ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1. ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΠΡΟЇΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ

2. Η ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΚΑΙ Η ΜΕΣΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ • Πρώτη εμφάνιση του ανθρώπου στη γη έγινε πριν από 2,5 εκατομμύρια χρόνια στην Αφρική. Ο πρώτος τύπος ανθρώπου ονομάστηκε: • Ικανός άνθρωπος (homo habilis) • Homo : Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν λατινικές λέξεις για τα διάφορα είδη ανθρώπων πριν από το σημερινό άνθρωπο: π.χ. homo στα λατινικά σημαίνει άνθρωπος. • Ο Homohabilis -ο ικανός άνθρωπος- ζούσε ομαδικά και έφτιαχνε απλά εργαλεία από βότσαλα. Αργότερα οι άνθρωποι άρχισαν να κατασκευάζουν εργαλεία από πυριτόλιθο, ένα κοφτερό πέτρωμα. Τα εργαλεία κατασκευάζονταν με την τεχνική της πελέκησης. • Όρθιος άνθρωπος (homo erectus): • Διαδέχεται τον «ικανό άνθρωπο» • Βελτιώνει την κατασκευή των εργαλείων και • Ανακαλύπτει την φωτιά. Η ανακάλυψη της φωτιάς θεωρείται από τα μεγαλύτερα κατορθώματα των πρώτων ανθρώπων και έγινε πριν από 250.000 χρόνια. Για να δημιουργήσουν φωτιά, οι άνθρωποι έτριβαν δύο ξύλα μεταξύ τους μέχρι να πεταχτούν σπίθες. • Τα ίχνη του βρίσκονται όχι μόνο στην Αφρική αλλά και στην Ευρώπη και την Ασία

3. Έμφρων-Σοφός άνθρωπος (homo sapiens): • Διαθέτει μέγεθος εγκεφάλου μεγαλύτερο από αυτό του προκατόχου του • Θάβει τους νεκρούς του • Σοφότατος άνθρωπος (homo sapiens sapiens): • Επινοεί την τέχνη • Εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο • Είμαστε οι άμεσοι απόγονοι του «σοφότατου ανθρώπου»

4. Ο Homohabilis διάλεγε ένα κομμάτι λίθου (πέτρας) και το έτριβε, μέχρι να πάρει μορφή. • Χτυπούσε την τραχιά πλευρά του λίθου, μέχρι να του δώσει το σχήμα που ήθελε.

5. Η ζωή στην Παλαιολιθική και Μεσολιθική εποχή: 2.500.000-6.500 π.Χ. Πίνακας σελ. 6 του βιβλίου Παλαιολιθική εποχή Πρώιμη Παλαιολιθική Περίοδος ( 2.500.000 – 200.000 π.Χ) • Ικανός άνθρωπος • Όρθιος άνθρωπος • Κροκάλες • Χειροπελέκεις (εργαλεία για κόψιμο του κρέατος και για κυνήγι ή άμυνα κατά των σαρκοβόρων ζώων) Μέση Παλαιολιθική Περίοδος (200.000 – 35.000 π.Χ.) • Έμφρων (σοφός) άνθρωπος • Αιχμές • Ξέστρα (εργαλεία για τη στοιχειώδη κατεργασία των δερμάτων) Ύστερη Παλαιολιθική Περίοδος (35.000 – 6.500 π.Χ.) • Σοφότατος άνθρωπος • Λεπίδες (εργαλεία μακρόστενα σαν λάμες δίκοπων μαχαιριών. Στερεώνονταν σε ξύλα και γίνονταν όπλα) • Ξέστρα • Γλυφίδες (εργαλεία για να χαράζουν το κόκαλο, το ξύλο ή το κέρατο) • Οστέινα εργαλεία

6. Η ζωή του ανθρώπου κατά τη Παλαιολιθική και Μεσολιθική εποχή Η ζωή του ανθρώπου κατά την Παλαιολιθική και Μεσολιθική Εποχή (2.500.000 π.Χ. – 6.500 π.Χ.) • κλίμα ψυχρότερο από ό,τι σήμερα • Βρίσκει καταφύγιο στα σπήλαια • Μετακινείται ακολουθώντας τα θηράματά του, ζουν νομαδικά • Προτιμά να μένει προσωρινά κοντά σε όχθες ποταμού, δίπλα σε πηγές νερού ή δίπλα σε λίμνες • Κυνηγός και τροφοσυλλέκτης- αλιεύς : μαμούθ, τάρανδοι, αντιλόπες, αίγαγροι, βόδια, ελάφια, ίπποι/ καρποί (καρποσυλλέκτες/ τροφοσυλλέκτες) • κατεργάζεται οστά, κέρατα, λίθους για την κατασκευή εργαλείων και όπλων • ντύνεται με δέρματα ζώων • θάβει τους νεκρούς του και στους τάφους τοποθετεί διάφορα κτερίσματα • Στην Ελλάδα: Θεσσαλία, Μακεδονία, Αργολίδα, Κέρκυρα κλπ

7. ΟΠΛΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

8. Ο άνθρωπος του Νεάτερνταλ • Ο άνθρωπος του Νεάντερταλ πήρε την ονομασία του από την τοποθεσία Νεάντερ στη Γερμανία, όπου για πρώτη φορά βρέθηκε σκελετός τέτοιου ανθρώπου. Κατασκεύαζε καλύβες από κόκαλα και χαυλιόδοντες μαμούθ. Οι καλύβες έχουν βρεθεί κυρίως στην ανατολική Ευρώπη, τη Ρωσία, την Ουκρανία και την Πολωνία. Οι κατασκευές αυτές είναι οι παλιότερες στην ανθρώπινη ιστορία. Χρονολογούνται τουλάχιστον 20.000 χρόνια πριν από σήμερα, δηλαδή κατά την τελευταία περίοδο της Εποχής των Παγετώνων, όταν η ανατολική Ευρώπη ήταν μια μεγάλη αρκτική στέπα χωρίς δέντρα.

9. Ο άνθρωπος των Πετραλώνων • Ένα ανθρώπινο κρανίο, που βρέθηκε στο σπήλαιο των Πετραλώνων στη Χαλκιδική, είναι ίσως το αρχαιότερο στον ελλαδικό χώρο. • Το σπήλαιο Κόκκινες Πέτρες των Πετραλώνων βρίσκεται 46 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Θεσσαλονίκης, κοντά στο δρόμο που οδηγεί στη χερσόνησο της Κασσάνδρας, στη δυτική Χαλκιδική. Η ανακάλυψη του σπηλαίου το 1960 και η συστηματική ανασκαφική έρευνα που ακολούθησε, το ανέδειξαν ως τον πρώτο σημαντικό σταθμό για τη μελέτη της Παλαιολιθικής εποχής στην Ελλάδα. • Στο εσωτερικό του σπηλαίου ανακαλύφθηκε, μέσα σε σταλαγμιτική ύλη, απολιθωμένο ανθρώπινο κρανίο, που πιθανότατα ανήκει σε γυναίκα ηλικίας 25 ετών, και θεωρήθηκε αρχικά 700.000 ετών. Nεότερες χρονολογήσεις, βασιζόμενες σε μεθόδους των φυσικών επιστημών, ανάγουν το κρανίο 200.000 χρόνια πριν από σήμερα. Σύμφωνα με μορφολογική εξέταση, το κρανίο κατατάσσεται στον ανθρωπολογικό τύπο του Homosapienspraesapiens. Παραβάλλεται με το κρανίο από το Steinheim της νοτιοδυτικής Γερμανίας και τοποθετείται χρονολογικά 350.000 χρόνια πριν από σήμερα, δηλαδή στην Κατώτερη Παλαιολιθική περίοδο.

10. Η ΤΕΧΝΗ Τέχνη: η δημιουργία αντικειμένων και κατασκευών για: • Βασικές ανάγκες και δραστηριότητες για την επιβίωση π.χ. διατροφή όπως κατσαρόλες, κανάτες • Διακοσμητικό ή συμβολικό χαρακτήρα π.χ. ζωγραφικές παραστάσεις και αγαλματίδια από πηλό, κόκκαλο ή λίθο • Καλλιτεχνικά δημιουργήματα με χρηστικό χαρακτήρα π.χ. κοσμήματα όπως περιδέραια, βραχιόλια, σκουλαρίκια • Σπηλαιογραφίες: εικόνες ζώων και σπανίως ανθρώπων ζωγραφισμένες με χρώματα ή χαραγμένες στα τοιχώματα των σπηλαίων. Οι παραστάσεις αυτές πιστεύεται πως είχαν μαγική ή συμβολική σημασία για τη δημιουργία της ζωής, το θάνατο κλπ. • Την εποχή αυτή ξεκινά η δημιουργία της θρησκείας δηλαδή της πίστης σε ανώτερες δυνάμεις και η ταφή των νεκρών

11. ΣΠΗΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ

12. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ • Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του «ικανού ανθρώπου»; • Ποια χαρακτηριστικά του «όρθιου ανθρώπου» τον ξεχωρίζουν από τον ικανό άνθρωπο»; • Ποια χαρακτηριστικά του «σοφότατου ανθρώπου» συναντάμε στον σημερινό άνθρωπο; • Ποια ήταν τα βασικά εργαλεία και όπλα του παλαιολιθικού ανθρώπου; • Περιγράψτε την καθημερινή ζωή ενός παλαιολιθικού ανθρώπου. Κοιτάξτε την εικόνα 2 στη σελίδα 7 του βιβλίου σας. • Τι έτρωγε ο παλαιολιθικός άνθρωπος, που κατοικούσε και ποιες ήταν οι ασχολίες του; • Τι είναι οι σπηλαιογραφίες και ποια ήταν τα θέματά τους;