamak --- aynı haneleri ve bireyleri bir veya birkaç yıl boyunca tekrar tekrar araştırmak. Hanenin farklı varlıkları ve istihdam davranışları üzerinde sağlığın (ve sağlığın ani bozulması gibi) nedensel etkilerini değerlendirmek açısından özellikle faydalıdır. • Zaman kullanımı temelli araştırmalar (günlük tutma yöntemi) --- Enformel iş düzenlemelerine, ayrıca özürlü bireylerin bakımına harcanan zamana dair daha kapsamlı bilgiler elde etmek açısından özellikle faydalıdır. • Hanehalkı Gelir-Gider Araştırmaları'na ve İşgücü Araştırmaları'na dönüşümlü olarak kullanılabilen özürlülük modülleri eklenebilir. • Özürlülük hakkında güvenilir soruların nüfus sayımı verilerine eklenmesi amacıyla, “özürlülük haritaları” oluşturulabilir (belirli kamu harcamalarının bölgesel dağılımı açısından faydalı olabilir).

10. Özürlülük Ölçümüne neden gerek var? Özürlülük Araştırmalarına Dair DüşüncelerECA Özürlülük Raporu ÖZÜRLÜLÜK VE KRONİK HASTALIKLAR EKONOMİSİ • Bu kitap 2008'de Dünya Bankası tarafından yayımlanmıştır • Kitap (pdf dosyası halinde) şu siteden ücretsiz olarak indirilebilir: http://siteresources.worldbank.org/DISABILITY/Resources/Regions/ECA/EconomicImplicationsMete.pdf

11. Özürlülük Ölçümüne neden gerek var? Özürlülük Araştırmalarına Dair DüşüncelerECA Özürlülük Raporu ÖZÜRLÜLÜK VE KRONİK HASTALIKLAR EKONOMİSİ • Söz konusu çalışmadan elde edilen bulgular, bu sunumun kapsamı dışındadır. Bununla beraber, kitabın bölümleri ve kullanılan veri öbekleri şöyledir • I. Kısım • Bölgeye genel bakış - Özürlülük, kronik hastalıklar ve gündelik kısıtlı faaliyetler hakkında sorular içeren standart hane araştırmaları kullanılmıştır. Ayrıca zaman kullanımı temelli araştırmalar da kullanılmıştır. II. Kısım • Özürlülüğün Refah, İstihdam ve Okul Eğitimi ile Bağlantısının Ölçülmesi • Özbekistan'da münferit bir özürlülük modülüyle yürütülen üç aşamalı yinelenen araştırmaya dayandırılmıştır. • Bosna Hersek'te Sağlığın Ani Bozulmasının İstihdam, Kazanç ve Hanenin Tüketimi Üzerindeki Etkileri • Bosna-Hersek'te yürütülen dört aşamalı yinelenen araştırmaya dayandırılmıştır.

12. Özürlülük Ölçümüne neden gerek var? Özürlülük Araştırmalarına Dair DüşüncelerECA Özürlülük Raporu ÖZÜRLÜLÜK VE KRONİK HASTALIKLAR EKONOMİSİ • Rusya'da Özürlülük ve Emek Verimliliği • Sağlık durumunun emek verimliliği üzerindeki nedensel etkilerini incelemek üzere Rusya’da Yaşam araştırması temel alınmıştır;burada “sağlık”, topluluğa özgü özelliklerin (örneğin bir hastaneye, doktora, eczaneye vs. ulaşmak için gereken zaman) araçsal değişkenler olarak kullanıldığı endojen bir değişken gibi ele alınır. • Romanya'da Kötü Sağlık Durumunun İstihdam Üzerindeki Etkileri • Birçok yıla ait yerel araştırmalar ve topluluk araştırmalarıyla beraber, Romanya Yaşam Koşulları Araştırmaları kullanılmıştır.