การจัดการความรู้ : แนวคิดและกลยุทธ์ในการสร้างองค์กรแห่งการเรียนรู้

1. การจัดการความรู้:แนวคิดและกลยุทธ์ในการสร้างองค์กรแห่งการเรียนรู้การจัดการความรู้:แนวคิดและกลยุทธ์ในการสร้างองค์กรแห่งการเรียนรู้ ดร.สุรพงษ์ มาลี ผอ.กลุ่มยุทธศาสตร์และนวัตกรรม ศูนย์บริหารกำลังคนภาครัฐ สำนักพัฒนาระบบจำแนกตำแหน่งและค่าตอบแทน สำนักงาน ก.พ. surapong@ocsc.go.th poksm@hotmail.com

2. WHY: ทำไมต้องจัดการความรู้ ยุทธศาสตร์การพัฒนาสู่การเป็นองค์กรที่มีผลสัมฤทธิ์สูง (HPO) การบริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี WHAT: การจัดการความรู้ คืออะไร ความหมายและรูปแบบของความรู้ กระบวนการในการจัดการความรู้ เครื่องมือในการจัดการความรู้ HOW: การจัดทำแผนการจัดการความรู้ ทำอย่างไร ลำดับการประชุมเชิงปฏิบัติการ

3. WHY?ความสำคัญของการจัดการความรู้WHY?ความสำคัญของการจัดการความรู้

4. พระราชกฤษฎีกาว่าด้วยหลักเกณฑ์และวิธีการพระราชกฤษฎีกาว่าด้วยหลักเกณฑ์และวิธีการ บริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี พ.ศ. 2546มาตรา 11 “ส่วนราชการมีหน้าที่ พัฒนาความรู้ ในส่วนราชการเพื่อให้มีลักษณะเป็น องค์กรแห่งการเรียนรู้ อย่างสม่ำเสมอ โดยต้อง รับรู้ข้อมูลข่าวสาร และสามารถ ประมวลผลความรู้ในด้านต่างๆ เพื่อนำมา ประยุกต์ใช้ ในการปฏิบัติราชการได้อย่างถูกต้องรวดเร็วและเหมาะสมกับสถานการณ์ รวมทั้งต้อง ส่งเสริมและพัฒนาความรู้ความสามารถสร้างวิสัยทัศน์และปรับเปลี่ยนทัศนคติ ของข้าราชการในสังกัดให้เป็นบุคลากรที่มีประสิทธิภาพ และ มีการเรียนรู้ร่วมกัน ทั้งนี้ เพื่อประโยชน์ในการปฏิบัติราชการของ ส่วนราชการให้สอดคล้องกับการบริหารราชการให้เกิดผลสัมฤทธิ์ตามพระราช กฤษฎีกานี้”

5. การบูรณาการแนวทางการกำหนดยุทธศาสตร์ เพื่อมุ่งสู่HPO High Performance Organization possess a Sustained Competitive Advantage They get it by creating and delivering something to the market that is Valuable, Rare, and Hard to Imitate Creating and delivering this value demands the disciplined obsession of a High Performance Workforce And the way to build and focus High Performance Workforce is by using Strategic Measurements and High Performance Workforce Architecture

6. Organization’s strategy “Must Do” Knowledge required to execute strategy การจัดการความรู้:เครื่องมือในการแปลงยุทธศาสตร์ไปสู่การปฏิบัติ Strategic gapKnowledge gap Organization’s capabilities “Can Do” Actual organization knowledge

7. Peter M. Senge องค์กรแห่งการเรียนรู้ Personal Mastery Mental Model Shared Vision Team Learning Systemic Thinking การจัดการความรู้กับการบริหารทรัพยากรบุคคล

8. ความรู้ : รูปแบบ/ประเภทของความรู้ กระบวนการจัดการความรู้ เครื่องมือในการจัดการความรู้ การจัดการความรู้:แนวคิด

9. ความรู้ ถือ เป็น “สินทรัพย์” อันเป็น “ทุน” ที่สำคัญขององค์กร พันธกิจ สภาพคล่อง (Liquidity): สินทรัพย์สามารถแปลงเป็นตัวเงินได้ง่ายเพียงไร • สินทรัพย์ระยะสั้น • Inventory, Account Receivable • สินทรัพย์ระยะยาว • Equipment, Property, Goodwill สภาพคล่อง สินทรัพย์ซึ่งจับต้องได้ กลยุทธ์ ความพร้อม(Readiness): สินทรัพย์ซึ่งจับต้องไม่ได้ช่วยให้องค์กรบรรลุวัตถุประสงค์ยุทธศาสตร์ ได้มากน้อยเพียงไร ความพร้อม • ทุนมนุษย์ • ทุนลูกค้า • ทุนองค์กร Knowledge capital สินทรัพย์ซึ่งจับต้องไม่ได้ สินทรัพย์ซึ่งจับต้องไม่ได้สามารถแปลงเป็นผลลัพธ์ขององค์กรผ่านกระบวนการยุทธศาสตร์ขององค์กร

10. ความสำคัญของทรัพยากรบุคคล (ทุนมนุษย์): การสร้างขีดความสามารถในการแข่งขันอย่างยั่งยืน ราคา <60 วัน การโฆษณา <1 ปี นวัตกรรม < 2 ปี ระบบการผลิต < 3 ปี ช่องทางการกระจายสินค้า < 4 ปี ทุนมนุษย์(HUMAN Capital) > 7 ปี Some activities are much harder to replicate than others.

11. ความรู้ (Knowledge)

12. ‘Knowledge Capital’ of an organisation can be identified in its human capital, customer capital and structural capital ความสามารถในการทำให้ สารสนเทศและข้อมูล มาเป็นการ กระทำที่มีประสิทธิภาพได้  ส่วนผสมของกรอบประสบการณ์ คุณค่า สารสนเทศ และ ความเชี่ยวชาญซึ่งจะเป็นกรอบที่ทำให้เกิดประสบการณ์และ ความรู้ใหม่เข้าด้วยกัน ความรู้คืออะไร

13. ความสัมพันธ์ระหว่างข้อมูล สารสนเทศ ความรู้ และปัญญา Wisdom ปัญญา Knowledge Data Information

14. ความรู้.....อยู่ที่ไหน? 12 % Electronic knowledge bases 42 % Employee brains 20 % Electronic documents 26 % Paper documents

15. รูปแบบ/ประเภทของความรู้รูปแบบ/ประเภทของความรู้ ความรู้ที่ชัดแจ้ง (Explicit Knowledge) ความรู้ที่ฝังอยู่ในคน (Tacit Knowledge) Explicit knowledge can be articulated or codified in the form of words, numbers or symbols, and is more easily passed on or communicated. เอกสาร(Document) - กฎ ระเบียบ(Rule), วิธีปฏิบัติงาน(Practice) ระบบ(System) สื่อต่างๆ – วีซีดี ดีวีดี เทป Internet Tacit knowledge is an individual’s intuitions, beliefs, assumptions and values formed as a result of experience, and the inferences the individual draws from that experience. ทักษะ(Skill) ประสบการณ์(Experience) ความคิด(Mind of individual) พรสวรรค์(Talent)

16. ความรู้ที่ชัดแจ้ง (Explicit Knowledge) อธิบายได้ แต่ยังไม่ถูกนำไปบันทึก ( 1 ) อธิบายได้ แต่ไม่อยากอธิบาย ( 2 ) ( 3 ) อธิบายไม่ได้ ความรู้ที่ฝังอยู่ในคน (Tacit Knowledge) Tomohiro Takahashi

17. WHAT?การจัดการความรู้: กระบวนการและเทคนิค

18. IT IS NOT ENOUGH TO STARE UP THE STEPSWE MUST STEP UP THE STAIRS เพียงจ้องมองบันไดยังไม่พอเราต้องก้าวขึ้นบันไดด้วย

19. 1. คน (People) เป็นแหล่งความรู้ และเป็นผู้นำความรู้ไปใช้ให้เกิดประโยชน์ 2. เทคโนโลยี (Technology) เป็นเครื่องมือเพื่อให้คนสามารถค้นหา จัดเก็บ แลกเปลี่ยน รวมทั้งนำความรู้ไปใช้ได้อย่างง่ายและรวดเร็วขึ้น 3. กระบวนการจัดการความรู้ (Knowledge Process) เป็นการบริหารจัดการเพื่อนำความรู้จากแหล่งความรู้ไปให้ผู้ใช้ เพื่อทำให้เกิดการปรับปรุงประสิทธิภาพในการทำงานและเกิด นวัตกรรม 4. กระบวนการบริหารการเปลี่ยนแปลง องค์ประกอบสำคัญของการบริหารจัดการความรู้

20. กระบวนการจัดการความรู้กระบวนการจัดการความรู้ Creation and Acquisition: Organisations obtain the knowledge they need by buying, renting or developing it. Codification: Make local and often tacit knowledge explicit and available for wide distribution. Distribution: Make knowledge available to those who need it and can use it. Use: Knowledge is applied to solving problems and creating new ideas.

21. KM ImplementationTechniques Management Model สร้างกรอบความคิด ในการบริหาร Methods Capture Knowledge Engineer Analysis KM Implementation วิเคาระห์และ สังเคราะห์ความรู้ Validation Modelling Knowledge Worker Users Organization สร้างระบบสารสนเทศ จัดการความรู้ Retrieval Dissemination

22. Capture การจับความรู้จากผู้เชี่ยวชาญ Knowledge Engineer Analysis การวิเคาระห์ความรู้ที่จับได้ วิเคราะห์และ สังเคราะห์ความรู้ Validation การตรวจสอบความถูกต้อง ของความรู้ Modelling การสังเคาระห์ให้เหมาะสมกับ การใช้งาน

23. Organization การจัดเก็บความรู้เป็นระบบ Knowledge Worker Users Retrieval การค้นหาและเรียกใช้ความรู้ สร้างระบบสารสนเทศ จัดการความรู้ Share &Dissemination การใช้ความรู้ร่วมกันและ การกระจายความรู้

24. การสร้างความรู้ (KnowledgeCreation - SECI) Tacit Tacit Tacit Explicit Tacit Explicit Explicit Explicit

25. สมุดหน้าเหลือง Explicit Knowledge ความรู้ชัดแจ้งจับต้องได้ เอกสารวิจัย ฐานความรู้, Intranet, Internet Best Practice Database Story Telling ชุมชนแห่งการ เรียนรู้ (CoP) การหมุนงาน Tacit Knowledge ความรู้ที่ฝังอยู่ในคน ทีมงาน ข้ามสายงาน IQCs ระบบพี่เลี้ยง สัมมนาเรื่อง ความรู้ต่าง ๆ (Knowledge Forum) ตัวอย่างเครื่องมือและกระบวนการ

26. การแบ่งปันแลกเปลี่ยนความรู้ (Knowledge Sharing) Explicit Knowledge • เอกสาร • ฐานความรู้ • เทคโนโลยีสารสนเทศ • ทีมข้ามสายงาน • กิจกรรมกลุ่มคุณภาพ • และนวัตกรรม • ชุมชนแห่งการเรียนรู้ • ระบบพี่เลี้ยง • การสับเปลี่ยนงาน • การยืมตัว • เวทีแลกเปลี่ยนความรู้ Tacit Knowledge

27. 1. การกำหนดสิ่งที่ต้องเรียนรู้ (Knowledge Identification) 2. การแสวงหาความรู้ (Knowledge Acquisition) 3. การจัดเก็บและค้นคืนความรู้ (Knowledge Storage & Retrieval) 4. การสร้างความรู้ (Knowledge Creation) 5. การประมวลและกลั่นกรองความรู้ (Knowledge Codification & Refinement) 6. การถ่ายโอนและใช้ประโยชน์จากความรู้ (Knowledge Transfer & Utilization) 7. การแบ่งปันความรู้ (Knowledge Sharing) 8. การรักษาความรู้ (Knowledge Retention) กระบวนการจัดการความรู้ (Knowledge Processes)

28. กลุ่มคนที่รวมตัวกัน (จริงหรือเสมือน) เพื่อแลกเปลี่ยนความรู้ระหว่างกันด้วยความสมัครใจโดยมีเป้าหมายร่วมกันเพื่อ ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ค้นหา ทบทวน รวบรวมและเผยแพร่ Best Practices รวบรวม ปรับปรุง และเผยแพร่ความรู้ที่ใช้ในงานประจำ สร้างนวัตกรรมและองค์ความรู้ใหม่ๆร่วมกัน Community of Practices (CoPs) / Knowledge Network) (ชุมชนนักปฏิบัติ/ ชุมชนการปฏิบัติ/ ชุมชนแห่งการเรียนรู้/ เครือข่ายความรู้) สอดคล้องกับเป้าหมายองค์กร

29. กลุ่มคนที่รวมตัวกันโดย มีความสนใจและความปรารถนา(Passion)ร่วมกันในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง (มี Knowledge Domain) - เข้าใจดีว่าอะไรเป็นประเด็นที่ต้องคุยกัน ปฏิสัมพันธ์และสร้างความสัมพันธ์ในกลุ่ม (เป็น Community) - ช่วยเหลือซึ่งกันและกันในการแก้ไขปัญหาและตอบคำถาม - เชื่อมโยงกันข้ามทีม หน่วยงาน หรือ องค์กร แลกเปลี่ยนและพัฒนาความรู้ร่วมกัน (ต้อง Practice) - แลกเปลี่ยนข้อมูล เคล็ดลับ แนวทางแก้ไขปัญหา และ Best Practices - สร้างฐานข้อมูล ความรู้ หรือ แนวปฏิบัติ ลักษณะที่สำคัญของ CoP Etienne Wenger

30. ประเภทของ CoP • Helping Communities:เพื่อแก้ปัญหาประจำวันและแลกเปลี่ยนแนวคิดในกลุ่มสมาชิก • Best Practice Communities:เน้นการพัฒนา ตรวจสอบและเผยแพร่แนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ • Knowledge-stewarding Communities :เพื่อจัดระเบียบ ยกระดับและพัฒนาความรู้ที่สมาชิกใช้เป็นประจำ • Innovation Communities:เพื่อพัฒนาแนวคิด โดยเน้นการข้ามขอบเขตเพื่อผสมผสานสมาชิกที่มุมมองต่างกัน แนวคิดของ Richard McDermott, จากการสำรวจของ APQC

31. ระยะสั้น เวทีของการแก้ปัญหา ระดมสมอง ได้แนวคิดที่หลากหลายจากกลุ่ม ได้ข้อมูลมากขึ้นในการตัดสินใจ หาทางออก/คำตอบที่รวดเร็ว ลดระยะเวลา และการลงทุน ระยะยาว เสริมสร้างวัฒนธรรมการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ขององค์กร เกิดความสามารถที่ไม่คาดการณ์ไว้ วิเคราะห์ความแตกต่าง และตั้งเป้าหมายการปรับปรุงได้อย่างมีประสิทธิภาพ แหล่งรวบรวมและเผยแพร่วิธีปฏิบัติที่เป็นเลิศ ประโยชน์ของ CoP

32. ระยะสั้น เกิดความร่วมมือ และการประสานงาน ระหว่างหน่วยงาน ช่องทางในการเข้าหาผู้เชี่ยวชาญ ความมั่นใจในการเข้าถึง และแก้ปัญหา ความผูกพันในการเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่ม ความสนุกที่ได้อยู่กับเพื่อนร่วมงาน ระยะยาว เกิดโอกาสพัฒนาองค์กรอย่างก้าวกระโดด เครือข่ายของกลุ่มวิชาชีพ ชื่อเสียงในวิชาชีพเพิ่มขึ้น ได้รับผลตอบแทนจากการจ้างงานสูงขึ้น รักษาคนเก่ง ให้อยู่กับองค์กรได้ ประโยชน์ของ CoP

33. วงจรการเรียนรู้ของสมาชิก CoP ประยุกต์ใช้ความรู้ที่ได้จาก CoP CoP Meeting งานในหน่วยงาน ฐานความรู้ นำความรู้ใหม่ป้อนกลับ CoP ดร. ยุวดี เกตสัมพันธ์

34. “หัวปลา” • Knowledge Vision • ต้องเชื่อมต่อกับ “ภาพใหญ่” • ต้องได้ Output, Outcomes • ต้องเข้าใจบทบาท “คุณเอื้อ” • ต้องใช้ “ภาวะผู้นำ” ในทุกระดับ • “หางปลา” • Knowledge Assets ได้มาจาก “คุณกิจ” ตัวจริง • มีทั้งส่วนที่เป็น Explicit และ Tacit • มีระบบ/เทคโนโลยีที่ทำให้เข้าถึงได้ง่าย สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ KA KV KS • “ตัวปลา” • Knowledge Sharing สิ่งที่เป็น Tacit • ทำให้ได้คิด และสร้างแรงบันดาลใจ • ให้ “คุณอำนวย” ช่วยกระตุ้น และหมุน “เกลียวความรู้”

35. HOW?ขั้นตอนการจัดทำแผน การจัดการความรู้

36. การวางระบบบริหารจัดการสินทรัพย์ที่จับต้องไม่ได้การวางระบบบริหารจัดการสินทรัพย์ที่จับต้องไม่ได้ Intangible Assets Management Processes 1. ทุนมนุษย์ Human Capital Human Capital Development Plan ทักษะ ความรู้ การสร้าง“ความพร้อม” ในการขับเคลื่อน ยุทธศาสตร์(Strategic Readiness) คุณค่า ขีดความสามารถ 2. ทุนข้อมูลสารสนเทศและทุนความรู้Information Capital ICT Plan ระบบ ฐานข้อมูล เครือข่าย 3. ทุนองค์การ Organization Capital • KM • Individual Scorecard ภาวะผู้นำ ทำงานเป็นทีม วัฒนธรรมองค์กร การถ่ายทอดเป้าหมาย

37. กระบวนการจัดการความรู้สำหรับราชการไทย (Knowledge Management Process) เราต้องมีความรู้เรื่องอะไร เรามีความรู้เรื่องนั้นหรือยัง 1. การบ่งชี้ความรู้ (Knowledge Identification) 2. การสร้างและแสวงหาความรู้ (Knowledge Creation and Acquisition) ความรู้อยู่ที่ใคร อยู่ในรูปแบบอะไร จะเอามาเก็บรวมกันได้อย่างไร 3. การจัดความรู้ให้เป็นระบบ(Knowledge Organization) จะแบ่งประเภท หัวข้ออย่างไร 4. การประมวลและกลั่นกรองความรู้ (Knowledge Codification and Refinement) จะทำให้เข้าใจง่ายและสมบูรณ์อย่างไร เรานำความรู้มาใช้งานได้ง่ายหรือไม่ 5. การเข้าถึงความรู้ (Knowledge Access) มีการแบ่งปันความรู้ให้กันหรือไม่ 6. การแบ่งปันแลกเปลี่ยนความรู้ (Knowledge Sharing) ความรู้นั้นทำให้เกิดประโยชน์กับองค์กรหรือไม่ ทำให้องค์กรดีขึ้นหรือไม่ 7. การเรียนรู้ (Learning)

38. การเชื่อมโยง KM สู่ วิสัยทัศน์/ พันธกิจ/ ประเด็นยุทธศาสตร์ ของ Change Management Process … KM Process … Change Management Process การยกย่องชมเชย และการให้รางวัล (Recognition and Reward) การเรียนรู้ (Training & Learning) การวัดผล (Measurements) วิสัยทัศน์/ พันธกิจ ขอบเขต KM เป้าหมาย (Desired State) S E I C การเตรียมการและ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม (Transition and Behavior Management) ประเด็นยุทธศาสตร์ / กลยุทธ์/ กระบวนงาน กระบวนการ และเครื่องมือ (Process &Tools) การสื่อสาร (Communication) Work Processes CoP

39. กิจกรรมที่ 1( 1 ชั่วโมง) 1. ทบทวนยุทธศาสตร์และกำหนดองค์ความรู้ที่จำเป็นสำหรับขับเคลื่อน/สนับสนุนยุทธศาสตร์ -อาจใช้แบบทบทวนยุทธศาสตร์และรายการองค์ความรู้ - ระบุให้ชัดเจนว่า องค์ความรู้ที่ระบุ ช่วยขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ใด (อย่างน้อย 2 ยุทธศาสตร์) และตอบโจทย์เป้าประสงค์และตัวชี้วัดใด2. นำเสนอผลการกำหนดองค์ความรู้ และหาข้อสรุป รายการองค์ความรู้ อย่างน้อย 2-3 องค์ความรู้ ของ สลน. พร้อมให้เหตุผลที่เลือกองค์ความรู้ดังกล่าว

40. กิจกรรมที่ 2 ( 1 ชั่วโมง) 1. ระบุกิจกรรมหลักที่ต้องดำเนินการในแต่ละขั้นตอนของกระบวนการจัดการความรู้ โดยใช้แบบฟอร์ม แผนการจัดการความรู้ 2. กำหนดเป้าหมาย/ตัวชี้วัดในแต่ละกิจกรรมหลัก กลุ่มเป้าหมายที่เกี่ยวข้อง ผู้รับผิดชอบ ระยะเวลาการดำเนินการ 3. ระบุว่าในแต่ละขั้นตอนของกระบวนการจัดการความรู้ ต้องดำเนินกิจกรรมการบริหารการเปลี่ยนแปลงใด ควบคู่ไปด้วย 4. นำเสนอแผน

41. ผู้บริหาร บรรยากาศและวัฒนธรรมองค์กร การสื่อสาร เทคโนโลยีที่เข้ากับพฤติกรรมและการทำงาน การให้ความรู้เรื่องการจัดการความรู้และการใช้เทคโนโลยี แผนงานชัดเจน การประเมินผลโดยใช้ตัวชี้วัด การสร้างแรงจูงใจ ปัจจัยแห่งความสำเร็จ

42. ผิวเผิน เขียนแผน สกัดความรู้ที่ต้องการใช้งาน นำขึ้นระบบสารสนเทศ ได้ศูนย์กลางความรู้และระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ ผ่านการประเมิน ยั่งยืน บุคลากรมีทักษะในการแลกเปลี่ยนแบ่งปันความรู้ฝังลึก (TK) ที่ได้จากการปฏิบัติ มีวัฒนธรรมการแบ่งปันความรู้ เห็นคุณค่าของการสร้างความรู้ขึ้นใช้เองในกิจการของตน การจัดการความรู้ ที่แท้จริง

43. บทบาทใหม่ของการบริหาร “ทุนมนุษย์” Human Capital Steward Knowledge Facilitator • ผู้ดูแลทุนมนุษย์ • ผู้อำนวยความรู้ Rapid Deployment Specialist Relationship Builder • ผู้ประสานสัมพันธ์ • มืออาชีพที่ฉับไว

44. Q & Aการจัดการความรู้