استئوپروزیس

1. استئوپروزیس

2. استئوپروز تعریف استئوپروز: به معنای تخلخل استخوان یا پوکی استخوان است که در حقیقت استخوان لاغر و ضعیف شده یا آتروفی استخوان بوجود میآیــد. « طبــق تعریف کمیته جهــانی استئوپروز، یک بیمـاری منتشـــر استخوانی است که با کاهش توده استخوانی و تغییر ساختمـــــان میکروسکپی نسج استخوان مشخص می گــــردد که منجــــر بـه افزایش ریسک شکستگی استخوان می شود. »

3. اپیدمیولوژی • 20 میلیون آمریکایی گرفتار به آن هستند. • منجربه3/1 میلیون شکستگی سالیانه در آمریکا می شود. • زنان 50%استخوان ترابکولار و30%استخوان کورتیکال را از دست می دهند. • 30%زنان سفیدپوست پس ازیائسگی دچارشکستگی ناشی از استئوپروزمی شوند. • یک سوم زنان ویک ششم مردان شکستگی هیپ پیدا میکنند. • هزینه های سالیانه مراقبتهای بهداشتی وکاهش تولید دراثر استئوپروزبیش از 10 میلیارد دلار می باشد.

4. اهميت استئوپروز: استئو پروز شایعترین بیماری متا بو لیک استخوان است. امروزه به عنوان یک معضل بهداشت عمومی شناخته شده و با بالا رفتن سن متوسط جــامعه اهمیت آن روز به روز بیشتــر می شــود. امروزه مرگ ومیر سالیانه ناشی از آن حتی از سرطانها بیشتر شده است. « استئوپروز را اپیدمی خاموش عصر حاضر می نامند زیراعلائم بالینی نداشته و در صــورت عــدم درمـان پیشگیـری وعــدم درمــان پیشرفت کـــرده و اولین بــار خــود را با عـوارض جـانبی که همــان شکستگی استخوان و حتی گاهی مرگ نشان می داد در حـــــالی که امروزه در مراحل اولیه قابل تشخیص و قابل پیشگیری و درمــــــان است. »

5. با وجود تغییرات آماری و افزایش شدید جمعیت 60 سال به بالا لزوم اقدامات پیشگیری و درمان کننــــده بیش از پیش ضرورت یافته است. توجه: متأسفانه دانستیه استخوان در ایرانیان نسبت به استانداردهــــای بین المللـــی کمتــر می باشـــد . شکستگی گردن فمور حدود10سال پایین تــر از استاندارد جهانی است.

6. در خانم ها بعد از یائسگی به طور موقت در یک دورهحدود 10ساله، میزان این کاهش دانسیته استخوان سرعتپیدا می کند و به دو برابر معمول می رسد. عوامل موثر در میزان حداکثر توده استخوانی(PBM): Peak Bone Mass - ارث (بیشاز 80%تغییرات توده استخوانی وابسته بهفاکتورهای ژنتیکی است.) - نژاد - جنس - ورزش - وضعیت هورمونی

7. فیزیوپاتولوژی استئوپروز: پدیده از دست دادن استخوان یک پدیده فیزیولوژیک و کاملاًطبیعی بوده و در همه اتفاق می افتـــــــد. در حقیقت زمانی این پدیده غیر طبیعی خواهـــد بود که عوامل پاتولوژیک باعث تسریع از دست دادن استخوان گردد. استئوپروز یک بیماری مولتی فاکتوریال بوده و در هر بیمـــار و حتي در انواع بالینی مختلف آن می توان چندین علت برای ایجاد آن را پیدا نمود.

8. علل استئوپروز - زمینه ژنتیک - کمبود تغذیه ای - عدم فعالیت فیزیکی مناسب - بی حرکتی - اختلالات هورمونی - مصرف دارو - بیماریهای مختلف التهابی - روش های نادرست زندگی عامل مهم دیگرفیزیوپاتولوژی استئوپرز، کیفیتاستخوان است. کیفیت استخوان به دوعامل دانسیته وفاکتورهای داخلی بستــگی دارد.

9. انواع استئوپروز استئوپروز بر اساس علامت به دو نوع اصلی تقسیم می شود: 1-استئوپروز اولیه:به مواردی اطلاق میگردد که به ظــــــاهــر هیـــــچ گونه علت مرضی روشنی نداشته باشد که به خصــــوص در خانم ها بعد از یائسگی مشاهده می شود. الف-تیپ I :عمدتاً در استخوانهای اسفنجی بوده و ارتباط مستقیم با یائسـگی دارد. ب-تیپ II:عمدتاً در استخوانهــــای متـــراکم بوده و ناشی از تشدیـد فراینــــد فیزیولوژیک کهولت سن است . 2-استئوپروزثانویه: این نوع استئوپروز ناشی از بیمــــاریهای مختلفـی بوده ونزدیک به 20%علل شکستگی ها را به خـــــود اختصاص می دهـد .

10. علل مهم استئوپروز ثانویه عبارتند از : • اختلالات تغذیه ای • کاهش فعالیت فیزیکی • اختلال هورمونهای جنسی • بیماریهای آندوکرین • بیماریهای التهابی مزمن • بیماریهای بدخیم • بیماریهای کلیوی • بیماریهای گوارشی • مصرف داروها • بیماریهای مادرزای

11. علائم بالینی استئوپروز: از نظر بالینی علامت اصلی استئوپروزهمان عوارض آن یعنی شکستگی استخوان است. مهمترین و شایعترین محل این شکستگی ها مهره ها – گـــــردن استخوان ران و مچ دستها می باشد. شکستگی مهره ها ممکن است بدون علائم بالینی بوده و بــــــه تدریج صورت گیرند. علائم پاراکلینیکی: شامل:علائم آزمایشگاهی - مارکرهای Turnover استخـــوانی - بیوپسي استخوان - رادیوگرافی ساده و دانسیتومتری استخوان

12. پیشگیری ودرمان استئوپروز پپیشگیری از استئوپروز در هر سنی مطرح می باشد. در زمان کودکی و جوانی با افزایش توده استخوانی، می توان میــــــزان ذخیره استخوان را افزایش داد. در سنین بالاتر با جلوگیری از کاهش بیشتر توده استخــــــوانی می توان سن رسیدن به استئوپروز را به تأخیر انداخت. برای پیشگیری از این بیماری عوامل ذيل تأثیر گذار می باشد: تغذیه و ورزش مناسب، روش زندگی صحیح و هورمون درمانی جانشینی در خانم ها (HRT) .

13. نقش تغذیه در پیشگیری ودرمان استئوپروز اولین قدم در پیشگیری یا درمان استئوپروز در تمـــام سنیـــــــن، برقراری تغذیه مناسب واطمینان از دریافت کافی کلسیم و ویتامین D است.نقش تغذیه به ویژه در افراد مسن بسیار مهــــــم است. كلسيم : قدرت جذب کلسیم با افزایش سن کاهش می یابد و مصـرف کافی آن در بزرگسالی، کاهش سرعت از دست دادن دانسيتــــــــه استخوان را به دنبال دارد. ویتامین D: کمبود ساب کلینیکـــــال این ویتـــامین در تمـــام سنین بخصوص در افراد مسن و در فصل زمستان شـــــــایع بوده و در ایجاد استئوپروز نقش دارد.

14. مصرف 800-600 واحد ویتامین D به علاوه1200 میلی گرم کلسیم Elemental روزانه در رژیم غذایی یا به صورت تکمیلی در افراد مسن پیشنهاد می شود. نقش ورزش در پیشگیری و درمان استئوپروز ورزش یکی از مهمترین عوامل در حفظ ســلامت استـــــــخوان می باشد و در جلوگیری از کاهش توده استخوان نقش قــــــــابل ملاحظه ای دارد. اگر شخصی به هر دلیل بی حرکت شــود در هر ماه 4 % از توده استخوانی وی کاسته می شود.

15. ورزش در حفظ تعادل نقش مهمی دارد مطالعات مختلف نشان داده اند که 45 دقیقه ورزش 3بار در هفته درسنین میانسالی تا پیری باعث افزایش توده استخوانی می شود. توصیه می گردد برنامه هــــــای ورزشی منظم، طولانی و متناوب باشند. ورزش در افراد مسن: می تواند شامل حرکات نرم سبک ، آئروبیک، بدن سازی ، راه رفتن تند و یا دویدن آرام بــــــــــاشد. نکته مهم: ورزش باید مناسب با وضعیت قلبی عروقي فرد باشد.

16. نقش عادات صحیح زندگی در پیشگیری و درمان استئوپروز • نکشیدن سیگار • عدم مصرف الکل • عدم نوشیدن قهوه نقش هورمون درمانی جانشینی در پیشگیری و درمان استئوپروز کمبود استروژن بعد ازمنوپوزهمراه با کاهش سریع توده استخــوانی میباشد. قبل از یائسگی از دست دادن توده استخوانی درزنان ناچیز ودر حدود2/0% در هر ســــــال است. در طی 5 ســـال اول بعــد از یـــائسگی، هر ســـال حــدودا ً2% و در زنــان مسن سالیـــانه حدود 75/0% تــــوده استخوانی کاهش می یابد.

17. مصرف استروژن در پیشگیری ودرمان استئوپروزمؤثراست. مطالعات متعدد نشان داده است که استروژن موجب کاهش جــذب استخوان شده و در نتیجه ریسک شکستگی را کاهش می دهــــد اگر استروژن به فاصله کوتاهی از شروع یائسگی مصرف شــود، بیشترین اثر را برای کاهش ریسک شکستگی خواهد داشت. دوز استروژن مورد نیاز برای جلوگیری از کاهش توده استخواني 625/0 ميلي گرم از استروژن کنژوگه یا معادل آن می باشد.

18. نقش داروها در پیشگیری از درمان استئوپروزدرمان دارویی استئوپروز به دو منظور به کار مــــی رود، 1- کنترل درد2- مهار یا کاهش پیشرفت بیمـــــــاری و کــــاهش ریسک شکستگی که عمدتاً از طریق جلو گیــری یا سعی در معکوس نمودن توده استخوانی عمل می کننــــــد.طیفاین داروهای مسکن ازداروهای ضد درد آنالژزیکهـا و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی تا داروهای ضـــــد درد مخدر که در موارد شکستگی حاد استفاده مي شــود ، متغیراست.

19. درمانهای دارویی جلوگیری کننده از کاهش دانستیه استخوان به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند:1- داروهای تحریک کننده تشکیل استخوان (با محرک استئوبلاستها)2- داروهای مهار کننده تحلیل استخوان (با مهارکنندۀ استئوکلاستها ) 3- داروهای تنظیم کننده remodelingاستخوان

20. پیشگیری از حوادث

21. پیشگیری از حوادث در سالمندان دوران سالمندی با دگرگونیهای تدریجی در ترکیب وساخت در ارگانیسمهاوبا نزول عملکرد تمام سیستمها ی بدن همراه است.اکثر افراد سالمند توانائیهایشان را تا حد قابل توجهی حفظ میکنندوبرای خیلی از افراد مسن،دوران پیری تداوم رشد هوشی،هیجانی وروانی است. فرد سالمنداگر مورد حمایت اجتماعی وخانوادگی قرار گیرد،سلامت جسمی وروانی او تأمین میگرددوعزت نفس بالایی پیدامی کند وهرچه فرد سالمند توان جسمی خودرا تداوم بخشدبهتر می تواند با عوامل خطر زای محیطی مقابله کند. از ویژگی های دوران سالمندی ”کندی“است.

22. تأخیر در واکنشهای رفلکسی موجب تأخیر دردوری گزینی ازمنبع خطر می شودوبدین نحو سالمندهمواره به مراقبت از خطر وحفظ ایمنی نیاز دارد.علاوه بر تغییرات شناختی وحرکتی تغییرات مهمی در شخصیت وگرایشهای آنان به وجود میآید نظیر افزایش احتیاط،عدم انعطاف وبریدن از دنیای خارج.موارد ذکر شده در آنان نکات مثبتی است. اما از سوی دیگر کندی رفلکسهای حفظ بقاونیز عدم تعادل جسمی وحرکتی،ضعف تمرکز وجهت یابی واختلالات شنوایی وبینایی وحس ازجمله عامل منفی مستعد کننده دراین دوران،برای آسیب پذیری آنهاست.میزان بروزحوادث خانگی پس از گروه سنی 4-0سال،مربوط به مقطع سنی60سال به بالااست که3/10%کل مصدومین راتشکیل می دهد.

23. بالاترین میزان حوادث،حوادث خانگی است.1-تماس با مایعات داغ 29%سالمندان 2- تماس با اجسام تیز 23%سالمندان 3- زمین خوردن 13%سالمندان 4- سقوط 10% سالمندان 5-برخوردبااجسام یاضربه 1%سالمندانمرگ های ناشی از حوادث خانگی در این گروه سنی 17% کل مرگ های ناشی از حوادث خانگی را به خود اختصاصی داده است. که علل عمده آن شامل موارد ذیل می باشد: 1- تماس با آتش 24 % کل مرگ های سالمندان2- سقوط 22% کل مرگ های سالمندان

24. 3- تماس با مایعات داغ 11% کل مرگ های سالمندان4- خود کشی 8% کل مرگ های سالمندان5- تماس با مواد شیمیایی 8% کل مرگ های سالمندانمرگ ناشی از خودکشی نیز در سالمندان مبتلا به افسردگی ویا زوال عقل بیشتر دیده میشود.حوادث خانگی وراههای مقابله با آنها1- خفگیممکن است حادثه پریدن غذا و خوراکی ها به راههای تنفسی اتفاق افتد. برای پیشگیری از این مسئله موارد ذیل رعایت گردد: *سالمندان حین غذاخوردن تنها نباشند .*آموزشهای لازم به آنها داده شود.*نوع غذا های آنان متفاوت باشد.

25. 2-سقوطبرای پیشگیری از این مسئله موارد ذیل رعایت گردد :* در حین حمام کردن مراقب باشند*راه پله ها و کلیه محلهای عبورسالمندان نور کافی داشته باشد.* فرش و موکت باید به زمین فیکس شده تا سرنخورند. بهتر است سالمندان از عصا استفاده کنندواستفاده ازدمپاییهای ایمن کمککننده هستند.* تلفن باید در نزدیکی محل خواب و نشستن سالمند باشد.* در زمستان ودر هوای برفی و بارانی از کفشهای عاج دارو از عصا استفاده کرده و با احتیاط راه بروند.*صندلی و تخت خواب آنها ایمن باشد

26. *کلیه محلهای رفت وآمد سالمند باید نورکافی داشته*در مقابل بالکن،درکنار پنجره ها ودر کنار راه پله هاباید نرده وحفاظ مناسب وجود داشته باشد3- مسمومیتبرای پیشگیری از این مسائل موارد ذیل را رعایت گردد:*داروها با برچسب مشخص کننده با رنگهای متفاوت مشخص گردند*فقط میزان لازم در اختیار سالمند قرار بگیرند و بهتر است مصرف دارو همراه با مراقبت باشد* تجویز دارو باید با دوز مناسب ولی با حجم کم باشد . *سموم باید در ظروف خاص قرار دادهشده و با برچسب مشخص شوند .

27. 4-سوختگیبرای پیشگیری از سوختگی رعایت موارد ذیل کمک کننده است :* درنزدیکی محل نشستن و خوابیدن ودر مسیر رفت وآمدسالمند بخاری ، ظروف غذا ومایعات داغ قرار داده نشود*قبل از حمام درجه آب تنظیم شود *خوردن غذاهاومایعات داغ با دقت کافی وبدون عجله صورت گیرد * سالمند حین روشن وخاموش کردن اجاق گاز ،بخاری وشومینه باید مراقب باشد و اصول ایمنی را رعایت کند.5- بریدگیحتی المقدور کار با وسایل نوک تیز مثل چاقو و قیچی به آنها محول نگردد و در مسیر رفت وآمد آنها وسایل تیز وبرنده قرار نگیرد.

28. کمکهای اولیه: جعبه کمکهای اولیه دستگاه فشار سنج باید در منزل وجود داشتهحوادث ترافیکی:سالمندان به دلیل ضعف بینایی و شنوایی و محدودیتهای جسمی و حرکتی هم در حین عبور از خیابان باید احتیاط کنند.و هم در حین رانندگی رعایت ایمنی کافی صورت گیرد.بهتراست مسافت ومدت زمان رانندگی آنان طولانی نباشد.

29. افتادن درسالمندان

30. شیــــــــــوع • سالمندان 65 سال به بالا 30% • سالمندان 80سال به بالا 50% در امریکاهزینه سالمندانی که زمین خورده اند سال 1994 بیست میلیارد دلار سال 2002 سی ودو میلیارد دلار

31. علل زمین خوردن • عوامل خارجی 55% • عوامل داخلی 30% • کسانی که روی دوپا نبوده اند 8% • سایر 7%

32. عوامل خارجی • طناب وسیم که به شکل دنباله به سالمند متصل است. • سطوح ناصاف(پله بیخودی،دریچه ها،سطوح براق، سطوح مرطوب) • عصا،فریم،ویلچیر،وسائل مربوط به حرکت • نور بد(آباژور یا نورهای رنگی،نورهای خیره کننده) • وسائل دکوری-قالیچه های کوچک روی سرامیک • کفشهای نامناسب (دمپائی کوچک یا بزرگ)

33. عوامل داخلی • مشکلات بینائی • مشکلات قلبی عروقی • مشکلات نورولوژی • مشکلات سایکولوژیکال • مشکلات عضلانی اسکلتی • داروها • آنمی

34. عوارض زمین خوردن • اختلال عملکرد به علت ترس ازافتادن مجدد • محدودیت فعالیتهای اجتماعی • 50-45% قادر نبودن به بلند شدن از زمین وافزایش ریسک مرگ ومیر • خونمردگی،سوختگی ومشکلات نسج نرم • افزایش ریسک بستری در بیمارستان • هماتوم ساب دورال • زخمهای فشاری

35. راهکارهای پیشگیری از سقوط • ارزیابی وپیشنهاد محیط زندگی سالم وبیخطر* • کم کردن یا قطع داروها درحد امکان • معاینه کامل سالمند از نظر بینایی- افت فشار خون-وضعیت پاها و........ • تشویق به ورزش وتحرک وفعالیت فیزیکی • رژیم غذایی مناسب

36. باتشکر از توجه شما