Döner Varlık Yönetiminde Barter

1. Döner Varlık Yönetiminde Barter Yard.Doç.Dr.Hayri BARAÇLI Yard.Doç.Dr.Mustafa İME

2. BARTER • Barter Tanımı • Barter en basit anlamıyla ‘Takas’ ya da ‘Değiş-Tokuş’ olarak tanımlanabilmektedir. • Barter için daha kapsamlı bir tanımlama ise, bir işletmenin satın aldığı mal ya da hizmetin bedelini kendi ürettiği ya da sahibi olduğu mal ya da hizmetle ödemesi olarak verilebilir. • Barter her ne kadar en basit ifadeyle ‘Takas’ olarak adlandırılsa bile, barter sisteminin içeriği dolayısıyla sadece takas olmaktan çok daha ötede bir kavramdır. Barter, çok sayıda alıcı ve satıcının biranda karşı karşıya geldiği bir geniş pazar olmasının yanısıra bu alıcı ve satıcıları belli kurallar çerçevesinde ve belli kriterlere göre bir araya toplayan, alıcı ve satıcının karşılıklı ilişkilerine düzenleme getiren, hem alıcının hem de satıcının haklarını ve sorumluluklarını belirleyen bir sistemdir, • Bu nedenle barter sistemi salt bir takas işlemi değildir. Barter; alıcı ve satıcının mevcut ekonomik şartlarda en iyi koşullarda pazar bulup, alışverişlerini bu pazarda yapmalarını sağlayan, belirli niteliklere sahip kişi ya da kurumların üye olabildiği ya da sistemden yararlanabildiği bir alış-veriş kulübüdür.

3. Barter ticareti her ne kadar iki işletmenin karşılıklı takas yapmaları şeklinde algılansa da, gerek alternatiflerin az olması gerekse de ihtiyaçların karşılanma imkanının kısıtlı olması nedeniyle işletmeler arasında bir organizasyon olmaksızın bir işletmenin ürettiği mamul ya da hizmet karşılığında ihtiyacı olan bir mal ya da hizmeti satın almak isteyen diğer bir işletmenin, söz konusu bu mal ya da hizmeti bulması çok zor olmaktadır. • Barter uluslar arası ticarette 'Mal Takası' anlamında kullanılmaktadır. Ancak, burada takas yapan oyuncuların sayısı, sadece bir alıcı ve sadece bir satıcıdan ibaret değildir. Yüzlerce ve hatta binlerce kişi kendi ihtiyaçları doğrultusunda mal ya da hizmet alım ya da satım talebinde bulunur. Barter sisteminde bu talep sahipleri oyuncular olarak adlandırılırlar. Barter şirketleri, bu oyuncular arasında en uygununu en uygun olanıyla eşleştirilen bir ‘eşleştirici’ dir. • Günümüzde bu uygulamaya özellikle futbolcu transfer dönemlerinde sıklıkla rastlanmaktadır. Göreceli olarak küçük olarak adlandırılan kulüpler, yetiştirdikleri oyuncuları yüksek fiyatlarla büyük kulüplere satmak istemektedirler. Büyük kulüpler ise hem amaç hem de gider türleri itibariyle küçük kulüplerden farklılık gösterdiklerinden, ellerindeki bütün mevcut parayı bir oyuncunun transferine harcamak istememektedirler. Bu aşamada satıcının

4. Bu aşamada satıcının talebi 'nakit para iken, alıcının bu alış ve­riş için ödenecek nakit parası bulunmamaktadır. Bu esnada karşılıklı olarak talebin ya da ihtiyacın karşılanması esas alınır. Büyük takım küçük takıma, futbolcu + nakit para önererek hem elindeki atıl kapasiteyi ya da diğer bir değişle artık mevcut kadro şartları içinde kendisinden yararlanmayı düşünmediği futbolcusunu kendine yer bulabileceği bir başka takıma teklif etmekte hem de istediği futbolcu için elindeki tüm nakdi kullanmamış olmaktadır. Bu sayede büyük kulüp bu transferin bu şartla gerçekleşmesi yoluyla, ihtiyacını gidermiş, elindeki atıl kapasiteye yeni fırsat yaratmış ve bütün parasını harcamamış olmaktadır. Küçük takım ise, para + futbolcu elde ederek, hem parasal olarak güçlenmiş hem de takıma yeni bir oyuncu katarak kaybettiği futbolcusunun yerini aynı ayarda olmasa bile doldurabilmiş olmaktadır.  • Barter sisteminin kalitesi üye firmaların çokluğu ile doğru orantılı olmaktadır. Çünkü, üye firma sayısı arttıkça, pazara sunulan mal ya da hizmet yelpazesi genişlemektedir. • Barter organizasyonunun asıl görevi ise, bu sistemde 'çöpçatanlık' ya da diğer bir değişle arz ile talebi birleştirmektir.  • Barter sistemi ile ilgili bazı kavramlara değinecek olursak; • Barter Komisyonu: Barter üyelerinin barter ticaretini gerçekleştirmeleri üzerine her barter işleminde alıcı hem de satıcıdan %2 ila %5 oranında değişen komisyon gelirleri, barter hizmetinin bir bedelidir.  • Üyelik Aidatı:Barter üyelerinin yıllık barter hizmetlerinden faydalanmalarının bedelli olarak alınan değişik tutarlardaki aidat bedelleri yine barter hizmetinin bedelidir.

5. Barter İşlemlerinin Tarihsel Gelişimi • Barter İngilizce kökenli bir kelimedir ve "mal ve hizmet takası" anlamına gelmektedir. Barter sisteminde, sistemleşmemiş haliyle baktığımızda karşımıza ilkel takas işlemi çıkmaktadır. Tarihsel açıdan takas paranın ilk kullanılmaya başlandığı tarihe kadar ticaretin en önemli unsuru olmuştur. İlkel takas işleminde temel amaç ticaret değil, ihtiyaçların karşılıklı karşılanması olmuştur. • 1930’lu yılların ilk yarısı ise dünyanın "Büyük Ekonomik Buhran" ile karşılaştığı yıllar olmuştur. Bu dönemde talepten fazla arz olmasından dolayı işletmelerin ellerinde stok birikmeye başlamış ve bu stokların nakde çevrilmemesi dolayısıyla işletmeler büyük ekonomik güçlüklerle karşı karşıya kalmaya başlamışlardır. Bu dönemde ekonomide bu krizi aşmanın yolu olarak mal takası gündeme gelmiş ve bugünkü sistemli barter organizasyonunun temeli bu yıllarda atılmıştır. • Bilinen en eski barter organizasyonu İsviçre'de kurulu olan WIR-Genossenschaft'tır. Bu organizasyon 1934 yılında kurulmuş, 1950lerde üye sayısını hızla artırmış, bilgi depolama olanakları bilgisayarlar nedeniyle genişleyince üye sayısı 65.000'leri aşarak, barter cirosu da yıllık 2.000.000.000.- Frank'a ulaşmıştır. 1950'den 1990'a kadar 500 kat artan bu miktar dünyada barter ticaretinin gelişmesinin belirgin bir örneğidir. Bilindiği kadarıyla, bugün İsviçre'de kurulan firmaların büyük kısmı ticaret odasına kayıt olurken, bu organizasyona da dahil olmaktadırlar. • Avrupa'da, İsviçre dışında, ilk barter organizasyonu 1983 yılında Almanya'da kurulmuştur. Avusturya'da 1984 yılında kurulan EBC daha çok Doğu Avrupa ülkelerinde faaliyet göstermekte, 1986 yılında kurulan BCI Almanya, Slovenya ve Slovakya'da bayilikler vererek günümüzde 6000 üyelik bir organizasyon haline gelmiştir. • Bu ülkelerde barter cirosu son üç yılda 10 misli artış göstermiştir. 

6. Barter İşlem Türleri • Barter uygulamasında en çok kullanılan üç barter türü aşağıdaki gibidir; • Barter Exchange: Burada bir işletme ağına bir broker tarafından verilen aracılık hizmetleriyle üyelerin kendi aralarında mal ve hizmet değişimi yapması söz konusu olmaktadır. Bu barter türüne 'Perakende Barter' adı da verilmektedir. Büyük ölçekli üreticiler, hizmet işletmeleri, perakende satış yapanlar, bankalar ve hatta serbest meslek grupları bile bu sisteme dahil olabilmektedirler. • Perakende barter, yerel bölge ya da ülke sınırlan içinde, ticari kapasiteyi geliştirmekten, günlük yaşamı iyileştirmeye kadar yapılan ticari faaliyetleri kapsayabilmektedir. • Toptan Barter: Üretici, ana dağıtım firması ve toptancı gibi konumlarda olan işletmelerin, kendi mal ve hizmetlerini ticari ilişkide bulundukları işletmelerle takas etmeleri işlemleri bu gruba girmektedir. Bilinen en özellikli örneği, basın-yayın kuruluşlarının, reklamını aldıkları firmaların mal ya da hizmetleriyle reklam hizmetlerini takas etmeleridir. • Genellikle nakit akışı temin etmek amacıyla yapılır. Üretici, toptancı ve dağıtım firmaları stokta kalan mallarını bu yolla eritmiş olmaktadırlar. • Uluslararası Barter: Uluslar arası barter uygulaması iki şekilde yapılabilmektedir. Bunlar countertrade ve buypack antlaşmaları, endüstri off-setleri,clearing anlaşmaları ve üçlü countertrade’dir. Bunlar daha sonra ayrıntılı olarak açıklanacaktır.

7. Barter Sisteminde Taraflar • Barter Firması: Barter sistemini organize eden ve işleten kurumdur. Üyelerin barter sisteminden yararlanma şekil ve esaslarını belirler. Üyelerin cari hesap planını tutar. Üyeler arasında bilgi akışını sağlayacak iletişim sistemini oluşturur. Diğer bir değişle, mal ve hizmetlerin alıcı ve satıcılarını karşılaştırır. Barter firma­ları gelirlerini genellikle, yapılan işlemlerin tutarı üzerinden hesaplanan komisyon üzerinden elde etmekte ve aynca üyelerinden sisteme giriş ücreti ile aylık ve yıllık aidat talep edebilmektedirler. Barter firmaları değişik örgütlenme modellerinde kurulmuş olabilir.   • Üye:Barter sistemine dahil olmayı kabul eden ve bu kabul beyanını yazılı olarak barter firmasına sözleşmeyle bildiren, bu sözleşme uyarınca sistemin getirdiği kurallara uyacağını taahhüt eden ve sisteme dahil olmak için barter firmasının belirlediği giriş ücreti, aylık ve yıllık aidatları zamanında ödeyen herhangi bir işletmedir. Üyeler bazen belirli bir süre için sisteme dahil olmakta, bazen ise yalnızca bir işlem için üye olabilmektedirler. • Üye firmalar, mal arz ve taleplerini barter firmasına bildirmek zorundadırlar. Barter firmaları da internet yoluyla talebi ya da arzı, diğer firmalara bildirir. Bu sayede firmaların, oluşturmuş olduğu arz ve talep bilgi bankası meydana gelmektedir.  • Sisteme üye olan her firma, kullanıcı adı ve parola yoluyla internet üzerinden diğer firmaların arz ve taleplerine ulaşabilmektedir. • Üyelik, barter pazarındaki arz ve talep bilgileri doğrultusunda, barter firması tarafından planlanır. Barter firması; bu plana uygun olarak üye kayıtlarını sektörlere ve bölgelere göre sınırlandırır.  • Üyelerden gelen taleplerin birikmesiyle ortaya çıkan bilgi bankası yoluyla, piyasaya yeni bir mamul çıkarmayı planlayan üye firma; Bu mamulle ilgili bir talep olup olmadığı, Talebin kimden geldiği, Bu talebe karşılık kimlerin arz bildirdiği, Satışın kaça yapıldığı, Barter oranı, Tekrar satış yapılıp yapılmadığı, Talebin sürekliliği, azalıp artışı, Renk, model, marka gibi değişikliklerin yoğunluğunu öğrenmektedir.

8. Barter Sisteminde Kullanılan Belgeler • Barter sisteminde kullanılan kağıtlar, bu sisteme özgüdür ve taşıdıkları özellikler itibariyle birbirlerinden farklılıklar gösterirler. • Sistemde kullanılan kağıtlar aşağıdaki gibidir: • Arz formu • Talep formu • Barter Çeki • Hesap özeti • Arz Bildirim Formu • Talep Bildirim Formu

9. Barter Sisteminin İşleyişi • Barter sisteminin işleyişi pratikte aşağıdaki gibi olmaktadır: • Barter sistemine dahil olmak isteyen firma, yıllık üyelik bedelini nakit olarak ödeyerek, kendisinden istenen belge ve evrakları sistem danışmanına ya da barter firmasının genel merkezine teslim eder. Barter firmasının müşterisinden istediği belge ve evraklar birinden diğerine farklılık gösterebileceği gibi genelde aşağıdaki gibidir: • Son yıla ait vergi levhasının fotokopisi, • Şirket kuruluş gazetesi, • İmza Sirküleri, • Ticaret Odası Faaliyet Belgesi, • Sanayi Odası Kapasite Raporu, • İş Merkezi Tapu Fotokopisi, • İşyeri Kira Sözleşmesi (Kendine ait işyeri olmayanlar için), • onaylı Bilanço ve Gelir Tabloları, • Şirket Faaliyetlerini Anlatan Tanıtım Yazısı, • Arz Bildirim Formu, • Talep Bildirim Formu. • İstenen belge ve evraklar tamamlandıktan ve sözleşme imzalandıktan sonra barter firması, başvuran şirkete kendi belirlediği süre içinde işlem yapma yetkisi verir. Sadece sözleşme imzalamış olmak, barter sisteminde işlem yapmak için yeterli olmamaktadır. • İşlem yapma yetkisi alan üyeye barter firması bir cari hesap açar. Bu cari hesap yoluyla barter firması, üyesinin barter sisteminde gerçekleştirdiği alım ve satım işlemlerinin bedellerini USD (Amerikan Dolan). (Avrupa Ortak Para Birimi) cinsinden cari hesapta muhasebeleştirir.

10. Barter firması üyelerine, sisteme ait barter çeki, arz bildirim formu, talep bildirim formundan oluşan faaliyetlerde kullanılacak belgeleri teslim eder ve kendisine barter işleminde yardımcı olması için bir müşteri temsilcisi (Broker) tahsis eder. • Üyenin, satmak istediği mal ya da hizmetlere ait bilgiler barter firmasının arz listesine; barter pazarından almak istediği ihtiyaçlarına ait bilgiler barter firmasının talep listesine, barter firması tarafından kaydedilir. Barter firması, bu arz ve taleplerin diğer üyeler tarafından görünmesini sağlar. Bunun için bütün üye firmaların internet üzerinde yapılacak bu bildirimi görmeleri amacıyla yeterli bilgisayar donanımlarının ve internet bağlantılarının olması gerekmektedir. • Üye firma satışa ilişkin bildirdiği mallarını istediği zaman artırma, azaltma ya da değiştirme hakkına sahiptir. Ancak, barter firması ile imzalamış olduğu sözleşme hükümleri bu hak için çeşitli sınırlamalar getirebilir. Barter şirketinin bu değişiklik talebim onayladıktan sonra, söz konusu değişiklik yeni haliyle işlerlik kazanır. Bazı sözleşme şartları uyarınca; değişikliği barter firmasına bildirmeyen işletmenin üyeliği feshedilebilmektedir. • Üye firma, mallarını barter sisteminden talep geldiği zaman, alıcı firma ile birebir görüşerek fiyat, kalite, miktar ve teslimat şartlarında anlaşır. Sattığı mal ya da hizmet bedeli karşılığı barter şirketine ait barter çekine kabul ederek malın TL Bedeline denk düşen yabancı para karşılığı barter sisteminden

11. Barter sistemi ile mal ya da hizmet satan üye, alacağını, barter pazarında satılan mamulleri ya da hizmetleri satın alarak tahsil etmesinde garantör firmadır. Üyenin barter firması garantörlüğünde barter sistemi ile satış yapması, yaptığı her satışta barter firmasının genel merkezinden satış kodu alması şartına bağlıdır. Satış kodu almaksızın üyenin yapmış olduğu satışta barter firması garantörlük yapmamaktadır. • Barter firması, üyesinin barter sistemi ile mal ya da hizmet satın alması için, üyesine satın alma kredisi açar. Üyenin barter sisteminde yaptığı satıştan doğan alacağı; satın alma kredi limiti anlamındadır. Üye, alacak miktarı kadar barter pazarından mal ya da hizmet satın alabilir. Bazı barter firmaları üyesinden, doğrudan işleme başlamadan önce teminat mektubu isteyip, bu teminat mektubu tutarında kredi limiti açarken bazıları, eğer üye yaptığı satış bedelinden daha fazla değerde mal ya da hizmet alım yapmak istiyorsa teminat ister. Teminat mektubu ve gayri menkul ipoteği teminatı, genel kabul görmüş teminat türleridir. • Barter firması üyeye, barter pazarından satın aldığı ve karşılığında borçlandığı her mal ya da hizmetin bedelini, satın aldığı tarihten itibaren barter sistemi ile ödemesi için sözleşmede hükme bağlanan süre kadar vade tanır. Bu vade genellikle dokuz (9) ile on iki (12) aydır. Üye, satın aldığı mal ya da hizmet bedelini dokuz ya da oniki aylık vadede barter sistemine satarak ödemezse; borcunu, bu ayların sonunda (vade sonunda) bir seferde nakit olarak ve yabancı para cinsinden belirlenen borç için geçen her ay gecikme faizi ile birlikte ödenir.

12. Ancak bazı barter firmaları, üyesi firmaya barter kredisi kullanmak için teminat vermiş, buna istinaden satın alma kredisi limiti oluşturulmuş ve üyesi de eğer bu şekilde satın aldığı mal ya da hizmeti, sözleşmede belirlenen en geç süre sonunda bir seferde nakden ödemişse, bu durumda söz konusu bu işlem için üyesinden komisyon almayabilir. Eğer böyle bir durum söz konusu ise, barter şirketi, üyesi ile imzalamış oluduğu sözleşmede bunu mutlaka belirtir. • Üye firmalar barter sisteminde yaptıkları alını ve satım işlemlerinde mal ya da hizmetlerin fiyatının makul olduğunu, mamul kalitesini, teslimat süresini, mamule ilişkin miktar bilgilerinin uygunluğunu kendi serbest iradeleri ile değerlendi­rerek karar verirler. Barter firmasının tahsis ettiği broker, bu belirlemelere etki yap­maz ve kendi belirlediği şartlara uymaya üyeleri zorlayamaz. • Barter organizasyonunda üye firmalar (alıcı ve satıcı), mal ya da hizmetin fiyatından, kalitesinden ve diğer özelliklerinden tamamen kendileri sorumludur. Bunlardan doğan sorumluluk barter firmasını bağlamamaktadır. Aynca; alıcı ve satıcı arasında ortaya çıkabilecek herhangi bir sorunda barter şirketi ne alıcı ne de sa­tıcı aleyhine ya da lehine taraf olmamaktadır. • Barter sisteminde gerçekleşen alım ve satım işlemleri için barter firmasının düzenlediği barter çekleri kullanılmaktadır. Alım-satım işlemlerinde alıcı firma satıcı firmaya barter firmasının çekini düzenleyerek verir

13. Bu çek üzerinde USD, DM ve EURO cinsinden bedeli, satış tarihi, satış yetki kodu, alıcı ve satıcı firmaların cari hesap kodlan ile imza ve kaşeleri yer alır. Satıcı firma ise bu barter çekini, sözleşmede belirlenen süre içinde barter firmasına ulaştırır. Barter sisteminde gerçekleştirilen alış ya da satış işlemlerinin TL değeri sistemde hangi yabancı para kullanılıyorsa onun TCMB efektif satış kuru ile belirlenir. • Barter firması, bu alım ve satımları cari hesaplarda, sistem için belirlenmiş yabancı para cinsinden tutar ve cari hesabı hareket gören üyesine belirli aralıklarla hesap özeti gönderir. Hesap özetini alan üye eğer bu hesap hareketine itirazı varsa, sözleşmede belirlenmiş süre içinde barter firmasına yazılı olarak başvurmak suretiyle itiraz eder. • Üye firma, kendine yeni ortak alınması, üçüncü kişiler tarafından kendisine açılan dava ve takipler ile yönetimi etkileyebilecek her türlü gelişmeleri barter firmasına bildirir. • Üye firma, uluslar arası barter örgütü IRTA ' nın belirlemiş olduğu ahlak kurallarına işlemlerinde uymak zorundadır.

14. Barter Sisteminin Avantaj Ve Dezavantajları • Barter sisteminin de diğer sistemlerin kendine özgü olumlu ve olumsuz yanları olduğu gibi işleyişi esnasında sistemi kullananlara bazı avantajlar ve dezavantajlar sunmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibidir. • Barter Sisteminin Avantajları • Firmaların Atıl Kapasitelerini Harekete Geçirmesi: Bir firma elinde stoğu bulunduğu durumda başlıca üç şekilde hareket eder. • Peşin fiyatına vadeli satış yapmak: Bu durumda firma, elinde bulundurduğu malı değerinin altında satmış olmaktadır. • Spot piyasada satış yapmak: İşletme stoğunu harekete geçirmek için mallarını spot piyasada satabilir. Bu strateji ile amaçlanan, eldeki stokların nakit dönüşünü hızlı bir biçimde sağlamaktır. Bu durumda da mallar değerinin altında satılır. • Mamul uygunsa geri dönüşüm yapmak: Bu strateji ile amaçlanan, ilk madde ve malzeme giderlerinin azaltılmasıdır. Böylece maliyetler düşürülerek, satış fiyatında esneklik sağlamaya çalışılır. • Oysa barter sistemi, sistemi kullanan firmaya para vermeden mal alımı sağladığı için eldeki atıl kapasitenin araştırılmasına ve bunların değerlendirilmesine olanak tanımaktadır. Burada atıl kapasiteden kasıt aşağıdaki gibidir:

15. Satışı artırılmak istenen bir üretim birimi olabilir, • Firmanın pazarladığı mal ya da hizmetlerin zor giden modeli (cins ya da renkle ilgili de) olabilir, • Firmanın pazarladığı mal ya da hizmetlerin iç ya da dış piyasada hangi sektörlerde zor satıldığı da halledilmesi gereken bir problem olabilir, • Dış pazar arayışlarında temsilcinin olmadığı ülkeler hedeflenmiş olabilir. • Firmanın Likiditesini Garanti Altına Alması: Firma, satın almak istediği her şeyi, para ödemeden ve nakit akışı bozmadan alabilir. Böylece, satın aldığı mal ve hizmet bedelini kendi mal ve hizmetleriyle ödeyerek borcunu dengeler. Bu sayede normal şartlarda nakit para vererek yapılacak her türlü harcama firmanın kasasında kalmış olur. • Barter sistemi ile mal ya da hizmet satın alan firma, satın aldığı mal ya da hizmetin bedelini barter sistemine USD, DM ya da EURO karşılığında borçlanmakta­dır. Borcunu on iki ya da dokuz aylık sürede mal ya da hizmeti ile ödemektedir. Mal ya da hizmet ihtiyacını karşılamakta firmalar aşağıdaki modellerde finans kaynakları kullanmaktadırlar. • Öz kaynak • Yabancı Kaynak • Öz kaynak ile finansman, satın alınan mal ya da hizmetin bedelinin sahip olunan hazır değerlerden ödenen modeli tanımlamaktadır.

16. Hem peşin, hem de vadeli satın alımlarda kullanılabilir. İhtiyaçların karşılanmasında öz kaynakların kullanılması, harcama yapılan değerin alternatif getirişinden yoksun kalmak demektir. Daha açık bir ifade ile, bir birim para kazandıracağı değerin kaybedilmesi demektir. • Hem öz kaynak kullanıldığı durumda hem de yabancı kaynak kullanıldığı durumda yabancı para ile borçlanmak -devalüasyon oranının faiz oranından düşük seyrettiği dönemde diğer finansman modellerinden ucuz ve uygundur. • Sisteme dahil firma, ihtiyaçlarını barter sistemi ile karşıladığı oranda nakit tasarrufu sağlayacaktır. İhtiyaç olarak ortaya çıkmış, karşılanması zorunlu mal ya da hizmetlerin, barter sisteminden karşılanması, mal ya da hizmetin bedeli kadar naktin kasada kalması demektir. Barter sisteminin karşılayamadığı ihtiyaç için firmanın sıkıntıya girmesi söz konusu değildir. Çünkü planlanmış ve ödenek ayrılmış bir ihtiyaç zaten piyasadan satın alınacaktır. Oysa barter sisteminin karşıladığı her mal ya da her hizmet talebi, planlanmamış bir tasarruf sağlayacaktır. Barter sisteminden mal ya da hizmet satın alan firma, borcunu -mal ya da hizmet satımı ile yapmasa dahi- on iki ya da dokuz ay sonunda nakit olarak ödediği için sistem, bu şekilde alışveriş yapan üyeyi de memnun etmektedir.

17. Faizsiz Mal Kredisi İmkanı:Barter sistemi finansman avantajı sağlamaktadır. Alınan mal ve hizmetlerin karşılığının aynı anda verilmek zorunda olmaması, faiz ödenmediği için, barter sistemini diğer finansman tekniklerine oranla daha cazip hale getirmektedir. • Barter ticareti faiz yükünden tamamen arındırıldığı için en ucuz maliyetli finansman tekniğidir. Komisyonun söz konusu olmadığı aşağıdaki hesap örneklerinden de görülebileceği gibi maliyetler minimumdur. • Örnek 1: • A firmasının, nakit 100 Euro’su var. Barter ticareti ile % 6,5 tasarruf edebilir: • İşlem sırası: • A firması bankaya 100 Euro yatırır ve karşılığında teminat mektubu alır. Yatırdığı para kendisine % 8 faiz getirir. • Teminat mektubu karşılığında kendisine Barter firmasında 100 Euro’luk "satın alım limiti" açılır. Nakit karşılığı olduğundan teminat mektubu masrafı çok düşüktür.

18. A firması satın almak istediği 100 Euro’luk malı alır. • Maliyet Hesabı • Yıllık(%) • a. Bankadaki 100Euro’nun faiz getirişi +8 • b. Teminat mektubunun masrafı + vergiler -1,5  • TOPLAM 6,5  • c. Satın alınan malın maliyeti 100 Euro - 6.5 Euro = 93.50 Euro • d. Geri ödeme süresi: 12 ay. Geri ödeme şekli: Mal satarak. • Örnek 2: • B firmasının bankada 100 Euro’luk kredi limiti mevcuttur. Barter ticareti ile % 8 tasarruf edebilir. • İşlem sırası: • B firması bankadaki kredi limitini kullanarak aldığı 100 Euro’luk teminat mektubunu Barter firmasına verir. • Kendisine 100 Euro’luk "satın alma limiti" açılır. Nakit kredi çekmediği için bu durumda bankaya ödemesi gereken yaklaşık %12 kredi faizinden tasarruf eder, • B firması istediği malı alır. • MALİYET HESABI: Yıllık % • a) Teminat mektubunun masrafı - 4 • b) Barter firması ile yapılan faiz tasarrufu +12 • Toplam: + 8 • c) Satın alınan malın maliyeti 100 Euro - 8 Euro = 92 Euro • d) Geri ödeme süresi: 12 ay. Geri ödeme şekli: Mal satarak.

19. Her iki durumda da barterfınans sistemini kullananların satınalım maliyetleri, diğer finansman sistemlerini kullananlara göre daha düşük olmaktadır. Buna bir de satışa nakit para istemeden mal arzı eklenirse, barter sisteminin avantajı tam olarak görülecektir. • Bu şartlar altında Barter finansmanın ana fikri: 100,-TL na aldım, 100,-TL na sattım, 8,-TL kâr ettim, olmaktadır. • Bu durumda barter üyesi firma piyasada mal/hizmet satmayı hedeflediği müşterilerine daha elverişli şartlarda mal/hizmet pazarlama şansına sahip olmuştur. Bir başka ifade ile barter sistemi "satın alım limiti" açılarak kullanıldığında önemli bir "pazarlama metodu" olarak çalışmaya başlamaktadır. Bu demektir ki barter sisteminin ideal şekli "satın alım limiti"ni açarak , sistemi hem "parasız satın alım", hem "bilgi iletişini" ve hem de atıl kapasiteyi ve stokları eritmek için öne sürülebilecek bir "pazarlama metodu" olarak kullanmaktır. • Pazarlamada Rekabet Avantajı: Atıl kapasitenin kullanımıyla üretim fazlası mal ve hizmetler satılabilmektedir. Böylece barter pazarlama sorununu ortadan kaldırmaktadır. Barter yoluyla bir mal ya da hizmet satın alındığında buna karşılık gösterilen mal ya da hizmetin satılamaması az bir olasılıktır. Üye firma sayısı arttıkça, sistem derinleştikçe bu daha da kolay bir hal almaktadır. Sisteme satılan mal ya da hizmetler atıl kapasiteden karşılandığı için, hem satılamayan mal ya da hizmetler alıcı bulmakta, hem de ihtiyaç duyulan mallar nakit ödemeden elde edilmektedir. • Yeni Müşteriler Yaratma ve Kâr Artırımı: Firmanın mevcut müşterilerine ek olarak, sisteme üye olanlarda gelecekteki potansiyel müşteriler olmaktadır. Bu firmalarla mutlak suretle barter yapmak gerekmemektedir. İlişkiler geliştikçe, klasik anlamda nakit para ile ticaret imkanları artmaktadır. Barter sistemi içinde yapılan her satın alma bu yönden yaklaşıldığında yeni müşteri, buna bağlı olarak ciro da bir artış ve kârda bir yükselme anlamına gelmektedir. • Vadeli Alacakların Nakde Dönüştürülmesi:Barter yoluyla alacaklar nakde dönüşmektedir, örneğin “A” firmasının, bizim firmamız “B” ye altı ay sonra ödeyeceği bir çeki olsun. Bu arada bizim bazı mal ya da hizmete ihtiyacımız ortaya çıksın. Barter sisteminden alış yaparak “A” firmasından olan bu alacağı hemen anında silebiliriz. Çünkü borçlu olan “A” firması, bu borcunu, sisteme mal ya da hizmet su­narak ödemektedir. Bu sayede vade ortadan kalkmış olmaktadır.

20. Enflasyona Karşı Korunma:Barter sisteminde alacaklar ve borçlar, çekin gönderildği gün sistemde kullanılan yabancı paraya çevrildiği için alış veriş yapan üyeleri devalüasyon ve enflasyona karşı korumaktadır. • Tahsilat Riskini Sıfırlama:Barter sisteminde her alışveriş öncesi alıcı firmanın bakiyesi kontrol edilerek, satıcıya bir provizyon çıkarılıp numara verilmektedir. Buna satış izni (onay) denilmektedir. Bu satıştan sonra mal ya da hizmet satın alan firma iflas etse dahi, sistem havuz mantığı ile işlediği için mal satan (alacaklı) iflas eden firmadan değil, sistemden alacaklı olmaktadır. Böylece sistemin işleyişi alacaklıyı sürekli korumaktadır. • Barter Sisteminin Dezavantajları • Sisteme sunulan malların stokta kalan düşük kaliteli ya da demode mallar olması söz konusu olabilmekte ve bu durum sistemin cazibesini azaltabilmektedir. • Barter sistem işleticisine hem alım hem de satımda komisyon ödenmesi sisteme mesafeli yaklaşılmasına neden olmaktadır. • Malların, fiyat, kalite, teslim süresi vb gibi şartlardan tamamen barter yapan firmaların sorumlu olması, barter sistem işleticisinin herhangi bir müdahalesi ve yaptırımının olmaması, iyi niyetli olmayan bir barter işleticisi tarafından kurulan barter sisteminde faaliyet gösteren firmalara zarar verebilir.

21. Barter Sisteminin Diğer Ödeme Türleri İle İlişkisi • Barter ve Takas İlişkisi • Barter takastan daha ötede bir sistemdir. Takas; iki kişinin aynı değerdeki mallarını değiş-tokuş etmesidir. Burada önemli unsur, -buğday ve petrolün değiş-tokuş edildiğini varsayarsak- her iki tarafın da söz konusu ürünlere ihtiyacı olmasıdır. Aksi durumda ya da malların değeri aynı değilse takas ölür, gerçekleşmez. • Barter ise daha geniş bir kavram ya da diğer bir değişle, değiş-tokuşun sistemleştirilmiş şeklidir. Barter; işletmelerin ihtiyacı olan malları (toplu iğneden bilgisayara, tatil ihtiyacından otomobile kadar) para ödemeden ve hiçbir şekilde nakit akışını bozmadan alabilmeleri, bunun karşılığında da atıl olarak duran mal ve hizmetleri yine para almadan satarak ihtiyaçlannı finanse etmeleridir. • Barter takastan farklı olarak sadece iki firmanın karşılıklı olarak mallarını değiş dokuş etmesi değildir. Barter sistemine dahil bir işletme, aynı sisteme dahil pek çok işletme arasından ihtiyacını karşılayabileceği işletmeyi seçer ve onunla değiş tokuşu gerçekleştirir.

22. Barter pazarını barter firması (sistem işleticisi) yönetmektedir. Barter firması üye firmaların kendisine verdiği yetki ile barter pazarını yönetir. Barter firmasının birincil ve tek görevi barter pazarının sağlıklı ve sürekli gelişimini sağlamaktadır. Görevini yapmakla, barter pazarında ticaretin kural ve esaslarını koyma hakkı bulunur. Barter firması yetkilerini, barter pazarının daha iyi faaliyet göstermesi için kullanır. Barter firması barter pazarındaki faaliyetler için üye firmalardan yıllık aidat, firmalar arasında gerçekleşen işlemlerden de komisyon alır. Barter şirketi faaliyetleri için maddi kazanç elde eder. • Günümüz ekonomilerinde büyük bir hızla artan mamul ve hizmet çeşitlerini uygun şartlarla karşılayabilmek imkanı, bilgisayar teknolojisinin gelişmesiyle mümkün hale gelmiştir. İki istasyonla barter uygulamalarında karşılaşılan zorluklar, çok istasyonlu barter uygulamalarıyla aşılmaya çalışılmaktadır. • Çok istasyonlu sistemde barter organizasyonu, bir mal ya da hizmet havuzu oluşturmakta ve üyeler, bu havuza borçlanmak suretiyle mal ya da hizmet almakta, borçlarını da kendi mal ya da hizmetlerini bu havuza sunarak ödemektedirler. Çok istasyonlu sistemin avantajı, işletmelerin birbirinden alım yapmaları ancak sisteme borçlanmalarından ileri gelmektedir. Böylece satan tarafın alacağı garanti altına alınmakta ve iki istasyonlu sistemde (takas)

23. Barter Ve CounterTrade (Karşılıklı Ticaret) İlişkisi • Countertrade ya da diğer bir değişle karşılıklı ticaret, özellikle 1945 lerden sonra dünya ticaretinde önemli bir yere sahip olmayı başarmış bir ticaret sistemidir. • Eski Doğu Bloku Ülkelerinin önderliğinde gelişme göstermiş ve zamanla tercih edilen bir finansman tekniği olmuştur. • Ülkeden ülkeye mal mübadelesindeki anlatım biçimlerinde countertrade sözcüğü kullanılmaktadır. Countertrade; tümü nakit kullanılarak gerçekleştirilmeyen bir uluslar arası satış şeklidir. • Ticareti yapılan mallara, malla yapılan ödemenin organına, ödeme zamanına ve işlemlerde yer alan tarafların sayısına bağlı olarak kullanılan genel bir tanımdır. • Barter ise, countertrade’in beş değişik türünden biri ya da diğer bir değişle alt başlıklardan biridir. Barter'dacountertrade’den farklı olarak tek bir sözleşme vardır. Diğer countertrade türleri ise aşağıdaki gibidir. • Buyback • Compensation • Counterpurchase • Switch

24. Buyback (Geri Alım) • Sermaye donanımlarının ve teknik bilgilerin (know-how) kullanılması sonucunda üretilecek olan malların indirimli fiyattan geri alınması karşılığında satılmasıyla oluşan sisteme verilen addır. • Compensation (Dengeleme) • İhracatçının, ihraç ettiği malın bedelinin bir kısmını mal olarak almayı kabul etmesine dayanan bir sistemdir. Bir diğer deyişle yarı barter bir işlemdir. Zaman zaman “off-set” ile eş anlamlı bir terim olarak kullanılmaktadır. • Counterpurchase (Karşı Alım) • Farklı malların karşılıklı olarak satın alınmasıdır. Burada “X” malı için nakit ödeme ve satıcının da “X” malına sattığı alıcıdan eş anlamlı olarak “Y” malını satın alması söz konusudur. Alım ve satım işlemleri için birbirinden tümüyle bağımsız iki ayrı sözleşme mevcuttur. • Fiyatlama ise parasal olarak yapılmaktadır. Counterpurchase iki istasyonlu barter sistemidir. Counterpurchase genellikle teknoloji karşılığı mal alımı olarak düşünülebilir.

25. Örneğin; eski Yugoslavya'nın McDonnelDouglas firmasından DC-9 jetlerini, bu firmanın kendisinden el aletleri, domuz eti ve diğer yerel malları, uçakların bedeline ulaşıncaya kadar satın alması, Counterpurchase işlemine ait en çarpıcı örneklerden biridir. • Counterpurchase, zaman zaman 'Off-Set ile eş anlamlı bir terim olarak kullanılmaktadır. • Bu sistemde her iki taraf da alım ve satım işlemleri için tümüyle bağımsız sözleşme yapmaktadırlar. Off-Set Anlaşma ise; para ya da başka bir değişim aracı kullanılmaksızın malların, değişik mallarla ya tamamen ya da belli bir oranda mübadele şeklidir. • Bir başka değişle, bir mal ithalatının aynı değerde ihraç imkanına sahip mallarla (fiyat, kalite, pazarlama, miktar kısıtlamaları gibi ekonomik olgular, dış ticaret açısından dengeli bir şekilde değerlendirilerek) karşılanmasını sağladığı ticaret şekline verilen addır. Off-Set anlaşmalar; sadece iki taraf arasında mala karşı mal alımı söz konusu olduğundan iki istasyonlu barter işlemidir. Off-Set ticaret, savunma sanayinde, fason olarak yaptırılan işlerde ve özellikle Güney Amerika ülkelerinin bazılarında, önemli mal gruplarında örneğin tütünde oldukça yaygın bir pazarlama şekli olmuştur. Genel olarak az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde bu tür ticarete zaman zaman başvurulmaktadır. • Off-Set Ticaretin amacı aşağıdaki gibidir: • Dış ödeme ya da kredi açığında ithalatın finanse edilmesi, • Yeni ihracat potansiyeli yaratılması ya da geliştirilmesi, • İkili ticareti dengelemek üzere politik hareket tarzlarının düşünülmesi,

26. Switch (Üçlü Ticaret) • İkili Clearing anlaşmalarına, bir üçüncü tarafın katılmasıyla oluşan ticaret şekline verilen addır. Fonlarını kullanmak isteyen bir ülke, ikili clearing anlaşması çerçevesinde, iki ülkeden birinin yükümlülüklerim komisyon karşılığında üstlenmektedir. • Barter ise; Countertrade'in en yalın şeklidir. • Countertrade işlemlerinde genelde üç çeşit sözleşme mevcuttur. • Birincil Sözleşme: Bu sözleşme, satıcının alıcıya hangi malı, teknolojiyi ya da hizmeti satacağını, hüküm altına alan sözleşmedir. • İkincil Sözleşme: Bu sözleşme, satıcının alıcıdan hangi mal ya da hizmeti alacağını hükme bağlayan sözleşmedir. • Sözleşme: Birincil ve ikincil sözleşmelerin eş zamanlı olarak yürürlüğe konacaklarına ilişkin bildirgedir. • Birincil sözleşme standart bir satış sözleşmesi iken, ikincil sözleşme de countertrade'in kendine özgü özelliklerini ortaya çıkmaktadır. • Bir yandan herhangi bir uluslar arası satış sözleşmesi iken, öte yandan koşullarının özelliği ona ayrı bir nitelik kazandırmaktadır.

27. Satıcı gerçekte karşı taraftan satın alacağı malların ne olduğuna özel bir ilgi duymamakla birlikte, kendi satışını yakalamak için o malları almak zorunda olduğunu bilmekte ve malların pazarlanabilme özellikleri kendisi için büyük önem kazanmaktadır. • İkincil sözleşmelerdeki önemli noktalar ise aşağıdaki gibidir: • Kaçış Klozu: Herhangi bir nedenle mal alma yükümlülüğünü yerine getirememesi durumunda ödeyeceği cezaya ilişkin kaçış klozunun, bu ödemeden sonra satıcının tüm yükümlülüklerinin sona ereceğine ilişkin düzenlemeler içermesi gerekir. Bu kloz, satıcıya mal satacak olan alıcının yapmaması olasılığını da göz önünde bulundurmalıdır. • Satın Alınacak Malın Fiyatı ve Kalitesi: Çoğu zaman, ikincil sözleşmenin onaylandığı aşamada satıcının alacağı malların fiyatı belli olmadığından, her iki tarafın da kabul edilebilir bir fiyatlama formülü bulunmalıdır. • Seçenek Mallar Listesi: Satıcının alacağı malların sağlanamaması olasılığına karşı seçenek malların listesi yapılmalıdır. • Zamanlama: İkinci sözleşme altında satıcının yükümlülüklerini yerine getirmesi için daha uzun bir süreye sahip olması, pazar koşulları olgunlaşana ya da mallar için seçenek kullanım alanları buluna kadar, kendi edimini yerine getirmesi uzatma konusunda esneklik sağlayacaktır. • Anlaşmazlık Klozu: Birincil ve ikincil sözleşmede tahkim konusuna yer verilmelidir. • Yasa Konusu: Genellikle, tahkim yerinin yasalarının uygulanacağı belirtilmelidir.