آشنايي با چرخه بهره وری

1. آشنايي با چرخه بهره وری محسن اکبرپور شيرازی عضو هيات علمی دانشکده صنايع دانشگاه صنعتی خواجه نصيرالدين طوسی akbarpour@kntu.ac.ir 1

2. بهره‌وری: • نسبت ستانده به داده است. • به عبارتی بهره‌وری نسبت توليد يک کالای معين بر يک يا چند نهاده مربوط به فرآيند توليد همان کالاست.

3. تعريف مالی (Mali): اثربخشی خروجی هزينه شده بهره‌وري = = کارايي ورودی هزينه شده اثربخشی(Effectiveness):ميزان تحققاهداف کارايي(Efficiency):کسب هدف با توجه به استفاده مناسب از منابع

4. بهره‌وري: تحقق هر چه بيشتر اهداف با استفاده بهتر از امکانات و فرصت های موجود است. بهره‌ور: کسی است که از امکانات در دست بهترين استفاده را بکند و هرچه بيشتر به اهدافش نايل شود.

5. کارايي و اثربخشی: اثربخشی(Effectiveness):انجام کار درست کارايي(Efficiency):درست انجام دادن کار چه می شود اگر: فعاليتی کارا باشد ولی اثربخش نباشد؟

6. نتيجه ممکن: کارهای بی ارزش را خوب انجام دادن چه سود!

7. عوامل موثر بر بهره وری عوامل خارجی عوامل داخلی •سرمایه ، کارخانه و تجهیزات جدید • مواد و انرژی • تکنولوژی و دانش فنی • نیروی انسانی جدید ●شرایط کسب و کار ، رقابت • تغییرات ساختاری بخشی •تغییرات ساختـارهای سرمایه ای • اقتصاد اندازه ( مقیاس ) • تغییرات جمعیتی • تغییرات اجتماعی • • نیروی انسانی • عرضه و تقاضا • تحصیلات • انعطاف پذیری • تغییر پذیری • • زمین • قـــابلیت دسترسی • قیمت • • مواد وانرژی • • دسترسی به منابع مالی و تسهیلات •سیاستهای تعدیل ساختاری •سیاستهای بهره وری •سیاستهای چرخه کسب و کار •مقررات محیط زیست •سیاستهای مالی و مالیاتی •آموزشو تحصیلات نیروی انسانی • نیروی کار: انگیزش ،آموزش ، ترفیع ، روابطکاری • طراحی محصول • تکنولوژی • بکارگیری ، نگهداری وتوسعه تجهیزات • مواد اولیه وانرژی • روشهای کار • بازخور : اندازه گیری و تحلیل • سیستم سازمان و شیوه مدیریت • حجم محصول • ترکیب محصول • قیمت محصول • کیفیت محصول • نوآوری درطرح محصول • بسته بندی • خدمات پس از فروش • زمان تحویل • دردسترس بودن محصول به هنگام نیاز مشتری • سیستم های گارانتی و وارانتی • سهم بازار و نفوذ آن • منزلت شرکت در ذهن مشتری

8. چند نکته در مورد بهره‌وري: بهره‌وری به معنای هوشمندانه کار کردن است. بهره‌وری خاص نيروی انسانی نيست، بلکه به معنای استفاده موثر و مفيد از تمام منابع است. (به عبارتی بهره‌وری چند بعدی است). بهره‌وری به کميت و کيفيت بازده توجه دارد. برای بالا بردن کيفيت لازم است، به وجوه اجتماعی، روانی و اقتصادی توجه کرد. ميان بهره‌وری و سودبخشی (productivity) تفاوت وجود دارد. سود ممکن است از طريق افزايش قيمت‌ها حاصل شود. کاهش هزينه هميشه بهره‌وری را بالا نمی‌برد، خصوصاً در مورد هزينه‌های آموزش، کيفيت، تحقيق و نظاير آن.

9. چرخه بهره‌وري (MEPI) اندازه‌گيري بهره‌وری (Prod. Measurement) ارزيابی بهره‌وري (Prod. Evaluation) بهبود بهره‌وري (Prod. Improvement) برنامه‌ريزي بهبود بهره‌وري (Prod. Planning)

10. I M E P I M E گذشـت زمــان P I M E P I M E مـدار بهــره و ری P

11. مديريت بهره وری Productivity Management is a formal management process involving all level of management and employee with the ultimate objective of reducing the cost of the manufacturing, distributing, and selling of a product or service through an integration of the four phases of the productivity cycle, namely, productivity measurement, evaluation, planning, and improvement.

12. مهندسی بهره وری The Productivity engineers, who are a separate set og industrial engineers within the company, compile the total productivity values for the varios products being process in the plant.

13. اهداف اندازه‌گيری بهره‌وری • ارزيابی کليه خدمات خدماتی و توليدی • پيش‌بينی و بررسی منابع اصلی مورد نياز • يافتن راه‌های کلی بهبود عملکرد • اعمال مديريت عملکرد

14. فوايد اندازه‌گيری بهره‌وری • سازمان می‌تواند کارايي منابعش را ارزيابی کند. • برنامه‌ريزی منابع با سرعت بيشتری صورت می‌گيرد. • اهداف سازمان قابل اولويت‌بندی می‌شود. • بر مبنای سطوح اندازه‌گيری شده فعلی، سطوح بهره‌وری آتی واقع‌بينانه تنظيم خواهند شد. • بر مبنای فاصله بهره‌وری اندازه‌گيری شده و بهره‌وری برنامه‌ريزی شده می‌توان استراتژی‌های بهبود را تعيين کرد. • از بهره‌وری اندازه‌گيری شده می‌توان برای برنامه‌ريزی سود شرکت استفاده کرد. • اندازه‌گيری منجر به رقابت‌مندی می‌شود.

15. سطوح اندازه گيری بهره وری سطح فرد سطح شرکت سطح صنعت سطح ملی

16. شاخص‌هاي بهره‌وري براي اندازه‌گيري سطح بهره‌وري در يك فرايند ازشاخص بهره‌وري استفاده مي‌شود. شكل كلي شاخص بهره‌وري به صورت نسبت ستانده به نهاده مي‌باشد. ستانده(خروجيها) بهره‌وري = نهاده(منابع و وروديها) شاخص بهره‌وري كل شاخص بهره‌وري عواملكل شاخص بهره‌وري جزئي

17. برخی نهاده ها: • نيروی انسانی • سرمايه • مواد • انرژی • ماشين آلات • اطلاعات • ....

18. شاخص‌هاي بهره‌وري جزيي براي اندازه‌گيري سطح بهره‌وري فرايند ناشی از ميزان استفاده از يک نهاده خاص برای نمونه بهره‌وري نيروی انسانی يا بهره‌وری سرمايه. ستانده بهره‌وري جزيي در نهاده خاص = يکی از نهاده‌ها شاخص بهره‌وري كل شاخص بهره‌وري عواملكل شاخص بهره‌وري جزئي

19. شاخص‌هاي بهره‌وري جزيي مزايا: • درک آن‌ها آسان است. • جمع‌آوری داده‌ها راحت است. • محاسبه شاخص‌های بهره‌وری آسان است. • داده‌ها معمولاً موجود است. • اگر با بهره‌وری کل به کار گرفته شود، وسيله خوبی برای عيب‌يابی و بهبود بهره‌وری است. شاخص بهره‌وري كل شاخص بهره‌وري عواملكل شاخص بهره‌وري جزئي

20. شاخص‌هاي بهره‌وري جزيي معايب: • اگر تنهايي به کار گرفته شوند می‌تواند موجب گمراهی شود. • توانايي توضيح افزايش هزينه کل را ندارد. • ممکن است به غلط اشکالات حيطه‌های مساله‌دار را به کمترل مديريت نسبت دهد. • کنترل سود به کمک شاخص‌های بهره‌وری جزيي مانند تير در تاريکی است. شاخص بهره‌وري كل شاخص بهره‌وري عواملكل شاخص بهره‌وري جزئي

21. شاخص‌هاي بهره‌وري عوامل کل براي اندازه‌گيري سطح بهره‌وري حاصل از استفاده از نهاده‌های سرمايه و نيروی کار. (اين شاخص معمولاً مورد علاقه اقتصاددانان است) ستانده خالص بهره‌وري عوامل کل = نهاده سرمايه و نيروی کار شاخص بهره‌وري كل شاخص بهره‌وري عواملكل شاخص بهره‌وري جزئي

22. شاخص‌هاي بهره‌وري عوامل کل مزايا: • داده‌ها به راحتی از سوابق کل شرکت قابل حصول است. • از ديدگاه اقتصاددانان دارای جاذبيت است. شاخص بهره‌وري كل شاخص بهره‌وري عواملكل شاخص بهره‌وري جزئي

23. شاخص‌هاي بهره‌وري عوامل کل معايب: • نمی‌تواند تاثير ورودی‌های مواد و انرژی را منظور کند. • وقتی سهم هزينه مواد معتنابه است اين روش مناسب نيست زيرا تاثير مواد مستقيماً در اين شاخص نشان داده نمی‌شود. • فقط ورودی‌های کار و سرمايه در آن منظور می‌شود. شاخص بهره‌وري كل شاخص بهره‌وري عواملكل شاخص بهره‌وري جزئي

24. شاخص‌هاي بهره‌وري کل براي اندازه‌گيري سطح بهره‌وري ناشی از استفاده از کليه نهاده ها ستانده کل بهره‌وري کل = تمام منابع به کار رفته در فرآيند شاخص بهره‌وري كل شاخص بهره‌وري عوامل كل شاخص بهره‌وري جزئي

25. شاخص‌هاي بهره‌وري کل مزايا: - با در نظر گرفتن تمام عوامل کميت‌پذير خروجی و ورود می‌توان تصوير واقعی اقتصادی از شرکت ارائه داد. - مديريت بالا از اين مزيت بزرگ برخوردار است که با شاخص بهره‌وری کل سود را کنترل کند. - اگر با شاخص‌های جزئي توام شود می‌توان توجهات را به طريقی کارا جهت دهد. - تحليل حساسيت به راحتی قابل انجام است. - به راحتی می‌تواند با هزينه کل مربوط شود. شاخص بهره‌وري كل شاخص بهره‌وري عوامل كل شاخص بهره‌وري جزئي

26. شاخص‌هاي بهره‌وري کل معايب: - در سطح توليد و مشتريان داده‌های لازم برای محاسبه بالنسبه به دشواری قابل حصول است، مگر اينکه سيستم‌های جمع‌آوری داده‌ها از قبل برای اين منظور طراحی شده باشد. - به همراه شاخص‌های جزيي و شاخص‌های عوامل نامحسوس خروجی و ورودی را مستقيماً منظور کند. شاخص بهره‌وري كل شاخص بهره‌وري عوامل كل شاخص بهره‌وري جزئي

27. برخی نسبت‌های معروف اندازه‌گيری بهره‌وری حاشيه ارزش افزوده بهره‌وری کارکنان متوسط هزينه سرانه کارکنان سهم نيروی کار (از ارزش افزوده) بهره‌وری سرمايه تراکم سرمايه گردش دارايي سهم سرمايه

28. ورودي خروجي ارتقاء بهره‌وري براي ارتقاء بهره‌وري رويكردهاي توجه به بهبود ورودي‌ها و فرايندها اهميت دارد. فرايند

29. شيوه‌های ارتقاء بهره‌وري - بهبود مهارت‌های مديريتی در کليه سطوح سازمانی - بهبود کارگروهی و روابط انسانی - برقراری شبکه اطلاعاتی موثرتر - کمک به تجديد حيات و پويايي سازمان - اتخاذ استراتژی‌های لازم جهت بقا و توسعه سازمان - بهره‌گيری بهتر از ماشين‌آلات، فضا، و کليه امکانات فيزيکی و مادی سازمان

30. شيوه‌های ارتقاء بهره‌وري - بهينه‌سازی ساختار سازمانی و مهندسی مجدد سازمان - افزايش تعهد و تعلق سازمانی - بهبود ساختار و سيستم‌های مالی سازمان - جستجوی راه‌های افزايش کيفيت، کميت، کاهش هزينه و زمان

31. راه‌هاي افزايش بهره‌وري • افزايش ستانده‌ها با استفاده از همان ميزان نهاده • استفاده بيشتراز امكانات • شايسته سالاري(استفاده از توانمنديهاي افراد) • تركيب بهينه عوامل توليد • ...

32. راه‌هاي افزايش بهره‌وري • ثابت نگاه داشتن ستانده ها همراه با كاهش نهاده‌ها • شناسايي و حذف امكانات بلااستفاده • ...

33. را‌ه‌هاي افزايش بهره‌وري • روند‌‌ افزايشي‌ سريعتر ستانده‌ها نسبت به افزايش نهاده‌ها • رفع گلوگاهها • توسعه خدمات و درآمدهاي سازمان • جذب نيروهاي كارشناس و كارآمد • آموزش پرسنل • افزايش رضايت مشتري و توسعه درآمدهاي سازمان • افزايش انگيزه نيروي انساني • ... • ...

34. راه‌هاي افزايش بهره‌وري • روند‌‌ كاهشي ‌سريعتر نهاده‌ها نسبت به كاهش ستانده‌ها • كاهش هزينه‌ها از طريق حذف فعاليتهاي غيرضرور • كوچك‌‌تر نمودن بنگاهها • كاهش تعداد پستهاي مديريتي و سرپرستي • ...

35. راه‌هاي افزايش بهره‌وري • افزايش ستانده‌ها همراه با كاهش نهاده‌ها • كاهش هزينه‌هاي جاري و عمراني • واگذاري امور به بخش خصوصي • كاهش بوروكراسي • بهبود قوانين و مقررات • ...

36. برنامه‌های بهبود بهره‌وری (PIP) تجزيه و تحليل موقعيت فعلی طراحی برنامه بهبود بهره‌وری ايجاد آگاهی لازم نسبت به بهره وری اجرای برنامه ارزيابی برنامه

37. زمان استفاده از برنامه‌های بهبود بهره‌وری (PIP) احساس فشار برای تغيير دخالت افراد سطوح عالی تشخيص و مشارکت مفيد ديگران ابداع راه حل‌های جديد تجديد نيرو از نتايج مثبت به دست آمده

38. عناصر اصلی برنامه‌های بهبود بهره‌وری (PIP) - تعهد مديريت عالی به ايجاد بهبود - وجود يک واحد سازمانی مسئول در اجرای برنامه - درک و آگاهی کامل سطوح مختلف سازمان از اهداف برنامه - ارتباط باز ميان عناصر ساختاری سازمان - نشان دادن منافع حاصل از بهره‌وری توسط يک سيستم (سيستم تسهيم منافع) - برقراری ارتباط ميان برنامه و فرآيند اندازه‌گيری - تناسب نيازها با برنامه‌های بهبود - استقرار فرآيند نظارت، ارزيابی و بازخور

39. روش‌های بهبود بهره‌وری الف- روش‌های مبتنی بر تکنولوژی ب- روش‌های مبتنی بر کارکنان ج- روش‌های مبتنی بر محصول د- روش‌های مبتنی بر کار (فرآيند) ه- روش‌های مبتنی بر مواد

40. روش‌های بهبود بهره‌وری الف- روش‌های مبتنی بر تکنولوژی (CAD)1- طراحی به کمک کامپيوتر (CAM)2- ساخت به کمک کامپيوتر 3- ساخت به کمک کامپيوترهای به هم پيوسته (ICAM) 4- استفاده از ربات (آدم‌واره) 5- تکنولوژی اشعه ليزر 6- تکنولوژی انرژی

41. روش‌های بهبود بهره‌وری الف- روش‌های مبتنی بر تکنولوژی (GT) 7- تکنولوژی گروهی 8- نقشه‌ها و تصاوير کامپيوتری 9- شبيه‌سازی (PM)10- مديريت نگهداری و تعميرات 11- بازسازی ماشين‌آلات قديمی و فرسوده 12- تبديل انرژی

42. روش‌های بهبود بهره‌وری ب- روش‌های مبتنی بر کارکنان تشويق‌های مالی (انفرادی) تشويق‌های مالی ( گروهی) منافع جنبی تشويق و ارتقای کارکنان رضايت شغلی توسعه و پيشرفت شغلی

43. روش‌های بهبود بهره‌وری ب- روش‌های مبتنی بر کارکنان چرخش شغلی بين کارکنان مشارکت کارکنان افزايش مهارت مديريت بر مبنای هدف منحنی يادگيری ارتباطات و آگاهی‌ها

44. روش‌های بهبود بهره‌وری ب- روش‌های مبتنی بر کارکنان بهبود در وضعيت‌های کاری آموزش سازمانی تحصيلات دانشگاهی احساس نقش کيفيت نظارت

45. روش‌های بهبود بهره‌وری ب- روش‌های مبتنی بر کارکنان فنون شناخت ويژگي‌های کارکنان شيوه‌های تنبيه موثر دواير کيفيت توليد بی نقص

46. روش‌های بهبود بهره‌وری ج- روش‌های مبتنی بر محصول مهندسی ارزش تغيير شکل محصول ساده‌سازی محصول تحقيق و توسعه استاندارد کردن محصول بهبود قابليت اطمينان محصول تبليغات توسعه

47. روش‌های بهبود بهره‌وری د- روش‌های مبتنی بر کار (فرآيند) مهندسی روش‌ها اندازه‌گيری کار طراحی کار ارزيابی کار

48. روش‌های بهبود بهره‌وری د- روش‌های مبتنی بر کار (فرآيند) طراحی ايمنی مهندسی فاکتورهای انسانی (ارگونومی) توالی توليد پردازش داده‌ها به کمک کامپيوتر

49. روش‌های بهبود بهره‌وری ه- روش‌های مبتنی بر مواد کنترل موجودی برنامه‌ريزی احتياجات مواد مديريت مواد کنترل کيفيت بهبود سيستم‌های حمل و نقل مواد استفاده مجدد از مواد

50. توجه مداوم به بهبود بهره وری؟ توجه به: کايزن يا بهبود مستمر