ATEŞ

1. ATEŞ Prof Dr Yücel Taştan Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD Genel Pediatri BD

2. Tarihçe; • Hipokrat • Galileo (1592) • Celcius (18. yüzyıl) • Karl Wunderlich • Claude Bernard

3. Vücut sıcaklığı • Sıcak - Soğuk 13 º-22º C , kuru havada vücut ısısı 36.1º -36.7ºC korunur

4. Normal vücut sıcaklığı Vücut ısısı = Isı üretimi-Isı kaybı • İnsanlarda vücut sıcaklığının özellikleri • Merkezi olarak sabittir(37ºC +- 0.6ºC) • Sabah-Akşam ısısı 0.5-1ºC farklıdır (sirkadiyen ritm)

5. Organizmada ısı üretimini etkileyen faktörler • Tüm hücrelerin bazal met. hızları • Kas aktivitesi ile met. hızının artması (titreme) • Tiroksin ( BH, Testosteron) • Epinefrin,norepinefrin ve sempatik uyarıyla met. hızının artması • Hücre ısısı arttığında kimyasal aktivite artışına bağlı hücrelerde met. artışı

6. Termoregülasyon • Vücut sıcaklığını aynı düzeyde tutabilmek için; ısı üretimi ısı kaybını karşılamalıdır • Termoregülasyonda • Fiziksel ve davranışsal mekanizmalar • Nörolojik ve kardiyovasküler mekanizmalar

7. Termoregülasyon mekanizması Nörolojik kontrol • Hipotalamus (Termostat) • Vücut ısısındaki değişikliklere duyarlı • Ön hipotalamus • Isı kaybını kontrol eder • Arka hipotalamus • Isı üretimini kontrol eder

8. Vücut sıcaklığını etkileyen nedenler • Çevre • Yaş; Çok küçük çocuklar vücut ısısını kontrol edemezler • Fiziksel aktivite (Metabolizma hızlanır) • Hormon düzeyi (Tiroid,progesteron) • Deri • Vücudu örten bir yalıtkandır • Deri damarlarında genişleme-daralma • Sıcak ve soğuğa duyarlı reseptörler • Soğukta • Hipotalamus uyarılır • Titremeyi başlatır-terlemeyi inhibe eder • Vazokonstrüksiyon • Stres (hormonal-nöral stimülasyon) • Metabolizma artar

9. Vücutta sıcaklığının yayılımı Vücutta ısı metabolizmanın bir yan ürünü olarak ortaya çıkar • Derin dokulardaki ısı • Vücut sıcaklığını en iyi yansıtır • Çevre koşullarının ve fizik aktivitenin değişmesine karşın değişmez • Yüzeysel sıcaklık • Değişkendir • Deri kan akımı ve çevreye olan ısı kaybı bunda etkili olur

10. Vücut sıcaklığının korunması • Kayıpların önlenmesi • Deri damarlarında yaygın vazokontrüksiyon • Giyinme • Piloereksiyon • Isı oluşumunun artması • Tiroksin • Isı oluşumunun sempatik yoldan uyarılması • Titreme • Fiziksel aktivite

11. Vücutta ısı kaybı • Deri damarlarındaki vazodilatasyon • Terleme • Zorunlu ısı kayıpları • Radyasyon • Evaporasyon • Konveksiyon • Isı üretiminin baskılanması (titreme ve met baskılanması)

12. Zorunlu kayıplar • Radyasyon (%60) • Evaporasyon(%22) • Kondüksiyon (%15) • Konveksiyon

13. Periferik vazodilatasyon Soyunma Vücut yüzeyi; Yenidoğan ve prematürelerde vücut yüzeyi geniş Radyasyonla ısı kaybının önlenmesi Giyinme Vücut yüzeyinin azaltılması Fötal duruş biçimi Zorunlu kayıplar A-Radyasyon (%60)

14. B-Evaporasyon(%22) • Buharlaşma ve terleme ısı kaybını artırır • Bir gram ter veya suyun vücuttan buharlaşmasıyla 0.6 kalori kaybedilir • Deri ve Akciğerlerden günde 600-900 ml sıvı kaybedilir

15. Havaya kondüksiyon %15 Cisimlere %3 Cisimlere temas Katı, sıvı, gaz Isı kaybı minimaldir Buz uygulaması Soğuk uygulama Kondüksiyonla olan ısı kaybının önlenmesi; Kat kat giyinme Örtünme C-Kondüksiyon

16. D-Konveksiyon • Hava akımıyla ısı kaybı • Rüzgarın serinletici etkisi

17. Ateş nedir ? • En basit tanımı vücut sıcaklığının normalin üzerinde olmasıdır • Tek bir normal ısı yoktur (37º C+-0.6ºC) • Vücut sıcaklığının ‘‘merkezi ısı ayarı’ nın yükseğe ayarlanması ile birlikte olan artışa ateş denir Hipertermi nedir ? • Vücut sıcaklığı artmıştır fakat ‘merkezi ısı ayarı’ değişmemiştir.

18. Çocuklarda ateş neden önemlidir ? • Çocuklarda en sık görülen belirtidir • Ateş fobisi • Ekonomik boyut • Ateşli konvülziyon (%4) • Sık antipiretik kullanımı, • Antipiretiklerin yan ve zararlı etkileri • Gereksiz antibiyotik kullanımı, • Tanıda gereksiz araştırmalar,

19. Vücut sıcaklığı; ölçüm • Normalde 36-38ºC (96.8-100.4 Fahrenheit) • Ölçümün yapıldığı yere göre değişir • Ağızdan-Oral • Rektal (öz sıcaklık) • Koltukaltı-Aksiller • Kulaktan-Timpanik membran (öz sıcaklık) • Özofagus (öz sıcaklık ) • Pulmoner arter (öz sıcaklık) • İdrar (öz sıcaklık)

20. Merkezi ısı ayarı nasıl değişir ? bakteriler,virüsler, mantarlar, antijen-antikor kompleksi Eksojen pirojenler Endojen pirojenler IL-1,TNF-,IL-6,IFN- Hipotalamus PGE2 Isı ayarı Kan dolaşımı İmmunolojik yanıt-Akut faz yanıtı Merkezi Antipiretikler Ateş

21. Merkezi ısı ayarı normal,vücut sıcaklığı yüksek= Hipertermi Özelliği; Vücut sıcaklığı giderek artabilir • Rabdomiyoliz • Haşlanmış beyin sendromu Başlangıçta akut faz yanıtlarında artış olmaz Hipertermi nedenleri; A-Aşırı ısı yapımı Tirotoksikoz Salisilat zehirlenmesi Malin hiperpireksi B-Organizmada oluşan ısının atılamadığı durumlar • Aşırı çevre sıcaklığı • Aşırı giyinme • Ektodermal displazi • Anti-kolinerjk ilaçlarla zehirlenme

22. Vücutta sıcaklık artışı Merkezi ayar yükseğe ayarlı=ATEŞ Özelliği; Isı 41.1ºC’in üzerine nadiren çıkar Akut faz yanıtları eşlik eder Antipiretikler etkilidir ATEŞ NEDENLERİ A-İnfeksiyonlar Viral Bakteriyel Paraziter Fungal B-Malin hastalıklar C-Bağ dokusu hastalıkları

23. Ateş Hipertermi Normal

24. Ateş; Her yaş için>38ºC (R)

25. Ateş;Zararlı mı ? Faydalı mı ? Ateş; • Hastalık değildir • En erken görülen akut faz yanıtıdır. • Uygunsuz bir yanıt değildir • Genellikle kendiliğinden düzelir Ateşin • Doğrudan bir zararı saptanmamıştır • Önemli bir savunma mekanizması • Sıcaklık arttığında bir çok patojen çoğalamaz • Serum serbest demiri kanda azalır • Orta derecede ateşte • İmmün yanıtlarda artış; • Antikor yapımı artar • Lökosit sayısı artar • Virüslere karşı bazı koruyucu maddelerin salınması artar

26. Ateş

27. Ateşli durumlarda • Metabolizma hızlanır • Her 1ºC’lik artışta metabolizma %12 artar • Oksijen gereksinimi artar • Sıvı gereksinimi artar (her derece artışında 100ml/m2) • Kalp atımı ve solunum sayısı artar • Metabolik gereksinimi karşılamak • Enerji kaynakları kullanılır.

28. Ateşe bağlı komplikasyonlar • Kardiyak,solunum, böbrek ve metabolik sorunları olanlarda sorun yaratabilir(ek yük) • Enerji depoları tükenir • Hipoksi (Hücresel) • Miyokardiyal (Angina pektoris) • Serebral(Konfüzyon) • Dehidratasyon (aşırı sıvı kaybı) • Ateşli (Febril) konvülziyon ???

29. Ateş tipleri Devamlı ateş; Sabah-Akşam farkı 1°C’den az • Tifo,Brusella,Enfektif endokardit, Kawasaki,Kızıl,Hipotalamik ateş

30. Subfebril ateş

31. Dalgalı ateş: Ondülan ateş Beş-altı günde giderek yükselir ve tekrar yavaşça normale döner • Hodgkin, Pel-Ebstein ateşi

32. Tekrarlayan ateş:Febris rekurrens Brusella

33. Bacaklı ateş; Remittan Sabah-Akşam vücut sıcaklığında 1°C fark vardır fakat vücut sıcaklığı normale inmez. TBC, Mikoplazma, Sıtma

34. Intermittan ateş Sabah-Akşam sıcaklık farkı 1°C’den fazla • 24 saatte bir normale iner, • Sıtma, JRA, Kala-azar, Miliar TBC

35. Ateş tedavisi • Antipiretik tedavisinin amacı çocuğun rahatlatılmasıdır • Soğuk uygulama YANLIŞ • Bol sıvı verilmeli • Antibiyotik ??? • Nedene yönelik tedavi

36. Sonuç • Ateşli çocuğun genel görünümü termometrenin gösterdiği dereceden daha önemlidir