Opgesteld door Mevr. Margreet Steiner

1. Opgesteld door Mevr. MargreetSteiner

2. Inleiding Archeologie: ….the scientific study of past cultures (and technologies) by scientific methods and theoretical concepts that have been devised for that purpose (M. Steiner e.a.) Archeologie of oudheidkunde is de wetenschap die overblijfselen van oude culturen bestudeert teneinde het verleden te reconstrueren. (Wikipedia) Bijbel: NB: voor archeologie is de bijbel geen primair historische bron, maar secundair

3. Tijdsindelingen archeologie Bijbel • Schepping 6006 • Zondvloed • Aartsvaders • Egypte 1440 • Exodus 1200 • Richteren • Koningen (Saul, David Salomo) 900 • Verdeling van het rijk • Ballingschap 587 • Jezus geboorte • Steentijd: tot 4000 bcStenen werktuigen, overgang van jager naar boer; dorpen: Jericho • Bronstijd: 3200 – 1200 bcbronzen werktuigen, schrift, steden: Jericho, Megiddo • IJzertijd: 1200 – 587 bcijzeren werktuigen, hoofdsteden Jeruzalem, Samaria • Rond het jaar nul

5. Schepping, zondvloed, aartsvaderen, Egypte • Schepping: – • Zondvloed: • Niet te vinden, ook niet op de Ararat • Wel: Gilgamesh • Gigantische gebeurtenis in de natuur? • Aartsvaderen: • Denkbeelden variëren sterk van vroege brons tot vroeg ijzer • Veel dingen moeten er wel zijn geweest, maar worden niet genoemd (bv. Megiddo) • Algemene consensus: de verhalen hebben geen historische achtergrond en zijn niet in een bepaalde tijd te plaatsen. • Egypte: • De Israëlieten werkten aan de bouw van o.a. Raämses, zou Piramessekunnen zijn (het huis van Ramses aan de Nijl); Farao Ramses II, 13e eeuw vc • Dwangarbeid bekend fenomeen; ook Israëlieten mogelijk • Maar nergens vermeld.

6. Exodus • Er is niets te traceren van • Brandende braambos • 10 plagen • Tocht door de schelf zee • Trek door de Sinai naar Horeb, Tien Geboden • 40 jarig verblijf in de woestijn (uitgebreid naar gezocht bij KadeshBarnea) • Tocht door Jordanië (over Jordaanse): in de late bronstijd geen machtige volken en grote steden • Verspieders zien machtige steden, maar die waren er niet in de late bronstijd • Verwoesting Jericho • Conclusie: oude legenden en verhalen, verweven tot de ‘prehistorie’ van Israël.

7. Horeb of Sinaiberg

8. Jericho….and the wallscametumbling down! • Verovering door Jozua ± 1200 • Oude Jericho is nu de ruïneheuvel tell es-Sultan • Veel opgravingen en onderzoeken: • 1868: Charles Warren: niets interessants te vinden • 1909Watzinger en Sellin vinden verschillende dikke muren, maar slaagden er niet in ze te dateren • 1930, Garstan: dubbele muren en sporen van brand en aardbeving, dus dit waren de muren! • 1952, Kathleen Kenyon: de gevonden muren zijn zeker 1000 jaar ouder, dus… • Jericho is wel zeer oud (mogelijk van rond 10000 vc) en is afwisselend wel en niet bewoond geweest. Van de verovering door Jozua zoals de in de Bijbel (joz. 6:13-27) beschreven is echter geen spoor te vinden

11. Richteren • Kanaän • Ook bekend uit Egyptische, Fenicische en inscripties van Nuzi (Irak; woord voor purper) • Verzameling van stadsstaten (Arad, Megiddo, Hazar, Ugarit) en nomadische volken • Bloei in de bronstijd (3000 – 1200) • Uitvinders van het alfabet (oudste inscriptie 26 mdklnkr tekens rond 1600vc) • Tussen 1250 en 1150 komen in het hele oostelijk middellandse zee gebied de ‘zeevolken’ op; verwoesting van steden komt voor, maar minder algemeen als de Bijbel verhaalt. • Filistijnen • Reliëf in de graftempel van Farao Ramses II (Peleset, één der zeevolken) • 5 steden bond (Ashkelon, Gaza, Gath, Ashdod en Ekron) • In detail kan weinig teruggevonden worden van de Bijbelse verhalen; ga je uit van wellicht een overdreven voorstelling in die verhalen is het algemene wereldbeeld wel juist

12. Tempel van MedinetHaboe MerneptahStele , oudste Vermelding van ‘Israel’ Ramses III slaat de zeevolken neer

14. Koningen • David & Salomo • Arameese en Moabitische inscripties vermelden ‘beth David’, vermoedelijk een kleine vesting (Jeruzalem?) • Tempel van Salomo: niets van teruggevonden (plaats waarschijnlijk huidige tempelberg) • Wel tempels en altaren volgens ‘bijbels’ recept (bv Arad in de negeb- woestijn • Van het machtige Bijbelse Israël onder David en Salomo is niets te vinden • Samaria • De naam van Omri komt voor in babylonische (…Jehu de zoon van Omri) inscripties en op de Mesha steen (Moab) …ik heb dit gebied teruggewonnen van Omri…. • Koningspaleis in Samaria vrijwel geheel opgegraven, honderden stukjes ivoor (Bijbel: ‘ivoren huis van Achab’) • Verwoesting in 722 door Sargon II komt voor in Assyrische geschriften • Jeruzalem • Vrijwel niets teruggevonden; wel een huis tijdens de belegering waarin de restanten van het toilet aantonen dat er honger en armoede heersten (587 bc) • Veldtocht van Sanherib, Hizkiah en verovering door Nebukadnezar zowel in Assyrische geschriften als in verbrandingsresten overal in Jeruzalem terug te vinden

15. Dan stele, …’huis van David’… Mesha stele (Moab), bevat oa naam Omri en JHWH Impressie tempel van Salomo

17. Mesha stele, Niet op schaal!!

18. Wegvoering juda in assyrischrelief Israël van David en Salomo

19. Dode zee rollen • Gevonden tussen 1947 en 1952 bij KhirbetQumran • Frustrerend traag verlopen onderzoek en publicatie, in 1987 nog slechts 7 van de gevonden 25 rollen gepubliceerd • Ook opgraving in KhirbetQumran nog niet gepubliceerd • Inmiddels in 11 grotten (delen van) rollen gevonden; (fragmenten van) diverse Bijbelboeken • Ook teksten die elders ook gevonden zijn • Waar komen de rollen vandaan en waarom daar opgeborgen? • Esseneense monniken in KhirbetQumran zouden ze gemaakt hebben; er is wel een zaal gevonden met tafels en iets wat inktpotten geweest zou kunnen zijn • Uit Jeruzalem, hier naar toe gebracht om ze te beschermen voor de Romeinen (KhirbetQumran zou een deel van de forten rond Jeruzalem geweest zijn) • Meer duidelijkheid pas mogelijk na voltooiing onderzoek en publicatie

20. Grot 4 Qumran Deel van een rol; boek Jesaja ‘scriptorium’

21. Rond nul ~37 bc - 72 • Bevolkingsgroepen: • Galileeërs, Samaritanen, Judeeërs, Idomeeërs, Romeinen, Nabateeërs • Diverse joodse groepen: Sadduceeën, Farizeeërs, Zeloten (terroristen), Essenen • Bevolking: • Elite: Hoge priesters, grootgrondbezitters • Midden klasse: Ambachtslieden, priesters, schrijvers • Boeren • Dagloners en slaven • Taal: Aramees (volk), Grieks (elite), Romeins • Deel van het Romeins rijk (63 bc): • Bestuur, belasting, straffen • Bronnen: Flavius Josephus, evangeliën, Tacitus (minder betrouwbaar)

23. Rond de geboorte • Herodes de Grote: • Zoon van Herodes Antipater, dienaar Hasmonese koning Hycranus II, maar feitelijk de baas in Israël. • Ongeëvenaard bouwer: steden (Ceasarea, Jeruzalem), forten (Massada, Herodion) veel paleizen (Jeruzalem, Jericho) en meest bekend de herbouw van de tempel: Tempel van Herodes • Maar ook wreed en uiterst achterdochtig, liet veel van zijn eigen familie vermoorden • Onduidelijk wanneer Jezus’ geboorte precies gedateerd moet worden • Herodes overlijdt 4 bc • Volkstelling van Quirinius 6 of 7 ad • Van kindermoord is niets te vinden, maar Herodes of zijn zoon Archelaeus zouden er toe in staat zijn geweest

24. Gedurende Jezus´ leven • Tiberias, Nazareth: opgravingenlaten alleen huizen zien • Magdala: (Maria Magdelena) niet toegankelijke opgravingen; Jezus boot • Kapernaüm: onder octagonale kerk een huiskerk uit 4e eeuw en daaronder een huizenblok uit 1e eeuw waarvan één kamer een huiskapel was. Dit zou het huis van Petrus geweest kunnen zijn Sepphoris belangrijkste stad in Galilea, komt niet voor in de Bijbel Samaria: opgravingen laten joodse symbolen zien; er wonen nog ongeveer 700 samaritanen die claimen de enige echte afstammelingen van de joden te zijn Jericho: winter paleizen van Hasmonese koningen en Herodes; mogelijk een synagoge opgegraven (zou dan oudste zijn)

25. Opgravingen Kapernaüm Petrus huis Jezus boot

26. Jeruzalem • Door omgebouwd tot een der mooiste steden ter wereld: • Het paleis van Herodes • De tempelberg • Stadsmuren; drie muren voor de zwakke noordkant • Veel bouwwerken allen bekend van Flavius Josephus • Heilige plaatsen • Via Dolorosa: meest waarschijnlijk is dat Pilatus in het paleis van Herodus verbleef de route hiervandaan is niet de via Doloraosa (en meters lager) • Ecce Homoboog: gebouw stamt uit latere periode • Heilige Grafkerk: Kan goed de plek van het graf geweest zijn • Kruisiging • Gangbare straf in het romeinse rijk • Golgotha: locatie omstreden

29. Na Jezus dood • Gehele periode schermutselingen en spanningen, zeloten • 66 AD straatgevechten Ceasarea (toegang Synagoge) • Idem Jeruzalem (goud uit tempel schatkist) • Leid uiteindelijk tot algehele opstand, geleid door Zeloten • 67 ad Nero geeft Vespasianus opdracht om de opstand neer te slaan • 67 ad Vespasianus word keizer na Nero; zijn zoon Titus volgt hem als veldheer op • 70 ad uiteindeijk valt Jeruzalem, tempel wordt verwoest, Titus neemt de zevenarmige kandelaar mee. Munt ‘JudeaCapta’ • Masada: laatste bolwerk valt in 72 ad • FlviusSilvus bouwt in een jaar tijd een grote belegeringswal • Voordat de vesting ingenomen kon worden slaan de overgebleven verdedigers (960 mannen, vrouwen en kinderen) de hand aan zichzelf

30. Masada

31. Herodium Graf van Herodes