PIERWSZA POMOC W ZRANIENIACH, KRWOTOKACH, I OPARZENIACH

1. PIERWSZA POMOC W ZRANIENIACH, KRWOTOKACH, I OPARZENIACH

2. RANA • Rana (vulnus) – przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych z rozejściem się brzegów, krwawieniem i bólem. • W każdej ranie, niezależnie od jej rodzaju, wyróżnia się ściany, brzegi i dno. • Szczególne postacie ran: zatruta, płatowa, przenikająca, postrzałowa.

3. PODZIAŁ RAN • otarcie • rany kłute • rany cięte • rany tłuczone • rany rąbane, miażdżone, szarpane • rany kąsane • rany postrzałowe • rany zatrute

4. RANA CIĘTA • Powstaje w następstwie działania narzędzia ostrego, tnącego np. nóż, brzytwa, szkło. • Brzegi rany ciętej są gładkie bez uchyłków i kieszeni. • Krwawienie z takiej rany jest obfite, gdyż przecięte naczynia zieją. • Krew wypływająca z rany usuwa mechanicznie zanieczyszczenia. • Rany goją się dobrze – małe niebezpieczeństwo zakażenia.

5. RANA PŁATOWA I RĄBANA • Rana płatowa -powstaje gdy narzędzie tnące np. nóż, ustawione jest pod kątem do powierzchni skóry. Cechy podobne do rany ciętej. • Rana rąbana – powstaje przez silne zadziałanie ciężkiego narzędzia ostrego (siekiera, szabla, tasak). Często dochodzi do amputacji części ciała.

6. RANA KŁUTA • Spowodowana jest przez narzędzia ostre, których powierzchnie tnące są bardzo małe, np. szpilka, drzazga, gwóźdź, widły, sztylet, bagnet i ma cechy zbliżone do rany ciętej. • Często powoduje krwawienia wewnętrzne, a ponadto gromadząca się w głębi tkanek wydzielina przyranna usposabia do rozwoju zakażenia.

7. RANA TŁUCZONA • Powstaje w następstwie zadziałania narzędzia tępego lub tępo - krawędzistego (np. kamień, kij, młotek). • Brzegi jej są stłuczone, zgniecione, a dno jest nierówne z uchyłkami i kieszeniami. • Krwawienie jest skąpe, a stłuczone tkanki łatwo obumierają i powstaje martwica tkanek, stanowiąca podłoże do rozwoju zakażenia.

8. RANAMIAŻDŻONA • Powstaje gdy zgniecenie tkanek jest bardzo rozległe i głębokie. • Spowodowana jest dużą siłą urazu, np. zasypanie węglem czy ziemią po wybuchu, przejechanie, zgniecenie miedzy buforami wagonu kolejowego. • Obrażeniom tym towarzyszy często wstrząs urazowy. • Rana ta sprzyja rozwojowi zakażeń przyrannych, jak np. zgorzeli gazowej.

9. RANA SZARPANA • Powstaje gdy narzędzie tępe działa pod pewnym kątem lub stycznie w stosunku do powierzchni ciała i odrywa część tkanek. • Brzegi tej rany są nierówne, poszarpane, a dno ma kieszenie i zachyłki • W dnie widać postrzępioną tkankę tłuszczową i mięśnie. Często występuje ubytek skóry i tkanek głębszych.

10. RANA KĄSANA (GRYZIONA) • Zadawane przez zwierzęta (psa, kota, konia) i człowieka, są podobne do ran szarpanych lub szarpano-tłuczonych. • Szczególnie niebezpieczne są rany zadane przez konia – jego silne zęby wyszarpują całe fragmenty tkanek miękkich. • Duże niebezpieczeństwo zakażenia, ponieważ flora bakteryjna w ślinie jest obfita i zjadliwa

11. RANA POSTRZAŁOWA • Ma cechy podobne do ran szarpanych i tłuczonych, jednak dołączają się do nich zmiany wywołane energią kinetyczną pocisku: działanie fali nadciśnieniowej i podciśnieniowej, siła mechaniczna oraz rezonans, powodują pękanie tkanek i narządów w pobliżu kanału rany.

12. RANA POSTRZAŁOWA • W ranie tej można wyróżnić: - wlot - niewielki, o średnicy pocisku, równych brzegach, skóra w okolicy wlotu, czasem osmalona, oparzona z wbitymi resztkami prochu; • kanał – wąski, prosty lub o zmiennym przebiegu; - wylot – często nie jest położony przeciwlegle w stosunku do wlotu, ma dużą powierzchnię, znaczne krwawienie, dno i brzegi poszarpane z widocznymi odłamkami kostnymi.

13. ZAOPATRZENIE RANY • Na miejsce rany nałożyć czysty, w miarę możliwości jałowy opatrunek z gazy. • Nie dotykać ran palcami i nie wyjmować ciał obcych tkwiących w ranie. • Nie przemywać ran środkami antyseptycznymi –jedynie polać 3% wodą utlenioną. • Obserwować chorego, nie pozostawiać go samego. • Dbać o suchość opatrunku dokładając kolejną warstwę

14. Rana klatki piersiowej

15. ZAOPATRYWANIE RAN • W zranieniach klatki piersiowej: • nie wyciągać tkwiących w ścianie klatki piersiowej ciał obcych, nie unieruchamiać ich gdy rytmicznie poruszają się, nałożyć jedynie delikatny opatrunek osłaniający, • na ranę zakłada się opatrunek uszczelniający „flater”, aby zapobiegać ewentualnie narastającej odmie, • chorego ułożyć na boku po stronie zranionej, w pozycji półleżącej.

16. ZAOPATRYWANIE RAN • W ranach brzucha, w wyniku których doszło do wytrzewienia jelit: • delikatnie okryć trzewia czystym opatrunkiem, nie wciskać ich do brzucha, • dbać o zachowanie suchości opatrunku z zewnątrz przez dokładanie kolejnych warstw opatrunku, • chorego ułożyć w pozycji półsiedzącej lub na boku w zależności od przebiegu rany z lekko podkurczonymi nogami w stawach biodrowych i kolanowych, • nie podawać choremu nic doustnie. • Zawsze wdrożyć postępowanie p/wstrząsowe.

17. Ciało obce tkwiące w ranie. • Nie wyjmować ciała obcego, • Wykonać opatrunek stabilizujący, by ciało obce nie przemieszczało się.

19. Krwawienie, krwotok, wstrząs krwotoczny • KRWAWIENIE- zaburzenie w krążeniu polegające na wydostaniu się krwi w pełnym składzie poza obręb łożyska naczyniowego. • RODZAJE: tętnicze, żylne, miąższowe, krwotok z serca. • KRWOTOK- powyżej 500 ml (zewnętrzny, wewnętrzny – do tkanek lub jam ciała). • WSTRZĄS KRWOTOCZNY- powyżej 30% objętości krwi krążącej.

20. KRWOTOK Objętość krwi krążącej to ok.70 ml/kg m.c. Utrata: • do 10% - pragnienie, niewielkie przyspieszenie tętna, • 10-20% - pragnienie, tętno 110-120/min, osłabienie, ortostatyczne spadki ciśnienia tętniczego, zblednięcie skóry, • 20-30% - tętno 120-150/min, skóra blada, chłodna, osłabienie, spadek ciśnienia tętniczego, przyspieszenie oddechu, skąpomocz, • ponad 30% - tętno powyżej 150/min, nitkowate, może być niewyczuwalne, skóra blada, zimna, wilgotna, znaczny spadek ciśnienia tętniczego, pobudzenie lub apatia, przyspieszenie oddechu lub duszność, bezmocz. Możliwe zatrzymanie podstawowych czynności życiowych.

21. PIERWSZA POMOC W KRWAWIENIACH • Ułożenie chorego płasko. • Doraźne zatamowanie krwawienia przez uniesienie zranionej kończyny, uciśnięcie naczynia doprowadzającego w miejscach typowych lub bezpośredni ucisk ręką miejsca krwawienia (jałowy materiał opatrunkowy). • Założenie opatrunku uciskowego w miejscu krwawienia! – podstawowa metoda zaopatrywania krwotoków w pierwszej pomocy.

22. PIERWSZA POMOC W KRWAWIENIACH • Obserwacja chorego i wyglądu opatrunku. Przekrwawiający opatrunek poprawić przez dołożenie materiału opatrunkowego i dociśnięcie z taką siłą aby zachować krążenie głębokie. Nie wolno zdejmować już nałożonego opatrunku.W sytuacjinarastającego zasinienia, drętwienia i mrowienia uciśniętej kończyny rozluźnić założony opatrunek. • Wdrożyć postępowanie p/wstrząsowe. • Dla ratowania życia rozważyć konieczność założenia opaski zaciskającej.

23. PIERWSZA POMOC W KRWAWIENIACH Wskazania do opaski zaciskającej: • amputacja urazowa, • otwarte złamanie z silnym krwawieniem, • ciało obce w ranie, • zmiażdżenie kończyny, • wykrwawienie z zagrożeniem życia, jako następstwo nieskutecznego opatrunku uciskowego, • doraźnie, w sytuacji konieczności jednoczesnego udzielenia pomocy wielu rannym. 8-10 cm szerokości, w 1/3 górnej części ramienia lub uda, dokładnie zapisać czas założenia, zwolnienia ucisku może dokonać dopiero lekarz.

24. Amputacja urazowa. • Założyć opatrunek uciskowy na kikut. • Odszukać amputowaną część kończyny, zaopatrzyć jałowym opatrunkiem i włożyć do foliowej torebki, którą umieszczamy w pojemniku z zimną wodą. • Gdy krwotok jest masywny i nie ustaje pomimo założenia opatrunku uciskowego i uniesienia kończyny rozważyć założenie opaski zaciskającej.

25. Opaska zaciskająca o szerokości 8-10cm. Tylko w razie konieczności !

26. PIERWSZA POMOC W KRWAWIENIACH Krwawienie z nosa: • posadzić pacjenta w pozycji lekko pochylonej do przodu z opuszczoną głową ku dołowi – nie odchylać głowy ku tyłowi! • umożliwić ujście krwi na zewnątrz przez nozdrza, aby pacjent nie połykał krwi, • położyć na kark i nasadę nosa zimne, wilgotne okłady, • jeżeli utrata krwi zagraża wstrząsem, położyć pacjenta na boku aby zapewnić swobodny wypływ krwi, • zapewnić kwalifikowaną pomoc medyczną – tamponada wykonana przez laryngologa.

27. Krwotoki wewnętrzne -rozpoznanie • Objawy wtórne: • zblednięcie powłok, • przyspieszenie czynności serca, • zmniejszenie napięcia tętna, • niepokój, • przyspieszenie oddechów, • zawroty głowy, • omdlenie ortostatyczne.

28. PIERWSZA POMOC W KRWAWIENIACH Postępowanie w krwotokach wewnętrznych polega na: • ułożeniu w najdogodniejszej, ułatwiającej oddychanie pozycji (wyższe ułożenie głowy i klatki piersiowej), • oziębieniu przypuszczalnej okolicy krwawienia (worek z lodem), • prowadzeniu ciągłej obserwacji chorego (nie podawać płynów do picia), • zapewnieniu choremu kwalifikowanej pomocy medycznej.

29. OPARZENIA • Ciężkość i rozległość oparzeń zależy od temperatury, rodzaju i czasu działania czynnika parzącego, powierzchni oparzonych powłok i głębokości uszkodzenia tkanek. • Rozległe oparzenie wywołuje zespół zaburzeń organizmu zwany chorobą oparzeniową, której pierwszą fazą jest wstrząs hipowolemiczny.

30. OPARZENIA • Powierzchnię oparzonej skóry oceniamy na podstawie reguły Wallace'a. U osoby dorosłej głowa z szyją stanowi 9%, kończyna górna 9%, kończyna dolna 18%, i tułów z jednej strony 18% powierzchni skóry, krocze 1%. Łatwiejszą do zapamiętania jest reguła dłoni. Powierzchnia dłoni stanowi ok.1% własnej powierzchni skóry.

33. PIERWSZA POMOC W OPARZENIACH • Zniesienie czynnika parzącego: – rozpocząć oziębianie rany oparzeniowej poprzez umieszczenie pod strumieniem zimnej wody (reguła 3x15 – woda o temp. 15 stp. C, przez 15 minut, z wysokości 15 cm), - poszkodowanych płonących przewrócić na ziemię, dokładnie ugasić płonącą odzież okrywając niepalnym materiałem, a następnie polewamy go zimną wodą, - u oparzonych wapnem niegaszonym należy usunąć je ze skóry przez ścieranie, a potem spłukać silnym strumieniem wody.

34. PIERWSZA POMOC W OPARZENIACH • Z oparzonych kończyn zdjąć biżuterię. • Oparzone miejsce zabezpieczyć opatrunkiem p/oparzeniowym lub suchym jałowym opatrunkiem. • Wdrożyć postępowanie p/wstrząsowe: • wyższe ułożenie kończyn dolnych, • okrycie chorego suchym kocem lub folią izotermiczną, • chorym przytomnym podajemy duże ilości chłodnych płynów do picia oraz środki przeciwbólowe. 5. Zapewnić choremu kwalifikowaną pomoc medyczną.

35. Żelowy opatrunek p/oparzeniowy PIERWSZA POMOC W OPARZENIACH

36. Podobnie jak woda, Burnaid potrafi szybko schłodzić miejsce oparzenia co pomaga zminimalizować uszkodzenia tkanki. W przeciwieństwie do wody jednak, Burnaid... - utrzymuje się na ranie (to w ponad 90% woda uwięziona w żelu) - pomaga zminimalizować cierpienie związane z odczuwaniem bólu - może być użyty wszędzie tam, gdzie nie ma do niej dostępu - często eliminuje potrzebę użycia środków przeciwbólowych - jest bardziej wygodny i mniej kłopotliwy w użyciu - zapewnia sterylną barierę przed zakażeniem - posiada właściwości antybakteryjne - szybko uśmierza ból Opatrunek p/oparzeniowy

37. PIERWSZA POMOC W OPARZENIACH W oparzeniach nie wolno: • miejsc oparzonych polewać spirytusem, • oparzeń smarować maściami i tłuszczami, • stosować barwiących środków odkażających (jodyna, pyoctanina), • nakłuwać lub nacinać powstałych pęcherzy, • zrywać i odklejać wtopionej w skórę odzieży, • szybko i nerwowo rozbierać chorego oblanego środkiem parzącym, aby nie uszkodzić ciągłości skóry, • gasić palącego się strumieniem wody, aby nie powodować wtórnych oparzeń powstającą parą wodną.

38. PIERWSZA POMOC W OPARZENIACH • OPARZENIA CHEMICZNE wymagają wypłukania związku chemicznego zimną wodą (mechanicznie usuwamy resztki wapna), a dalsze postępowanie jak w oparzeniach termicznych. • Przy oparzeniach śluzówek jamy ustnej i gardła, u chorych przytomnych podajemy do picia wodę z lodem. • Przy połknięciach substancji żrącej nie wolno prowokować wymiotów, aby nie powodować oparzeń wtórnych.

39. WSTRZĄS • Wstrząs jest to stan niedotlenienia, niewystarczającego odżywienia komórek i niewystarczającego usuwania z niej metabolitów w wyniku załamania się wydolnego przepływu tkankowego.

40. Przyczyny wstrząsu • masywny krwotok (w. krwotoczny), • rozległe oparzenie (w. oparzeniowy), • obrażenia i urazy (w. urazowy), • choroby serca (w. kardiogenny), • zatrucia (w. toksyczny), • alergeny (w. anafilaktyczny), • uogólnione zakażenia (w.septyczny), • uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego (w. neurogenny).

41. OBJAWY WSTRZĄS • Psychika chorego – pobudzony, niespokojny lub podsypiający, apatyczny, obojętny, niezorientowany, może nie reagować w sposób logiczny (ucieczka), a w stanach ciężkich dochodzi do utraty przytomności. • Skóra chorego jest blada, sina lub szara, zimna, pokryta zimnym, lepkim potem. • Oddech przyspieszony, płytki, nierównomierny, w stanach ciężkich bezdech. • Tętno przyspieszone 110-200/min., nitkowate -słabo wypełnione, słabo napięte, słabo wyczuwalne, w stanach ciężkich niewyczuwalne nawet na dużych tętnicach (zatrzymanie krążenia).

42. POSTĘPOWANIE WE WSTRZĄSIE • izolacja od czynnika uszkadzającego, • właściwe ułożenie chorego (pozycja bezpieczna, pozycja na plecach z uniesionymi kończynami), • pierwsza pomoc adekwatna do sytuacji (tamowanie krwotoku, postępowanie przeciwoparzeniowe, resuscytacja krążeniowo-oddechowa), • korzystne oddziaływanie na psychikę chorego (rozmowa, zapewnienie bezpieczeństwa, uspokojenie),

43. POSTĘPOWANIE WE WSTRZĄSIE • ciepłe okrycie (koc, folia termoizolacyjna, własna odzież), • podanie środków przeciwbólowych, • podanie płynów do picia (przeciwwskazane u osób nieprzytomny, z urazami przewodu pokarmowego i zatrutych), • częsta kontrola poszkodowanego (oddech i tętno).

44. ZŁAMANIA Złamanie – przerwanie ciągłości kości z uszkodzeniem okolicznych tkanek miękkich. Objawy złamania: • ból w miejscu złamania (samositny, lub nasilający się przy próbie ruchu), • zniekształcenie okolicy złamania spowodowane obrzękiem i przemieszczeniem odłamów, • zniesienie lub zaburzenie czynności, • nieprawidłowa ruchomość kości, • tarcie odłamów.

45. PODZIAŁ ZŁAMAŃ ze względu na: • przebieg płaszczyzny złamania – poprzeczne, podłużne skośne, spiralne, • zachowanie ciągłości powłok zewnętrznych – złamania zamknięte i otwarte, • współistnienie obrażeń dodatkowych – z przemieszczeniem, krwotokiem, odmą, wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego.

46. POSTĘPOWANIE W ZŁAMANIACH • zatamowanie krwotoków i zabezpieczenie przed infekcją w przypadku ran otwartych, • badanie chorego z dużą ostrożnością, aby nie spowodować wtórnych obrażeń, • unieruchomienie (przymocowanie chorej kończyny do zdrowej części ciała, środkami improwizowanymi, chustą trójkątną, szyną Kramera, szyną próżniową),

47. POSTĘPOWANIE W ZŁAMANIACH • opatrunek unieruchamiający zakładamy w pozycji leżącej lub siedzącej zgodnie z zasadą Potta: - w złamaniu kości długich unieruchamiamy dwa sąsiadujące ze złamaniem stawy, - przy złamaniu w stawie, unieruchamiamy względem siebie kości tworzące staw • przestrzegać fizjologicznego ustawienia kończyny co gwarantuje dobry wynik czynnościowy,

48. POSTĘPOWANIE W ZŁAMANIACH • szyna unieruchamiająca powinna być wymoszczona watą z dodatkowym zabezpieczeniem dla wystających elementów kostnych; szynę modelować na zdrowej kończynie, • nie zmieniać prowizorycznego unieruchomienia transportowego aż do momentu założenia opatrunku definitywnego, • w celu zmniejszenia obrzęku można kończynę unieść nieco wyżej, okładać zimnymi okładami lub workiem z lodem, • zachować ostrożność przy przenoszeniu i transporcie chorego.