Aanpassing uitvoeringsbesluit watertoets Hoorzitting SERV-MINA raad 14 april 2011

1. Aanpassing uitvoeringsbesluit watertoetsHoorzitting SERV-MINA raad 14 april 2011 Filip Raymaekers Voorzitter CIW Werkgroep Watertoets

2. Aanpassing uitvoeringsbesluit watertoets • Situering van de watertoets als instrument in het integraal waterbeleid, eerste evaluatie 2010 en ontwerp aanpassing uitvoeringsbesluit • Bijkomende evaluatie van de watertoets 2011 na de overstroming van november 2010 • Toelichting bij de discussies over de watertoets in het Vlaams Parlement en verbetervoorstellen

3. Deel 1 - De watertoets als instrument in het IWB1.1. Juridisch kader • Decreet Integraal Waterbeleid 18 juli 2003, art. 8 • Beoordeling van schadelijke effecten voor het watersysteem • Watertoets is van toepassing voor vergunningen, plannen en programma’s; adviesvraag optioneel • Watertoets uitvoeringsbesluit 20 juli 2006 • Richtlijnen voor vergunningverleners, in werking sedert 1/11/2006: wanneer advies vragen en aan wie • Decreetswijziging art. 8van 25 mei 2007 • Toepassingsgebied beperkt tot de opgesomde vergunningen en plannen (VR kan deze lijst aanvullen) • Adviesplicht

4. Deel 1 - De watertoets als instrument in het IWB1.2. Wat houdt de watertoets in • Bredescope voor beoordeling schadelijke effecten • Betekenisvol nadelig effect op het milieu in de ruime betekenis • Via oppervlaktewater (kwantiteit en kwaliteit) • Via grondwater (kwantiteit en kwaliteit) • Via waterafhankelijke natuur • Referentiekader • Doelstellingen en beginselen van het decreet integraal waterbeleid • Bijzondere aandacht voor waterkwantiteitsbeleid • Overstromingen • Droogte • Multifunctioneel gebruik van watersystemen

5. Deel 1 - De watertoets als instrument in het IWB1.3. Wie is betrokken bij de watertoets • Initiatiefnemer • Aanvrager van vergunning of initiatiefnemer van een plan • Ondersteund door website www.watertoets.be • Ontwerper • Opmaak vergunningsaanvraag of plan • Ondersteund door toelichtingen en opleidingen, waterwegwijzer • Vergunningverlenerof overheid die plan goedkeurt • Verantwoordelijk voor de watertoets – waterparagraaf • Ondersteund door richtlijnen uitvoeringsbesluit, verwerkt in internet instrument voor vergunningen; opleidingen • Adviesverlener - waterbeheerder • Geeft advies in de gevallen aangeduid door het uitvoeringsbesluit • Ondersteund door richtlijnen, ervaringsuitwisseling, opleidingen • Adviesverlening bij RUPs: CIW publicatie • Adviesverlening vergunningen: in voorbereiding

6. Deel 1 - De watertoets als instrument in het IWB1.4. Context van de watertoets • Waterbeheer van privé naar steeds hogere overheid • Zelfbescherming • Collectieve bescherming (P&W) • Water afvoeren (wetten onbev. waterlopen 1870, 1950, 1967) • Water vasthouden en bergen (DIWB 2003) • Risicobeheer (EU OverstromingsRL en wijziging DIWB 2010) • Klimaatverandering, bevolkingsgroei en economische ontwikkeling • Ruimte voor water wordt steeds schaarser • Adaptatie steeds moeilijker • Risico’s voor overstroming en droogte nemen toe

7. Deel 1 - De watertoets als instrument in het IWB1.4. Context van de watertoets • Risicobeheer – ORBP als onderdeel van SGBP • Keuzes tussen beschermen of laten overstromen • Prioriteiten gesteund op afweging van kosten en baten • Economische, ecologische, sociale en culturele factoren • Herverdeling van verantwoordelijkheid tussen waterbeheer – ruimtelijke ordening – privé • De watertoets als instrument voor prioritering • Ruimtelijke ordening: preventie - ruimte voor water vrijwaren • Waterbeheerder: volledige cyclus overstromingsrisicobeheer • Privé: zelfbescherming tegen resterende risico’s • Verzekering • Beveiliging – bij nieuwbouw/uitbreiding

8. Deel 1 - De watertoets als instrument in het IWB1.5. Hoe werkt de watertoets • Brongerichte aanpak(‘zomerstormen’ en grondwater/droogte) • Hergebruik > infiltratie > bufferen en vertraagd afvoeren (Gewestelijke stedenbouwkundige hemelwaterverordening, Vlarem II, DIWB doelstelling 6a, Waterbeleidsnota) • Code van goede praktijk voor aanleg rioolstelsels • Erosiebestrijding, bufferstroken, grachtenstelsel e.a. • Bouwen in overstromingsgebieden(‘winterstormen’) • Minimale bouwpeilen • Compensatie van verlies aan ruimte voor water • in volume (doch let op ‘waterputten’ en ‘watertorens’) • ook in oppervlakte (preventie en adaptatie)

9. Brongerichte aanpak • Hergebruik, infiltratie, bufferen en vertraagd afvoeren van hemelwater • Open infiltratie en buffervoorzieningen • Directe infiltratie

10. Bouwen in overstromingsgebieden - voorbeelden Hamburg

11. Bouwen in overstromingsgebieden - voorbeelden Aangepast bouwen

12. Bouwen in overstromingsgebieden - voorbeelden Mechelen www.manewater.be

13. Bouwen in overstromingsgebieden - voorbeelden Alsemberg

14. Deel 1 – Eerste evaluatie van de watertoets 2010 • Regeerakkoord en beleidsnota • Opdracht voor CIW • Eerste evaluatie CIW mei 2010 • Bevraging van alle vergunningverleners en adviesverleners • Perceptie, efficiëntie en effectiviteit van de watertoets • Vraag naar knelpunten en voorstellen ter verbetering • Bijkomende evaluatie 2011 na overstromingen • Inhoudelijke bevraging adviesverleners • Praktijkonderzoek in getroffen gemeenten/regio’s • Kwaliteit van de adviezen en doorwerking ervan in vergunningen en op het terrein

15. Deel 1 – Eerste evaluatie van de watertoets 2010 • Reactie 253 vergunningverleners, 72 adviesverleners • Erkenning van het nut • Bewustwording bij initiatiefnemers, ontwerpers en vergunningverleners • Erkenning van de effectiviteit • 14% van alle vergunningen wordt wateradvies gevraagd • Adviezen worden meestal gevolgd • Vooral effectief voor waterkwantiteit (omgaan met hemelwater, bouwen in overstromingsgebieden) • Efficiëntie kan beter • Vereenvoudiging uitvoeringsbesluit nodig • Kaartmateriaal actualiseren • Nood aan bijkomende informatie, richtlijnen en opleiding • Knelpunt handhaving van voorwaarden op het terrein

16. Deel 1 – Nieuw ontwerp uitvoeringsbesluit • Verplichte adviesvraag aan waterbeheerder • Afstemming op decreetswijziging van 2007 • Uitbreiden toepassingsgebied • Aanvullende lijst van watertoetsplichtige vergunningen en plannen bij de decretale lijst • Sterke vereenvoudiging van de richtlijnen voor vergunningverleners • 1 richtlijn (artikel) voor aanduiden van adviesinstanties • 1 geactualiseerde kaart met overstromingsgevoelige gebieden – uitgebreid van 300.775 ha naar 356.699 ha • Omzetten in aangepast internet instrument m.i.v. luik voor adviesverlening; praktische en inhoudelijke opleidingen

17. Deel 1 – Nieuw ontwerp uitvoeringsbesluit • Art. 1: Afstemming decreetswijziging 2007 • Verwijzing naar aanvullende positieve lijst in bijlage 2 • Negatieve lijst beperkt tot meldingsplichtige handelingen VCRO • Art. 2: Afstemming decreetswijziging 2007 • Beperking toepassingsgebied tot positieve lijsten decreet en BVR

18. Deel 1 – Nieuw ontwerp uitvoeringsbesluit • Art. 3 §1 Hernemen toets van het gezond verstand • Art. 3 §2 Adviesplicht, aanduiding adviesinstanties • Oppervlaktewater advies • Ligging in overstromingsgevoelig gebied • Verharding > 1 ha naar waterweg of 1e cat; > 0,1 ha rest • < x m van waterloop • Vegetatiewijziging • Grondwater advies • Verkaveling met wegenis • Verharding > 1 ha • Ondergrondse constructie > 5 m diep of 50 m lang • Richtlijnen voor vaststellen schadelijke effecten • MB op voordracht van CIW

19. Deel 1 – Nieuw ontwerp uitvoeringsbesluit • Art. 4 Afstemmen van de inhoud van de waterparagraaf met decreetswijziging 2007 • Tekstuele verbeteringen • Inachtneming van de relevante doelstellingen en beginselen • Verenigbaarheid met toepasselijke bindende bepalingen waterbeheerplannen • Art. 5 MOW met uitzondering van AWV • Art. 6 Afstemmen van de inhoud van het wateradvies met decreetswijziging 2007 • Inachtneming van de relevante doelstellingen en beginselen

20. Deel 1 – Nieuw ontwerp uitvoeringsbesluit Bijlage 1. Kaart overstromingsgevoelige gebieden ontw. 2011

22. Positieve lijst uitvoeringsbesluit Bijlage 2. Vergunningen – mits schadelijk effect • Conformiteitattesten bodemsaneringsproject en risicobeheersplan • Machtigingen ecologische bosfunctie en bosreservaten, voor het aspect waterhuishouding • Ontheffing verbod in het Vlaams Ecologisch Netwerk • Afwijking verbod in het Natuurdecreet en het uitvoeringsbesluit ervan, vermeld in artikel 56 van het decreet • Toestemming voor werken of handelingen in beschermde landschappen.

23. Positieve lijst uitvoeringsbesluit Bijlage 2. Plannen en programma’s – mits schadelijk effect • Beheerplannen natuurreservaten • Bosbeheerplannen, zowel langetermijnplannen als uitvoeringsplannen • Bijzondere oppervlaktedelfstoffenplan • Projectrapport en projectuitvoeringsplan natuurinrichting • Ruilverkavelingsplan • Herwaarderingsplan beschermd stads- of dorpsgezicht • Beheersplan beschermd landschap of erfgoedlandschap.

24. Advies SERV en MINA raad 2006 - opvolging • Regeling voor de watertoets voor plannen en programma’s • Adviesvraagplicht voor plannen en programma’s • Geregeld via positieve lijst plannen, en sectorale wetgeving (bv. BVR adviesverlening RUPs) • Interactief proces • Mogelijkheid voor pre-advisering (vrijwillige basis) • Projectvergadering VCRO • Nieuwe ontwerp internet toepassing • Integratie van de watertoets in bestaande procedures • Geen integratie, wel afstemming • Onderlinge relatie tussen WT op verschillende niveau’s • Opgenomen in art. 8 §5 voorlaatste lid DIWB (wijziging 2007)

25. Advies SERV en MINA raad 2006 - opvolging • Werkbaarheid van de watertoets voor vergunningen vergroten • Verduidelijk het toepassingsgebied van de waterparagraaf: geregeld via positieve lijsten decreet en ontwerp BVR • Verhelder de inhoud van de waterparagraaf: zie BVR art. 4 en ontwerp internet toepassing • Herbekijk de ‘toets van het gezond verstand’ • Bewaak de goede integratie van de watertoets en het wateradvies in bestaande procedures – evaluatiebepaling opnemen in besluit • Licht de onderlinge verhouding tussen watertoetsen op verschillende niveaus toe: zie DIWB art. 8 voorlaatste lid • Geef aan aan wie advies moet gevraagd worden: zie BVR art. 5 • Vergroot de informatie, transparantie en toegankelijkheid: www.watertoets.be, internet toepassing, helpdesk, richtlijnen

26. Advies SERV en MINA raad 2006 - opvolging • Inhoudelijke bemerkingen bij de richtlijnen en de stroomschema’s • Schenk bijkomende aandacht aan verdroging en ruimte voor water • Toepassing in de praktijk • Kijk de gebruikte afvoercoëfficiënten na • Geschrapt in ontwerp BVR • Wees voorzichtig met het gebruik van het kaartmateriaal • Kaart overstromingsgevoelige gebieden geactualiseerd en verder actualiseren via MB

27. Advies SERV en MINA raad 2006 - opvolging • Gevolgen van de watertoets • Zorg voor een billijke schadevergoeding • Uitvoeringsbesluit financiële instrumenten • Zorg ervoor dat er een alternatievenonderzoek gebeurt bij “dwingende redenen van groot maatschappelijk belang” • In MER procedure • Expliciteer dat compensatie bij voorrang moet gebeuren in hetzelfde deelbekken

28. Overstroming november 2010 Zennevallei Lembeek

29. Deel 3. Toelichting bij de discussies over de watertoets in het Vlaams Parlement • Verenigde Commissies – Hoorzittingen waterbeleid januari 2011 tot maart 2011 n.a.v. wateroverlast november 2010 • Nog geen conclusies beschikbaar • Watertoets kwam aan bod in verschillende presentaties en vragenrondes • Meest relevante presentaties Peter De Smedt op 20 januari 2011, CIW en RWO op 17 februari 2011

30. Deel 3. Toelichting bij de discussies over de watertoets in het Vlaams Parlement • Thema werking van de watertoets • Watertoets heeft schade niet voorkomen • Werkt alleen bij nieuwe initiatieven; zelfs daar loopt het soms nog mis • Watertoets komt vaak te laat op vergunningenniveau, meer aandacht nodig voor planniveau – blauwe RUPs? • Hoe instrument watertoets versterken? • Uitvoeringsbesluit vereenvoudigen, kaarten actualiseren • Adviesverlening door waterbeheerder of bekkensecretariaat • Advies is gekoppeld aan beheer • Centraal waterloket voor adviesaanvragen • Inzet Rubiconfonds voor planschade • Alternatieve financiering - bufferfonds

31. Deel 3. Toelichting bij de discussies over de watertoets in het Vlaams Parlement • Thema initiatiefnemer • Informatieplicht door instrumenterend ambtenaar • Ligging in overstromingsgevoelig gebied (wijziging DIWB) • Aantoonplicht door de initiatiefnemer • Watertoetsnota vanaf bepaalde drempels (aanvulling BVRs dossiersamenstelling vergunningsaanvraag en verkavelingsaanvraag?) • Handhaving • bv via operationalisering as-built attest VCRO • Informatie (brochure) voor kopers, bouwers of eigenaars in overstromingsgevoelig gebied en acties rond zelfbescherming

32. Deel 3. Toelichting bij de discussies over de watertoets in het Vlaams Parlement • Thema watertoets op planniveau • Blauwe RUPs: typevoorschrift ruimte voor water - overdruk voor effectief overstromingsgevoelig gebied: ophoogverbod en ofwel niet bouwen ofwel aangepast bouwen • Indien bestemd als GOG: afbakenen als overstromingsgebied zowel binnen als buiten de waterbeheerplannen (financiële instrumenten decreet IWB) • Al of niet bindende adviesvraag • Thema watertoets op vergunningenniveau • Al of niet vragen van advies: • BVRs vrijstelling vergunning en melding screenen owv ligging in OG gebied • BVR 19/3/2010 projectverg., BVR 5/6/2009 adviesinstanties voor vergunningen, BVR 2/2/1994 adviesinstanties voor RUPs afstemmen op WT besluit • Bouwvoorschriften in verkavelingsvergunningen o.m. voor bouwen in OG gebied

33. Deel 3. Toelichting bij de discussies over de watertoets in het Vlaams Parlement • Thema watertoets op vergunningenniveau • Kwaliteit van het advies • Compensatie verlies aan ruimte voor water zowel in volume als in oppervlakte en evt. doorvoerdebiet • Bouwverbod koppelen aan: • Onteigening • Instellen erfdienstbaarheid van openbaar nut (KT) • Afbakening als overstromingsgebied • Bestemmingswijziging incl. planschade – Rubiconfonds • Bestemmingsruil • Aanvullende vergoedingsregeling DIWB Art. 17 • Overstromingsvrij bouwen zonder verlies ruimte voor water • Overname van het advies in de vergunning • Al of niet bindend advies • Handhaving van voorwaarden op het terrein • Concretere formulering wateradviezen • Nood aan handhaving bij bouwovertredingen

34. Deel 3. Toelichting bij de discussies over de watertoets in het Vlaams Parlement • Vastleggen van de keuze tussen bouwen en niet bouwen of aangepast bouwen voor iedere locatie binnen overstromingsgevoelig gebied • In de overstromingsrisicobeheerplannen (ORBP) • Tegen 2015 als onderdeel van de stroomgebiedbeheerplannen • Vanaf 2013 startend met overstromingsrisico kaarten • Op korte termijn gebruik maken van de watertoetskaart, de resultaten van de lopende toetsing van signaalgebieden en de evaluatie van knelpuntlocaties • Keuze vormt de basis voor de opmaak van blauwe RUPs

35. Deel 3. Toelichting bij de discussies over de watertoets in het Vlaams Parlement • Stand van zaken ontwerp nieuw uitvoeringsbesluit • Stand van zaken nieuw watertoets internet instrument met richtlijnen adviesverlening • Opleidingen vergunningverleners en adviesverleners • Communicatie naar alle actoren; evolutie website en helpdesk + brochure ‘gezinnen in OG gebieden’