SAĞLIK UYGULAMALARINDA ETİK

1. SAĞLIK UYGULAMALARINDA ETİK

2. TIBBİ BAKIMIN AMACI Hastalıkları önlemek, onları tedavi etmek suretiyle işlevleri onarmak ya da geliştirmek, ıstırabı gidermek ve ağrıyı ortadan kaldırmak ve yaşamı korumaktır.

3. Tıp Etiği • Hastalara, • Topluma, • Meslektaşlara karşı yükümlülükleri düzenler.

4. Yasalar-Deontoloji- Tıp Etiği • Deontoloji • Ahlak ve yasaya dayanır. • Yazılı kurallardır(Tıbbi Deontoloji Tüzüğü). • Tıp Etiği • Sağlık hizmeti verenler ile alanların beklentileri-değerleri arsındaki farklılıklardan doğan ikilemleri aydınlatmaya çalışan disiplin. • Yerleşik ahlaka dayanmaz; açık uçlu sorular sorar ve yanıtları değil, yanıta nasıl ulaşılacağını gösterir; rasyonel bir analiz yöntemidir.

5. Tıbbi etik kuralların temel amacı; • Kısıtlamalar, • Baskılar, • Yasal düzenlemelere bağlı yükümlülüklerden bağımsız olarak sağlık hizmeti veren kişinin daima • hastanın iyiliğini, yararını gözeterek davranmakla görevli olduğudur.

6. Tıp Etiği Tıp araştırmalarında ve uygulamalarında, her yapılması olanaklı olanın gerçekleştirilmesine izin verilmemesi düşüncesinden kaynaklanan, araştırmalara ve uygulamalara sınırlar çizmek, norm oluşturmak ve bunun eğitimini yapmak, bugün tıp etiğinin işidir.

7. Tıp etiği Tıp etiğinden en başta beklenen, bir hekim ya da sağlık bilimcisi mesleğini- işini yaparken ya da araştırma yaparken, "genel olarak neleri yapmalı- neleri yapmamalı?" ve "yüz yüze geldiği belirli sıkıntılı durumda, bunu nasıl çözmeli?" türünden sorulara cevap getirmek ve onları temellendirmektir.

8. Tıbbi Etik • Değişiyor mu ? • Bölgesel farklılıklar var mı? • Uluslararası kurallar • Ulusal kurallar • Alan kuralları

9. Sağlık personeli – hasta ilişkisi nelerden etkileniyor? 1. Uzmanlık alanı 2. Fiziksel mekan 3. Mevcut koşullardaki tıbbın yapısı ve tedavi biçimleri 4. Mevcut koşullarda benimsenen “hastalık” kavramı 5. Sağlık personelinin ve hastanın eğitimi, bilgi, inanç ve tutumları 6. Sağlık personelinin ve hastanın ruhsal yapıları ve ilişkiden beklentileri 7. Sağlık personelinin ve hastanın iletişim becerileri 8. Sağlık personelinin hasta arasında parasal ilişki 9. Hasta sayısı/yoğunluğu 10. Toplumun sağlık personeli -hasta ilişkisine bakışı

10. Tıp Etiği Temel İlkeler • Tıp etiği, sorunları tarif etmenin yanı sıra çözümlemeye çalışan bir uğraş olduğundan, nasıl tutum almak gerektiğini ararken bir takım ortak ölçüler kullanmak zorundadır. Bu açıdan ilke ve kurallar yol göstericidir; etik tutum ve davranışlarda yol gösteren, kapsayıcı ve temel nitelikteki kurallara “etik ilkeler” denir.

11. Tıp Etiği Temel İlkeler Etik metodolojide kullanılan 4 temel ilke; 1. Özerklik ve Aydınlatılmış Onam İlkesi(Autonomi) 2. Zarar Vermeme İlkesi(Non-maleffience) 3. Yararlılık İlkesi(Benefience) 4. Adalet İlkesi(Justice)

12. Özerklik ve Aydınlatılmış onam ilkesi • Aydınlatılmış onam, bireyin özerkliğine saygıyı zorunlu kılan özerklik ilkesine dayandırılarak, yeterliliği bulunan hastaya kendisine uygulanacak işlemi açıklamak, tedavinin yararları, olası zararları ve tehlikeleri konusunda bilgi vererek onu uyarmak ve onun makul, aydınlatılmış bir seçim yapmasına olanak sağlamak olarak tanımlanmıştır.

13. Zarar vermeme ilkesi • Bilinen en eski tıp etiği ilkesi ilkesidir. Hipokrat yemininden bugüne etiğin merkezinde yer alır; “Öncelikle zarar verme” (primumnonnocere) ilkesi esasında yarar sağlamayı hedefler.

14. Yararlılık ilkesi • En yüksek yararı sağlama ve “yarar ve zararın dengelenmesi” olarak iki altkümede değerlendirilmektedir. • Diğer tüm koşullardan bağımsız olarak önce hastanın yararını göz etmek..; hastaya yakın ilgi...

15. Adalet ilkesi • Adalet ilkesi sağlık bakım kaynaklarından herkesin eşit biçimde yararlanabilmesini öngörür. • Sağlık kaynakları sağlık üzerine olumlu etkisi olması beklenen her türlü mal ya da hizmeti kapsar.

16. Bakım İlkesi Özen, şefkat ve kişiler arası ilişkiselliği-empatiyi gerektiren “bakım ilkesi” adalet kadar önemlidir.

17. Tıpta yeni bir soluk • Bakım” kavramının “Tedavi” kadar önem kazanması • Hasta hakları mücadelesi • Hemşirelikteki gelişmelerin bakımın önem kazanmasına katkısı • Tıpta bilimsel gelişmeler • Tıp etiğinde gelişmeler

18. Tıpta yeni bir soluk • Hemşirelik mesleğindeki gelişmeler • Geleneksel hemşirelikten akademik bir disiplin olarak hemşireliğe • Hemşireliğin bir sosyal hareket olarak gelişimi • Hemşirelik alt-disiplinlerinin gelişimi (Yoğun bakım hemşireliği, geriatrik hemşirelik, vb.)

19. Tıpta yeni bir soluk • Sağlık bakım etiği, temel tıp etiği ve hemşirelik etik kodlarına dayalıdır. • Hemşirelikte etik kodları ise • Yüzyıllarca, sosyal ve dini değerlere dayandırılmış, • FloranceNightingale Andı ile modernize edilmiş, • 1950 yılında Amerikan Hemşireler Birliği (ANA), 1953 Yılında uluslararası Hemşirelik Konseyi (ICN) hemşirelik kodlarını belirlemişler ve farklı bir bakış açısı getirerek Hemşireliğin bir meslek olduğunu göstermişlerdir.

20. Tıpta yeni bir soluk Günümüzde mesleğin konumundaki yeni değişmeler mesleğin amacının temelinde yatan etik değerlerin tekrar belirlenmesini gerektirmiştir. 1976 yılından itibaren ABD, İngiltere, Kanada Hemşirelik Etik Kodları yayınlamış, 1986 yılında Amerikan Hemşirelik Okulları Derneği hastanın esenliği üstünde durmuş ve temelde yatan değerin yararlılık olduğunu kabul etmiştir.