İMBT

1. İMBT BİLİŞİM SİSTEMLERİNE GİRİŞ DERS 4

2. Bilgisayar Ağları • Bilgisayar ağı 2 veya daha çok bilgisayarın ve diğer yardımcı donamının bağlı bulunduğu , bilgisayarlar ve donanımın, üzerinden iletişim kurduğu sistemin genel adıdır. • Bilgisayar ağları yerel ağlar ve geniş ölçekli ağlar olarak 2 temel gruba ayrılırlar. • Bilgisayarlar,yazıcı,tarayıcı ve kameralar ağın temel öğelerini oluştururken kablolar,ağ kartları ve hub’lar yardımcı öğeler olarak adlandırılırlar. • Ağın bir başka elemanıda fiziksel katmanın üzerinde bulunan ve iletişimi sağlayan yazılımlardır.

3. Bilgisayar Ağları • Küçük ölçekte bir ağ kullanıcılarına aşağıdaki kolaylıkları sağlayabilir. • ...Kullanıcılar sunucuda saklanan ortak verilere ulaşabilmektedir. • ...Haberleşme e-posta ve ortak kullanılan zaman yönetim yazılımları ile daha kolay olabilmektedir. • ...Sabit disk, yazıcılar, ve yazılım kullanıcılar tarafından paylaşılabilmektedir. • Organizasyonlar bilgiyi elektronik ortamda transfer edebilmek için telekomünikasyon sistemlerine ihtiyaç duyarlar. • Tk. Sis. iletişimi sağlayan yazılım ve donanım bütünüdür. • Bu sistemler sayesinde dağınık yapılı organizasyonlar merkezden kolayca kontrol edilebilmektedir. • Tk.Sistemleri yardımı ile kolloborasyon EDI(Electronic Data Interchange) kullanılarak sağlanır.

4. Teknolojik Gelişim • 1960:Maninframe-Dumb Terminal • 1970:Minicomputers(DEC-PDP11) + WAN • 1980:Standalone PC -Trainer Net • 1985:Novell Netware -IBM LAN • 1990:MS WNT-LINUX / Client-Server Architecture

5. İş Dünyasında Rolü • İş dünyasında iletişim sistemleri hayati bir öneme sahiptir. • Organizasyon içi iletişimin minmum maliyet ile yapılması ve iletişim metodlarının geliştirilmesi organizasyonun stratejisinde önemli yer tutar. • Organizasyonun varolan ve potansiyel müşterileri ile iletişim kurabilmesi, ürünlerini temin ettiğive ortak iş yaptığı kuruluşlarla iletişim kurabilmesi için tk. sis. gereksinim duyar. • Bu iletişim sonucunda organizasyon girdilerini daha hızlı ve ucuz temin edebilirken, müşterileri ile de daha sıkı bağlar kurabilir.

6. Avantajları / Dezavantajları • Geleneksel İletişime göre daha az maliyetlidir. • Zaman Kazandırır.(Veri Transferi için geçen süreyi azaltır.) • Organizasyonal bilginin paylaşımını sağlar(Intranet) • Donanımın paylaşımını sağlar • Yeni çalışma biçimleri kazandırır(Groupware Sistemleri) • Coğrafi Farklılıkları ortadan kaldırır. • Ortaklarla ilişkileri güçelndirir.(EDI) • Kurulum çok pahalı olabilir(-) • Donanım ve yazılım güncellemelerinde zorluklar ile karşılaşılabilir.(-) • Çökmesi durumunda ciddi zararlara yol açabilir. • Güvenlik sorunları yaşanabilir(-)

7. Groupware • Grup bilişim sistemleri groupware aşağıdaki fonksiyonları yerine getiren sistemler bütünüdür. • E-posta • İşbirliği yazılımları (Collaboration Software) • Sesli Posta • Faks Yazılımları • Telekonferans ve Videokonferans

8. EDI(Elektronik Veri Değişimi) • EDI organizasyonlar arasında elektronik ortamda (LAN-WAN-INET) veri değişiminde kullanılan standartlar ve sistemler bütünüdür. • EDI organizasyonlar arası işbirliğinde ve birim işlerin (transaction) elektronik ortamda yapılmasına imkan verirler. • EDI ve Birim İş Örneği: • ...A firması B firmasına alacağı X ürünü ile ilgili detayları elekronik ortamda gönderir. • ...B firması stoklarını kontrol ederek A firmasına ürünün stokta var olduğuna dair onay gönderir. • ...A firması B firmasına elektronik sipariş formu ile sipariş gönderir. • ...B firması A firmasına elektronik ortamda faturalandırma yaparak fatura gönderir. • ...A firması elektronik ödeme sistemlerini kullanarak ödemeyi yapar.

9. EDI(Elektronik Veri Değişimi) • Daha önceleri özel WAN’ lerde kullanılan EDI şimdi INET ortamında da kullanılmaya başlanmıştır. • EDI de amac siparişlerin elektronik ortamda alınması, paranın elektronik ortamda transferi ve faturanın elektronik ortamda transferini hızlı ve güvenilir bir biçimde temin etmektir.

10. Yerel Ağlar(LAN) • Yerel ağ sınırlı bir ortamda çalışan bilgisayar ağı veya ağlar bütününün genel adıdır. • Bilgisayar ağı terimi ile bir sunucu ve bir hub ve sınırlı miktarda istemci ifade edilir. • Bilgisayar ağlarını birbirine bağlayan yüksek kapasiteli link ve kablolara (yerel ağlarda) backbone adı verilmektedir. • 20 kişiden daha az çalışanı olan organizasyonlarda tek bir sunucu ve hub teterli olmaktadır. Sayı 20’yi aşarsa bir backbone(kablo-switch-hub) ile 20-40 istemcili ağlar birbirine bağlanır.

11. Peer to Peer Networking (Uçtan Uca Ağ) • Bu tip ağlar bir sunucu içermez. Donanıım ve yazılım paylaşımının esas alındığı peer-to-peer ağları küçük çalışma gupları(2-6 kişi) için uygundur. • Ethernet kartları bukulmuş tel çfti veya seri ve paralel port kabloları ile bağlantı sağlanır. • Çoğu güncel PC işletim sistemi bu tür ağ yapısını desteklemektedir.

12. Geniş Alan Ağları(WAN) • Birçok bilgisayar ağı ve yerel ağın birleşmesinden oluşan ve geniş coğrafi alan üzerinde iletişime olanak veren ağ türüne geniş alan ağı adı verilir. • Eğer bir WAN bir organizasyonun tüm iletişim ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile tasarlanmışsa buna Girişimci Ağı (Enterprise Network) adı verilir. • Organizasyonlar LAN’ler arası bağlantıyı sağlayan adanmış hat masraflarını kendileri ödemek durumundadır.

13. Uluslararası Ağ(Internet) Katma Değerli Ağlar • Birçok WAN’ün bir araya gelerek oluşturduğu çok uluslu bilgisayar ağına Internet ismi verilir. • Internet Web, E-posta, FTP, IRC gibi birçok hizmeti bünyesinde barındırmaktadır. • Genel internet iletişim altyapısını kullanarak özel bilgilerin paylaşılmasına imkan veren ağ türüdür. • Bu tür ağlarda veri güvenliğini sağlamak için özel protokoller ve bunun yanında firewall sistemleri kullanılır.

14. Ağ Topolojileri (Taşıt ve Lineer) • En ucuz ağ tipi olarak bilinir. • Genelde T-konektör ve koaksiyel kablo kullanılarak ethernet kartları arasında bağlantı sağlanır. • Ağ alanı genişlediğinde tekrarlayıcılar kullanılmalıdır. • Herhangi bir kabloda arıza olması tüm ağ’ın işlevsiz hale gelmesine neden olur. • Tüm veri paketlerini tüm terminallerin alır fakat bilgi sadece kendisine yöneltilen terminalde işlenir.

15. Ağ Topolojileri (Yıldız) • Bir merkezi nokta yardımı ile birbirine bağlanan terminallerin oluşturduğu ağ tipidir. • Merkezde bulunan hub yada switch’e sunucu ve terminaller bağlıdır. • Bir kablo arızası halinde tek bir terminal etkilenir. • Kablolama masrafı oldukça fazladır. • 12-24 Port hub’lar bu tip için uygundur.Daha geniş kullanımlar için bu hub’lar arasında lineer bağlantı yapılır.

16. Ağ Topolojileri (Halka) • Yıldız Ağ yapısına ilave olarak ağ kontrol ünitesinin de bulunduğu yapıdır. • Jeton algoritmaları kullanılarak iletişim sağlanır. • Ortamda veri yok iken devamlı bir boş jeton dolaşır. • Veriyi gönderecek terminal boş jetonu dolu jetona çevirir. • Dolu jeton ile birlikte veri ulaşmak istediği terminale gönderilir. • Veri’yi alan terminal iletişim bittiği anda bir boş jeton yayınlar.

17. İstemci /Sunucu Mimarisi • Bu mimari bir sunucu ve onun yazılım ve donanım kaynaklarını kullanan istemcilerin oluşturduğu yapıdır. • Bu tip mimaride işlem yükü istemci tarafında veri yükü sunucu tarafında kalmaktadır. • Sunucu işleme ve saklama kapasitesi yüksek bir bilgisayardır. İstemci/Sunucu mimarisi kullanan bir ağda uygulama yazılımlarının büyük bir bölümü sunucu tarafından saklanırken yazılım istemci tarafından işletilir. • İstemci Yazılımı : İstemci İşletim Sistemi, Uygulama Yazılımı İstemci Bileşenleri, Ağ yazılımları. • Sunucu Yazılımı:Sunucu İşletim Sistemi(NOS),Ağ sunucusu ve Veritabanı sunucusu. • Uygulama Geliştirme Ortamı:Ağ üzerinde çalışabilecek uygulamamlar geliştirmek için gerekli olan uygulama programlama arayüzleri(API)

18. Neden İstemci/Sunucu ? • Mainframe-Dumb Terminal yapısı ana bilgisayara büyük ölçüde veri ve işlem yükü getirmekte idi • Son kullanıcı terminalleri terminal olmanın ötesinde bir fonksiyona sahip değildi. • İstemci/Sunucu mimarisinde istemciler işlem yapabilir hale gelmiş ve kullanıcı arayüzü grafiksel bir form kazanmıştır.Ayrıca son kullanıcılar istemcide kendi yazılımlarını üretebilir duruma gelmişlerdir. • Yüksek maliyet(-) • Karasızlık(-) • Performans(-) • Kullanıcı İlgi Azalması(-)

19. Sunucu • Ağ sunucularında ağ işeltim sistemi adı verilen sistem yazılımı bulunmaktadır. • Sunucular ağ ortamında: • -Güvenliği sağlarlar. • -Donanım paylaşımını yönetirler. • -Uygulama paylaşımını yönetirler. • -Bilgi paylaşımını yönetirler. • Orta ve büyük ölçekli ağlarda adanmış dosya,yazdırma,veritabanı,uygulama sunucuları bulunur.

20. Sunucu • Bir sunucudan beklenen/istenilen özellikler aşağıdaki gibi sıralanabilir. • -Performans-Hız • -Kapasite • -Hata Düzeltme • -Paralel Bilgi İşleme

21. İstemci • Fiziksel ağ bağlantısı sağlanmış olmalı , ağ uyumlu işletim sistemi bulunmalıdır. • İstemcilerde işletim sisteminden sonra ilk gerek şart bir ağ protokolü içermesidir. • Ağ’a telefon hattı üzeinden bağlanan istemci için dijital sinyalleri analog sinyallere dönüştüren modem(modulator/demodulatör) isimli cihaz gerklidir.

22. Araçlar • Modem:Modulatör/Demodülatör kelimelerinin kısa yazılışından ismini almıştır.Klasik anlamda kullanıldığında dijital sinyalleri analog sinyallere dönüştürüp gönderen alınan analog sinyalleri de dijital sinyallere dönştüren araçlardır. • Modem hızı bps(saniyede transfer ettiği bit miktarı) ile ölçülür.Günümüz standart modemleri 56 000 bps hızında işlem yapmaktadırlar. • Hub:20 PC sınırını aşmayan ağ’larda kullanılan sinyal aktarma donanımıdır. • Bridge(Köprü):Birden çok LAN arasında veri geçişinde kullanılan donanımdır.Benzer tipteki LAN’leri birbirine bağlar. • Router(Yönlendirici): Birden çok LAN arasında veri geçişinde kullanılan donanımdır.Veri paketlerinin izleyecegi yolu belirler.Bu belirlemeyi yaparken bir çok yol içinden en kısa olanını seçer. • Internete bağlı LAN’ler Router’ları bir gateway(geçityolu) olarak kullanarırlar.Bu gateway’ler bir firewall ile desteklenmelidir. • Repeater(Tekrarlayıcı):Dijital sinyalleri güçlendirmek için kullanılan donanımdır.

23. Kablolu/Kablosuz Ortamlar • Kablolu İletişim • -Bükülmüş Tel Çifti • -Koaksiyel Kablo • -Fiber Optik Kablo • Kablosuz İletim: • -Dar Bant Radyo • -Mikrodalga: • - - 45km • - - Düz Hat • -Kızıl Ötesi • -Uydu • --23 000 mil Yüksek Yörünge • --Düşük Yörünge (Meteoroloji vb.)

24. Diğer Konular • Sinyal Tipi • -Analog • -Dijital • Haberleşme Metodu • -Senkronize Olmayan(Birim zamanda bir bit) • -Senkronize(Birim zamanda bir paket) • İletim Metodu • -Simplex:Tek yönlü • -Half-Duplex:Zaman Paylaşımlı Çift Yönlü • -Full-Duplex:Çift Yönlü

25. İletim Hızı • İletim hızı ölçülürken bandwidth (Bant Genişliği) terimi kullanılır. • Bant Genişliği o ortam ile iletilebilecek en düşük ve en yüksek frekans arasındaki farktır. • Fiber optik kablolar ve Uydu İletişimi iletim hızı en yüksek olan ortamlardır.

26. Ağ İşletim Sistemi / Middleware • Bir ağ için gerekli olan işletim sistemine ağ işletim sistemi adı verilir. • Ağ işletim sisteminden aşağıdaki fonksiyonları yerine getirmesi beklenir: • -Erişim Kontrolü / Güvenlik • -Dosya ve Veritabanı paylaşımı • -Groupware • -Donanım paylaşımı • Yazılımlar arası veri aktarımını gerçekleştiren , değişik yazılımların birbirleri ile iletişim kurmasını sağlayan yazılımlara middelware adı verilir. • Bu yazılımlar arasındaki iletişim yedi standart katman ile ifade edilir.

27. OSI Katmanları • Aşağıdaki katmanlar ISO tarafından bilgisayar sistemlerinin iletişiminde ortak bir yapıya ulaşmak yönündeki çabaların sonucunda ortaya çıkan OSI(Open Systems Interconnection) referans modeli katmanlarıdır. • 1.Fiziksel Katman • 2.Veri İletim Katmanı • 3.Ağ Katmanı • 4.Taşıma Katmanı • 5.Oturum Katmanı • 6.Sunum Katmanı • 7.Uygulama Katmanı • TCP/IP veya IPX/SPX gibi protokoller bu belirlenmiş OSI katmanlarının belli seviyelerinde işlem yaparlar.