Тамгын газрын Мэдээлэл, шинжилгээ їнэлгээний хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн Б.Ариунболд

1. «Орон нутгийн Улсын бүртгэлийн байгууллагын үйл ажиллагаанд хяналт шинжилгээ, үнэлгээ хийсэн байдал, цаашид авах арга хэмжээ» Тамгын газрынМэдээлэл, шинжилгээ їнэлгээний хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн Б.Ариунболд

2. Шинжилгээ, їнэлгээний зорилго, чиглэл Шинжилгээ, үнэлгээний гол зорилго нь тухайн газар, хэлтсийн үйл ажиллагааны үр дүнг бодитойгоор тогтоох, хїрсэн їр дїнг баталгаажуулах, үйл ажиллагааны явцад гарч буй доголдол, зөрчлийн шалтгааныг илрүүлэн арилгах, бүртгэлийн байгууллагын їйл ажиллагаанд тавих хяналтыг сайжруулах, удирдлагыг үнэн зөв мэдээллээр хангахад чиглэгдсэн болно. Орон нутгийн бүртгэлийн байгууллагын үйл ажиллагааг їнэлэхдээ: - тус хэлтэст ирүүлсэн улирал, хагас жил, жилийн эцсийн үйл ажиллагааны тайлан, бүтээгдэхүүний нийлүүлэлтийг хангах тухайн жилийн үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний биелэлт болон бусад үүрэг даалгаврын биелэлтэд шинжилгээ үнэлгээ хийж, - мөн Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын даргын 2011 оны 629 дүгээр тушаалаар батлагдсан удирдамжийн дагуу Архангай, Увс, Хөвсгөл, Завхан, Сүхбаатар, Дорнод, Баянхонгор зэрэг нийт 7 аймгийн Улсын бүртгэлийн хэлтсийн үйл ажиллагаатай газар дээр нь танилцаж ажилласан ажлын хэсгийн шалгалтын дүнг тус тус үндэслэв.

3. Шинжилгээ үнэлгээний чиглэл. • Үүнд: • 1. Їéë àæèëëàãààíû òºëºâëºëò, ò¿¿íèé áèåëýëòèéí áàéäëûã çààëò íýã á¿ðýýð ãàðãàæ õóâèàð òîîöсон байдал; • 2. Бîäëîãûí çîðèëòûã õàíãàõ òàëààð àâñàí àðãà õýìæýý, ¿ð ä¿í нь Ерєнхий газраас õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà áîäëîãûí çîðèëò, ñòðàòåãè, òºëºâëºãººтэй хэрхэн уялдаж байгаа; • 3. Дýýä áàéãóóëëàãûí øèéäâýð буюу холбогдох õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðàë, Çàñãèéí ãàçðûí áîëîí Тэргїїн шадар сайд, Улсын бїртгэлийн ерєнхий газраас àâ÷ õýðýãæ¿¿ëæ áóé àðãà õýìæýýã õýðýãæ¿¿ëñýí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿í; • 4. Òàéëàí, ìýäýý, õóãàöààòàé àëáàí áè÷ãèéí õàðèó èð¿¿ëñýí áàéäàë áîëîí Ерєнхий газраас çîõèîí áàéãóóëæ õýðýãæ¿¿ëñýí àðãà õýìæýýíèé äàãóó õèéæ ã¿éöýòãýñýí àæèë á¿ðèéã òîäîðõîé áè÷ñýí áайдал; • 5. Їéë÷èëãýýíèé ñî¸ëûã äýýøë¿¿ëýõ, áàéãóóëëàãûí íýýëòòýé áàéäëûã õàíãàõ ÷èãëýëýýð àâñàí àðãà õýìæýý, ¿ð ä¿í • 6. Улсын бїртгэлийн хууль тогтоомж, Тєрийн албаны тухай хууль, Хєдєлмєрийн тухай хууль, Тєсвийн байгууллагын удирдлага санхїїжилтийн тухай хууль, Улсын бїртгэлийн ерєнхий газрын хєдєлмєрийн дотоод журам, Улсын бїртгэлийн ерєнхий газрын орон нутаг дахь бїртгэлийн байгууллагын дїрэм, Байгууллагын їйлчилгээний стандарт, холбогдох бусад журмын хэрэгжилт • 7. Улсын бїртгэлийн хэлтсийн даргын тушаалаар баталсан дїрэм, журам, Хєдєлмєрийн дотоод журам, бусад шийдвэр хууль тогтоомжтой нийцэж байгаа эсэх • 8. Улсын бїртгэлийн баримт бичгийг хадгалах /архив/ үйл ажиллагаа • 9. Єргєдєл, гомдол, албан бичиг болон тайлан, мэдээг хугацаанд нь ирїїлж, шийдвэрлэж байгаа байдал • 10. Санхїїгийн їйл ажиллагаа • 11. Албан хаагчдын ажил үүргийн хуваарилалт, ажлын ачаалал зөв, тэнцвэртэй эсэх • 12. Улсын бїртгэлийн хэлтсийн їйл ажиллагаа явуулж байгаа байр, талбайн хэмжээ нь шаардлагад нийцэж байгаа эсэх • 13. Компьютер, техник, тоног тєхєєрємж, албан єрєєний тавилга болон бичиг хэрэгслийн хангалт хїрэлцээтэй эсэх, эвдрэл гэмтэлтэй эсэх • 14. Мэдээллийн сан, программ хангамжийн аюулгїй ажиллагаа хангагдсан эсэх • 15. Улсын бүртгэлийн үйл ажиллагаа, үйлчилгээний талаарх мэдээллийг иргэд, үйлчлүүлэгчид хүртээмжтэй хүргэж, сурталчилж байгаа эсэх • 16. УБХ-ийн хэлтсийн бүтээгдэхүүн нийлүүлэлтийн 2011 оны үйл ажиллагааны төлөвлөгөөнөөс тасалдаж, хоцорч байгаа арга хэмжээ байгаа эсэх, шалтгаан нөхцлийг тогтоох, санал бэлтгэх /ҮА-ны төлөвлөгөөний үзүүлэлт нэг бүрээр/ • 17. Хэлтсийн өдөр тутмын ажлын зохион байгуулалт, цаг ашиглалт, удирдлагын хяналтын үйл ажиллагаа

4. Удирдлага, зохион байгуулалтын чиглэлээр • 2011 онд хийхээр тєлєвлєсєн ажил, арга хэмжээгээ төлөвлөж бүтээгдэхүүний нийлүүлэлтийг хангах үйл ажиллагааны төлөвлөгөөгөө баталж, улсын бїртгэлийн газар, хэлтсийн дарга нар нь Улсын бїртгэлийн ерєнхий газрын дарга болон аймгийн Засаг даргатай їр дїнгийн гурвалсан гэрээг байгуулан гэрээнд заасан їйл ажиллагааг хэрэгжїїлэн ажилласан байна. • Улсын бїртгэлийн ерєнхий газраас 2011 онд улсын бїртгэлийн їйл ажиллагааг орон нутагт бэхжїїлэх чиглэлээр олон ажил, арга хэмжээг зохион байгуулан ажилласан бөгөөд орон нутгийн бүртгэлийн хэлтсүүд дараах байдлаар хамрагдан ажилласан байна. • - сум, дїїрэг, хорооны бїртгэлийн ажилтныг тус газрын орон нутаг дахь салбар нэгжид шилжїїлсэн • Автомашин, байр

5. Улсын бїртгэлийн хэлтсийн жишиг байрны зургийг хийлгэж, Хөвсгөл, Увс аймгийн Улсын бүртгэлийн хэлтсийн байрыг шинээр бариулахаар эхлүүлсэн. • 15 аймагт автомашинтай болсон.

6. Улсын бїртгэл хөтлөх үйл ажиллагаа • Иргэний шинэчилсэн бїртгэл – 2011 оны эцсийн байдлаар орон нутгийн хэмжээнд 98.7 хувьтай явагдаж байна. • Иргэний улсын бїртгэлийн чиглэлээр Орон нутагт 2011 онд иргэний гэр бїлийн байдлын 8 тєрлийн 167038 á¿ðòãýë хийгдсэн байна.Їїнээс: - тєрсний бїртгэл 68247 -гэрлэлтийн бїртгэл 10575 - гэрлэлт сэргээсний бїртгэл 22 -гэрлэлт цуцалсны бїртгэл 3040 - їрчлэлтийн бїртгэл 2031 - Эцэг тогтоосны бїртгэл 13865 - овог, эцгийн нэр, нэр єєрчилсний бїртгэл 21626 -нас барсны бїртгэл 17840

7. Гадаадад зорчих эрхийн бүртгэлийн чиглэлээр нийт 32345 бүртгэл хийсэнээс: -11880 їндэсний энгийн гадаад паспорт шинээр - 4625 хїїхдийн хавсралт їнэмлэх олгож - 15840 иргэний гадаад ïàñïîðòûí õóãàöààã ñóíãàсан • Иргэний шилжилт хєдєлгєєний бїртгэлийн хїрээнд : - аймаг, хотоос бїрмєсєн шилжин явсан 47991 - шилжин ирсэн 47075 - сум, дїїргээс шилжин явсан 20540 - шилжин ирсэн 15722 - хаягийн хєдєлгєєн 164153 иргэнд хийсэн байна.

8. Хуулийн этгээдийн улсын бїртгэлийн чиглэлээр • 2011 онд тайлангийн хугацаанд: шинээр байгуулагдсан - ХХК - 2382 - нєхєрлєл - 113 - хоршоо - 418 - улсын тєсєвт їйлдвэрийн газар - 243 - Төрийн өмчит ААТҮГ - 3 - орон нутгийн өмчит ААТҮГ – 34 нийт 3193 хуулийн этгээдийг улсын бїртгэлд шинээр бїртгэж, улсын бїртгэлийн гэрчилгээ олгосон байна. • Мөн 1634 хуулийн этгээдийн үүсгэн байгуулах баримт бичиг болон үүсгэн байгуулах баримт бичигт оруулсан өөрчлөлтийг бүртгэсэн байна.

9. Эд хєрєнгийн эрхийн улсын бїртгэлийн чиглэлээр Ýä õºðºíãèéí ýðõèéí óëñûí õýìæýýíèé ìýäýý òàéëàíã ñàð á¿ð õ¿ðã¿¿ëýí òóõàé á¿ð õîëáîãäîõ ìýäýý, ìýäýýëëýýð õàíãàí àæèëëàсан байна. Ýä õºðºíãèéí ýðõèéí óëñûí á¿ðòãýë, ëàâëàãàà, ìýäýýëëèéí чиглэлээр: 2011 îíы байдлаар эд хөрөнгө өмчлөх, эзэмших, ашиглах эрхтэй холбоотой улсын бїртгэлийн нийт 156333 ìýä¿¿ëãèéã иргэн, хуулийн этгээдэас õ¿ëýýí àâ÷, тýäãýýðèéí 154421 ìýä¿¿ëýãò ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëэн á¿ðòãýë áàòàëãààæóóëàëò хийж, øààðäëàãà õàíãààã¿é 1912 ìýä¿¿ëãèéã õÿíàæ, ä¿ãíýëò ãàðãàí áóöààñàí áàéíà. • Èðãýä, õóóëèéí ýòãýýäýä энэ хугацаанд эä õºðºí㺠ºì÷ëºõ, ýçýìøèõ, àøèãëàõ ýðõèéí òàëààðõ 11844 ëàâëàãàà олгосон байна.

10. Бїртгэлийн хяналтын ажлын талаар • Тайлангийн хугацаанд нийт иргэний бүртгэлийн чиглэлээр 15297, хуулийн этгээдийн бүртгэлийн чиглэлээр 83, эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэлийн чиглэлээр 1294 зєрчил илэрсэнийг арилгасан байна. • Бүртгэлийн хяналтын газарт Орон нутгийн хяналтын улсын байцаагч нараас 600 ширхэг дүгнэлт, регистрийн дугаар өөрчилснийг мэдэгдсэн 85 ширхэг хаатр-25 маягтыг хянуулахаар хүргүүлсэн байна.

11. Сургалтын ажлын талаар • Тайлангийн хугацаанд орон нутгийн бїртгэлийн албан хаагчид нийт 13 удаагийн сургалтад амжилттай хамрагдсан байна. Үүнд: - Иргэний шинэчилсэн бїртгэлийн ажлыг дїгнэх видео бага хурал - Монголын Мянганы сорилтын сангийн “Хєрєнгийн эрхийн тєсөл”-ийн хүрээнд “Эд хєрєнгийн эрхийн бїртгэлийн їйл ажиллагааг боловсронгуй болгох чиг хандлага-1, 2” сэдэвт семинар - Хуулийн этгээдийн бїртгэлийн їйл ажиллагааны талаарх арга зїйн зєвлєгєє єгєх, дадлагажуулах сургалт - 4бүсэд зохион байгуулагдсан бүсчилсэн сургалтууд • Орон нутгийн Улсын бїртгэлийн газар, хэлтсїїд нь Ерєнхий газраас зохион байгуулсан сургалт, семинарт хамрагдахын зэрэгцээ ажилтан, албан хаагчдынхаа мэдлэг, чадварыг дээшлїїлэхэд анхааран ажиллаж, аймаг орон нутагтаа ИТХ болон ЗДТГ, бусад байгууллагаас зохион байгуулсан сургалтуудад идэвхтэй хамрагдсан байна. • ̺í орон нутгийн Улсын бїртгэлийн хэлтсїїд нь ñóìäûí èðãýíèé á¿ðòãýëèéí àæèëòíóóäûí ñóðãàëò ñåìèíàðûã çîõèîí áàéãóóëж, сум тус бүрээр зөрчилтэй байгаа иргэдийг нэг бүрчлэн үндсэн мэдээллийн санд тулгалт хийлгэж, зөрчлийг хэрхэн арилгах талаар арга зїйн зєвлєгєє єгч, тодорхой арга хэмжээ авч ажилласан нь тєрийн бїртгэлийн їнэн зєв байх зарчим, тєрийн бодлогыг зєв зїйтэй хэрэгжїїлж байгаа сайшаалтай ажил болж байна.

12. Үйл ажиллагааны тайлан, төлөвлөгөөний биелэлтийг ирүүлсэн талаар: Орон нутгийн Улсын бүртгэлийн байгууллага 2011 оны үйл ажиллагааны тайлан, төлөвлөгөөний биелэлтийг ирүүлэхдээ: • Авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээгээ нэг бүрчлэн биелэлтийг гаргасан боловч биелэлтийн хувийг тооцоогүй /Ж: Архангай/ • Биелэлтийг төлөвлөсөнөөс дутуу тооцож ирүүлсэн/Ж: Хөвсгөл 55-32/ • Төлөвлөгөөний биелэлтийг хэлтсийн дарга гарын үсэг, тамгаараа баталгаажуулаагүй /Ж: Говь-Алтай, Дархан-Уул, Дорноговь, Өвөрхангай, Хэнтий, Сэлэнгэ, Нийслэл/ • Дорнод аймгийн УБХ їйл ажиллагааны тайлангаа хэт товч бичсэн, Дорноговь аймгийн УБХ загварын дагуу бэлтгээгүй, төлөвлөгөөний биелэлт тайланг хамт гаргаж ирүүлсэн,, Говь-Алтай аймгийн УБХ хуулийн этгээдийн бүртгэл, бүртгэлийн хяналт, бүртгэлийн архивын чиглэлээр хэрэгжүүлсэн арга хэмжээ, өргөдөл гомдлыг шийдвэрлэсэн талаар тайландаа дурдаагүй байсан нь дүгнэхэд хүндрэлтэй байсныг дурдах нь зїйтэй байна.

13. УБХ-ийн үйл ажиллагаанд дараах нийтлэг зөрчил дутагдлууд гарч байна: • Улирал, хагас жилийн тайлан болон бусад хугацаатай үүрэг даалгаврыг хугацаа хоцроож ирүүлдэг. /Хөдөлмөрийн дотоод журамд заасан хугацаанаас/ • Үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний биелэлт, мэдээ тайланд тоон мэдээллийг зөрүүтэй ирүүлдэг, тухайн тайлант хугацаанд хийсэн бүртгэлийн тоог ирүүлэх байтал нийт бүртгэл, хувийн хэргийн тоог ирүүлдэг,өмнөх мэдээнээс зөрүүтэй ирүүлдэг • Тайландаа архивын үйл ажиллагаа, санхүүгийн үйл ажиллагаа, байгууллагын нээлттэй байдлыг хангах чиглэлээр авсан арга хэмжээ, өргөдөл гомдлын шийдвэрлэлт, хяналт шалгалтын чиглэлээр авсан арга хэмжээ зэрэг зарим үйл ажиллагаа, арга хэмжээний талаарх мэдээллээ орхигдуулдаг, тайлангийн бүрдүүлбэрийг хангаагүй зэргээр өөрийн хэлтсийн үйл ажиллагааг бүрэн гүйцэд тайлагнадаггүй • Мөн дээд газрын тогтоол шийдвэрийн биелэлтийн талаар тодорхой тусгадаггүй • Хэлтсийн дарга нарын гаргасан тушаал шийдвэрүүдийг хянан үзэхэд тушаалын үндэслэлгүй, үндэслэлээ буруу тогтоосон, хэлтсийн даргын эрх хэмжээнээс давсан заалт хэрэглэсэн нь Засгийн газрын агентлагийн эрх зүйн байдлын тухай хууль, Хөдөлмөрийн тухай хууль, “Орон нутаг дахь бүртгэлийн байгууллагын дүрэм”, ”УБЕГ-ын хөдөлмөрийн дотоод журам” зэрэг холбогдох эрх зүйн актуудыг зөрчсөн байна. • Байгууллагын үйлчилгээний стандартын хэрэгжилт хангалтгүй, дүрэмт хувцас байнга өмсдөггүй, энгэрийн тэмдэг, нэрийн хуудас, өнгөний систем хэрэглэдэггүй • Ирсэн явсан бичгийн журнал маягтыг дутуу хөтөлдөг, албан бичгийн хяналтын карт хөтөлдөггүй, дутуу хөтөлдөг • Өргөдөл гомдол, ирсэн явсан бичгийг бүртгэлийн дэвтэрт бүртгэдэг боловч хэрхэн шийдвэрлэсэн байдал, огноо, хариу явсан эсэх нь тодорхойгүй, хөтлөлт бүрэн бус • Хэлтсийн даргын тушаал болон явсан бичигт хэл найруулга, зөв бичих дүрмийн алдаа гаргадаг • Зарим албан хаагчийн ажлын байрны тодорхойлолт хангалтгүй • Õîëáîãäîõ тайлан, мэдээг хэлтýñ, ãàçðûí дарга нар баталгаажуулж ирїїлж байх;

14. Цаашид анхаарах асуудлын талаар • Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын хөдөлмөрийн дотоод журам”-ын 2.8-д заасаны дагуу “Тайлангийн үнэн зөв байдал, хугацаа хожимдуулсан хариуцлагыг газар, хэлтэс, орон нутаг дахь салбар, нэгжийн дарга хүлээнэ” гэж заасан байдаг. • ● Орон нутгийн УБХ-үүдийн улирал, хагас жил, жилийн эцсийн үйл ажиллагааны тайлан, бүтээгдэхүүн нийлүүлэлтийг хангах үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний биелэлтийг “Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын хөдөлмөрийн дотоод журам”-д зааснаар тайланд тавигдах шаардлагын дагуу хийж гүйцэтгэн, хугацаанд нь тогтмол ирүүлж байх; • ● Бүтээгдэхүүн нийлүүлэлтийг хангах үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний биелэлтийг òîäîðõîé òóñãàæ, заалт нэг бүрээр гаргаí, хувиар тооцож, áîäèòîéãîîð ä¿ãíýæ ирүүлэх; • ● Тайланд дээд газрын тогтоол шийдвэрийн биелэлт, архив, санхүүгийн үйл ажиллагаа, байгууллагын нээлттэй байдлыг хангах чиглэлээр авсан арга хэмжээ, өргөдөл гомдлын шийдвэрлэлт, хяналт шалгалтын чиглэлээр авсан арга хэмжээ зэрэг зарим үйл ажиллагаа, арга хэмжээний талаарх мэдээллийг бүрэн дүүрэн ирүүлж өөрийн хэлтсийн үйл ажиллагааг бүрэн гүйцэд тайлагнадаг байх;

15. ● Мэдээ тайланд тусгасан тоон үзүүлэлтүүдээ график, диаграммаар харуулж, өмнөх оны мөн үетэй харьцуулж өсөлт бууралтыг харуулж байх • ● Мөн шинээр санаачилж хийсэн ажил, орон нутгийн удирдлага, бусад байгууллагуудтай хамтран ажилласан байдлын талаар дурдаж байх • ● Үйл ажиллагааны тайлан, төлөвлөгөөний биелэлтээс бусад мэдээ, үүрэг даалгаврын биелэлтийг хугацаанд нь ирүүлж байх • ● Õîëáîãäîõ тайлан, мэдээг хэлтýñ, ãàçðûí дарга нар баталгаажуулж ирїїлж байх; • ● Авлига, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх төлөвлөгөөний биелэлтийн талаар үйл ажиллагааны тайландаа òîäîðõîé тусгаж байх; • ● ”Байгууллагын їйлчилгээний стандарт”-ыã ìºðä¿¿ëýõ; • ● Хэлтсийн даргын гаргасан тушаалд товъёог хөтëºõ, тушаалын үндэслэлд õóóëèéí заалтûã á¿ðýí òóñãàæ, эрх хэмжээний хїрээнд, баримт бичгийн стандартын дагуу эрх зїйн їндэслэлтэй гаргаж áàéõ;

16. ● Албан бичиг болон хэлтсийн даргын баталсан тушаалд боловсруулсан, хянасан тэмдэг дарæ áàéõ; • ● ªðãºäºë, ãîìäîë, õугацаатай албан бичигò õÿíàëòûí êàðò õºòºëæ áàéõ; • ● Àлбан хаагчдын ажлын байрны тодорхойлолтод зайлшгүй гүйцэтгэх ажлыг тусгаж байх; • ● Хугацаатай албан бичигт шийдвэрлэсэн байдлаа хааж бичèæ áàéõ; • ● Дээд газраас ирсэн тушаал, шийдвэрийн дэвтэр íýýæ, хөтлөн хадгаламжийн нэгж үүсгэх; • ● Албан хаагчдын Үр дүнгийн гэрээг батлагдсан загварын дагуу гаргах; • ● Àлбан хаагчдын ажлын байрны тодорхойлолтод чиг үүргийг давхцуулахгүй байх, зайлшгүй гүйцэтгэх ажлыг ажлын байрны тодорхойлолтод заавал тусгаж байх; • ● Авлига, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх төлөвлөгөөний биелэлтийн талаар үйл ажиллагааны тайландаа òîäîðõîé тусгаж байх; • Тайлан, төлөвлөгөөний биелэлтэд тусгагдвал зохих үзүүлэлтүүдийг бүрэн тусгах • Мөн áîäèò ¿ð ä¿íã òºëºâëºñºí çîðèëòòîé õàðüöóóëàх, оны мөн үетэй харьцуулах замаар ºñºëò, áóóðàëò, єєрчлєлтийг òîîöîîëîх, график диаграммаар харуулах замаар үйл ажилагаагаа бүрэн тайлагнах хэрэгтэй.

17. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА.