Wateroverlast

1. Wateroverlast Hoofdstuk 4

2. Wateroverlast is van alle tijden http://nos.nl/video/239308-mississippi-op-hoogste-stand-bij-memphis.html

3. Ramp in Pakistan (2010) in de Indusvallei http://nos.nl/video/179238-overstromingen-pakistan-ramp-zonder-vergelijk.html

4. Introductie • Ramp in Pakistan: ernstige overstroming van de rivier de Indus • Ongeveer 20 miljoen mensen getroffen • Ongeveer 2000 doden • Weinig internationale steun, waarom?

5. Lage ‘aaibaarheidsfactor’ ramp Pakistan • Groter kan de discrepantie niet zijn. De watersnoodramp in Pakistan is wat betreft het dodental weliswaar veel kleiner dan de tsunami van 26 december 2004, wat betreft het totale aantal getroffenen zijn ze vergelijkbaar. Voor de tsunamislachtoffers werd het recordbedrag van 208 miljoen euro opgehaald via giro 555.

6. Extreem lage kijkcijfers voor tv-actie ramp Pakistan • vrijdag 27 augustus 2010 10:50 • De nationale inzamelingsactie voor het door een watersnoodramp getroffen Pakistan heeft tot nu toe 16,1 miljoen euro opgeleverd. Naar de ‘sobere’ tv-actie op Nederland 2 keken donderdagavond slechts 381.000 mensen.

7. Overstromingen

8. Hoogwater in Nederland

9. Hoog water in Europa Toename aantal overstromingen in Europa De Moldau bedreigt het historische centrum van Praag

10. Wat is er aan de hand? december 1993 Steeds vaker treden Europese rivieren buiten hun oevers Om dit te verklaren moet je meer weten over de werking van een rivier

11. Oorzaak nummer 1: Klimaatverandering • Doordat het warmer wordt neemt de kans op overstromingen toe (in NL van twee kanten). • IJs smelt, zowel op land als op water • Thermale expansie • Smelten van landijs • Meer (of juist minder) neerslag

12. Hoe rivieren werken Paragraaf 2

13. Piekafvoer • Overtollig water wordt afgevoerd • Wanneer de waterafvoer het grootst is heet de piekafvoer • De piekafvoer is groter geworden door verstening, grond  stoepen en wegen • De vertragingstijd (de tijd die het water nodig heeft om in een rivier te komen) is afgenomen

14. Debiet en regiem • Debiet: afvoer van een rivier in m3/sec • Regiem: schommeling in de waterafvoer over het jaar

15. Typen rivieren Regiem A.Gletsjerrivier B.Gemengde rivier C.Regenrivier Welk regiem hoort bij welk type en waarom? Waarom bestaan echte pure gletsjerrivieren niet?

16. A Glomma, gletsjerrivier Afvoermaximum in het voorjaar door afsmelting van gletsjers • B Shannon, regenrivier Veel neerslag in de winter, de zomerneerslag verdampt grotendeels • C Rijn, gemengde rivier heeft kenmerken van A en B

17. Rivieren • Indeling van de loop van een rivier • De bovenloop: groot verhang, verticale erosie (dieper) • De middenloop: matig verhang, horizontale erosie (breder) en sedimentatie • De benedenloop: klein verhang, sedimentatie

18. De indeling van de rivierBenoem de onderdelen van de rivier Middenloop Bovenloop ? Benedenloop ? ? ? Hoofdrivier ? ? Zijrivier Bijrivier

19. Wat is de volgorde van oorsprong tot monding? A B D C

20. Antwoord C A D B

21. Verval en verhang Verval: het hoogteverschil tussen twee punten langs een rivier Verhang: het gemiddelde verval per kilometer • Bereken het verval en verhang tussen bron en Rivierzicht. • Bereken het verval en verhang tussen Rivierzicht en monding. • Waar ga je het liefst wildwaterkanoën? Leg uit met het juiste begrip. • Bereken nu met behulp van de atlas of de wandkaarten het verval en verhang van de Rijn, van bron tot monding.

22. Kenmerken van de rivierVul legenda aan en verdeel de rivier DELTA Minder verval Erosie en sedimentatie Groot verval Vooral verticale erosie Gering verval Sedimentatie Stroomstelsel Stroomgebied

23. De mens grijpt in Paragraaf 3

24. Als de natuur zijn gang mag gaan Opbouw van een rivierlandschap in de delta Verklaar het ontstaan van de verschillende elementen.

25. Vlechtende rivieren Waarom ontstaan vlechtende rivieren vooral in laagland?

26. Het resultaat van duizenden jaren sedimentatie uiterwaard stroomrug kom(kleiig) kom(venig) veengebied Wat is wat? Kleed de legenda aan!

27. Rivieren • Stroomdraad • Buitenbocht: erosie • Binnenbocht: sedimentatie • Afsnijding: Hoefijzermeer rsg enkhuizen/ a3 water/2008/ zwaan

28. Rivier in actie II A B I Proces? Proces? Meanderhalsafsnijding Stroomgordelverlegging

29. Strijd tegen een oude vijand… • Nederland is gewend te vechten tegen het water. Oud gezegde: ‘God schiep de aarde wereld, de Hollanders schiepen Holland’

30. Het versterkte broeikaseffect …met een nieuw gezicht • Vaker een piekafvoer • Absolute zeespiegelstijging • Relatieve zeespiegelstijging > geringer verval • Verstening • Kanaliseren rivieren Samen  Grotere kans op overstromingen

31. Overstromingsgevaar stijgt ook door inrichting. Hoe bevordert elk element de piekafvoer? Verstening stroomgebied kribbe Bebouwing in uiterwaard winterdijk zomerdijk

32. Omgeving Arnhem Arnhem IJssel Nederrijn Pannerdens kanaal 2000 1830 Vergelijk de kaartjes. Noem twee ontwikkelingen die het overstromingsgevaar hebben bevorderd? Antwoord: verstening en rivier wordt ingesnoerd > ontstaan flessenhals

33. Grootschalige maatregelen in de rivieren Paragraaf 5

34. Maatregelen tot 1995 Stuw Dijken op deltahoogte brengen Verdeling water Kanaliseren

35. De boerderij van Johan moet verplaatst worden. Waarom? Oeverwal Bandijk Uiterwaard

36. Een rivier in de zomer / winter

37. Veilig achter de dijk? Waarom kun je een dijk niet blijven verhogen?

38. Noodoverloopgebieden / retentiegebieden • Als de hoeveelheid water te groot is om opgevangen te worden door de uiterwaarden, dan wordt het water afgevoerd naar een ander omdijkt gebied

39. Nieuw beleid • Ruimte voor de rivier: de rivier moet buiten zijn oevers kunnen treden • Drietrapsstrategie (vasthouden · bergen · afvoeren) • Vasthouden: zorgen dat het water niet te snel afgevoerd wordt door de rivier • Bergen: aanleggen van noodoverloopgebieden om belangrijke gebieden te sparen • Afvoeren: zorgen dat het water snel kan worden afgevoerd naar zee

40. Nieuw beleid • Wat heeft het vasthouden uit de drietrapsstrategie met verstening te maken? • Waarom is het ruimte voor de rivier plan niet altijd makkelijk uit te voeren?

41. Ruimte voor de Rivier • Wie produceerde dit filmpje? • Waarom? • http://www.youtube.com/watch?v=GswxXkguHbM

42. Aanleg nevengeulen Hoe verminderen nevengeulen het overstromingsgevaar?

43. Nevengeulen in de Duursche Waarden Nevengeulen Welk ander positief gevolg heeft de aanleg van nevengeulen?

44. Nationaal en internationaal waterbeleid Paragraaf 6

45. Drietrapsstrategie • Welke drie onderdelen horen bij het Ruimte voor de Rivier project? • Waarom heeft afvoeren meer zin in de benedenloop van de rivier en vasthouden juist meer in de bovenloop?

46. Aanpak na 1995: ruimte voor de rivier op nationaal niveau A. Ga na welke maatregelen bijdragen aan ‘ruimte voor de rivier’. B. Wat hoort bij ’vasthouden’, wat bij ‘bergen’ en wat bij ‘afvoeren’?

47. Waterbeheer op lokaal niveau Mag dat? Wonen aan het water Watertoets als eis!

48. “Wat gebeurt er op het fluviale schaalniveau, Peter?” Stelling A: Nederland is een deel van een groter geheel. Licht dat toe Stelling B: Is de strip meer van toepassing op de Rijn of op de Maas? Licht je keuze toe

49. Ruimte voor de rivier: fluviale schaalniveau Regiem Waterscheiding Nu Toekomst? Vaker piekafvoer in Nederland! Regel: klimaatverandering beïnvloedt regiem!

50. Versterkte broeikaseffect bedreigt de bevaarbaarheid van onze rivieren. Hoezo? Door zware neerslag en lange droge periodes zal waterstand sterk variëren