ความปลอดภัยในการใช้สารเคมี

1. ความปลอดภัยในการใช้สารเคมีความปลอดภัยในการใช้สารเคมี พญ. อรพรรณ ชัยมณี แพทย์อาชีวเวชศาสตร์ กลุ่มศูนย์การแพทย์เฉพาะทางด้านอาชีวเวชศาสตร์และเวชศาสตร์สิ่งแวดล้อม รพ. นพรัตนราชธานี

2. สารเคมีอันตราย....คืออะไรสารเคมีอันตราย....คืออะไร • สารเคมีอันตราย วัตถุอันตราย สารอันตราย หมายถึง ธาตุ หรือสาร ประกอบ ที่มีคุณสมบัติเป็นพิษหรือเป็นอันตรายต่อมนุษย์ สัตว์ พืช และทำให้ทรัพย์สินและสิ่งแวดล้อมเสื่อมโทรม ที่มา : กรมควบคุมมลพิษ

3. ทราบว่าเป็นสารอันตรายได้อย่างไร?ทราบว่าเป็นสารอันตรายได้อย่างไร? • โดยการสังเกตฉลากหรือเครื่องหมาย ซึ่งเป็นเครื่องหมายสากล ที่ติดบนภาชนะบรรจุ ถังเหล็ก แท็งก์ หรือป้ายที่ติดบนรถยนต์หรือรถบรรทุก เช่น สารไวไฟ สารกัดกร่อน

4. แผนการสอนชุดการเรียนรู้ความปลอดภัยและอาชีวอนามัย ด้านสารเคมี รูปแบบการฟุ้งกระจายของสารเคมี 1. ฝุ่นทุกขนาด 2. ฝุ่นขนาดเล็ก 3. ฟูม 4. ละออง 5. เส้นใย 6. ควัน 7. ก๊าซและไอ

5. ลักษณะอันตราย • ดูดซึมผ่านผิวหนัง (หรือตา) :โดยการสัมผัสหรือจับสารพิษ อาจมีผลกระทบที่ค่อนข้างน้อย เช่น เป็นผื่นแดง หรือรุนแรงมากขึ้น เช่น ทำลายโครงสร้างของผิว หรือทำให้อ่อนเพลียหรืออาจซึมเข้าสู่กระแสเลือด ทำลายอวัยวะหรือระบบต่าง ๆ ภายในร่างกายขั้นรุนแรง และอาจตายได้

6. Occupational Contact Dermatitis

9. Bateries Pb H2SO4

10. ลักษณะอันตราย • การหายใจ :การหายใจเป็นการเข้าสู่ร่างกายที่สำคัญของสารเคมีที่อยู่ในรูปของไอระเหย ก๊าซ ละออง หรือ อนุภาค เมื่อสารเคมีเข้าสู่ระบบทางเดินหายใจ อาจทำลายระบบทางเดินหายใจ หรือเข้าสู่ปอด กระแสเลือดแล้วทำลายอวัยวะภายใน

12. ลักษณะอันตราย • การกินเข้าไป : หากสารที่กินเข้าไปมีฤทธิ์กัดกร่อน จะทำให้เกิดการระคายเคืองต่อระบบทางเดินอาหารสารที่ไม่ละลายในของเหลวในทางเดินอาหารจะถูกขับออกทางอุจจาระ ส่วนสารที่ละลายได้จากถูกดูดซึมผ่านผนังของทางเดินอาหารเข้าสู่กระแสเลือดไปยังอวัยวะภายใน ความเป็นพิษขึ้นอยู่กับชนิดและปริมาณของสารเคมีที่กินเข้าไป

14. เกิดอาการอย่างไร?..เมื่อได้รับสารอันตรายเกิดอาการอย่างไร?..เมื่อได้รับสารอันตราย • แบบเฉียบพลัน: เป็นการสัมผัสที่เกิดขึ้นครั้งเดียวในระยะเวลาที่ค่อนข้างสั้น เช่น หนึ่งนาทีถึงสองสามวัน • อาการที่เกิดขึ้น ได้แก่ เกิดผลผื่นคันระคายเคือง ผิวหนังไหม้ อักเสบ ขาดอากาศ หน้ามืด วิงเวียน • แบบเรื้อรัง: เป็นการสัมผัสสารที่ระดับค่อนข้างต่ำในระยะเวลานานตั้งแต่เป็นเดือนถึงเป็นปี • อาการที่เกิดขึ้น ได้แก่ การเกิดความพิการในทารก (Teratogenic) การเกิดความผิดปกติทางสายพันธ์ในตัวอ่อน หรือการผ่าเหล่า (Uutagenic) การผิดปกติทางพันธุกรรม เช่น การเปลี่ยนแปลงของ DNA การเกิดมะเร็ง (Carcinogenic)

15. ประเภทของสารอันตราย ประเภทที่ 1 วัตถุระเบิด ประเภทที่ 2 ก๊าซ ประเภทที่ 3 ของเหลวไวไฟ ประเภทที่ 4 ของแข็งไวไฟ ประเภทที่ 5 วัตถุออกซิไดส์และออร์แกนิกเปอร์ออกไซค์ ประเภทที่ 6 วัตถุมีพิษและวัตถุติดเชื้อ ประเภทที่ 7 วัตถุกัมมันตรังสี ประเภทที่ 8 วัตถุกัดกร่อน ประเภทที่ 9 วัตถุอื่นๆ ที่เป็นอันตราย

16. ประเภทที่ 1 วัตถุระเบิด(explosive) • สารระเบิดได้ หมายถึง ของแข็งหรือของเหลว หรือสารผสมที่สามารถเกิดปฏิกิริยาทางเคมีด้วยตัวมันเองทำให้เกิดก๊าซที่มีความดันและความร้อนอย่างรวดเร็ว ก่อให้เกิดการระเบิดสร้างความเสียหายแก่บริเวณโดยรอบได้ ซึ่งรวมถึงสารที่ใช้ทำดอกไม้เพลิง และสิ่งของที่ระเบิดได้ด้วย

17. ประเภทที่ 2 ก๊าซ (Gases) • ก๊าซ หมายถึง สารที่อุณหภูมิ 50 องศาเซลเซียส มีความดันไอมากกว่า 300 กิโลปาสกาล หรือมีสภาพเป็นก๊าซอย่างสมบูรณ์ที่อุณหภูมิ 20 องศาเซลเซียส และมีความดัน 101.3 กิโลปาสกาล ได้แก่ ก๊าซอัด ก๊าซพิษ ก๊าซในสภาพของเหลว ก๊าซในสภาพของเหลวอุณหภูมิต่ำ และรวมถึงก๊าซที่ละลายในสารละลายภายใต้ความดัน เมื่อเกิดการรั่วไหลสามารถก่อให้เกิดอันตรายจากการลุกติดไฟ และ/หรือเป็นพิษ และแทนที่ออกซิเจนในอากาศ

18. ประเภทที่ 3 ของเหลวไวไฟ (Flammable Liquids) • ของเหลวไวไฟ หมายถึง ของเหลว หรือของเหลวผสมที่มีจุดวาบไฟ (Flash Point) ไม่เกิน 60.5 องศาเซลเซียสจากการทดสอบด้วยวิธีถ้วยปิด (Closed-cup Test) หรือไม่เกิน 65.6 องศาเซลเซียสจากการทดสอบด้วยวิธีถ้วยเปิด (Opened-cup Test) ไอของเหลวไวไฟพร้อมลุกติดไฟเมื่อมีแหล่งประกายไฟ ตัวอย่างเช่น อะซีโตน น้ำมันเชื้อเพลิง ทินเนอร์ เป็นต้น

19. ประเภทที่ 4 ของแข็งไวไฟ สารที่ลุกไหม้ได้เอง และสารที่สัมผัสกับน้ำแล้วให้ก๊าซไวไฟ • ของแข็งไวไฟ (Flammable Solids) หมายถึง ของแข็งที่ สามารถติดไฟได้ง่ายจากการได้รับความร้อนจากประกายไฟ เปลวไฟ หรือเกิดการลุกไหม้ได้จากการเสียดสี ตัวอย่างเช่น กำมะถัน • สารที่มีความเสี่ยงต่อการลุกไหม้ได้เองหมายถึง สารที่มีแนวโน้มจะเกิดความร้อน จะลุกไหม้ได้ขึ้นได้เองในขนส่งตามปกติหรือได้เมื่อ สัมผัสกับอากาศ • สารที่สัมผัสกับน้ำแล้วทำให้เกิดก๊าซไวไฟ หมายถึง สารที่ทำปฏิกิริยากับน้ำแล้ว มีแนวโน้มที่จะเกิดการติดไฟได้เอง หรือ ทำให้เกิดก๊าซไวไฟในปริมาณที่เป็นอันตราย

20. ประเภทที่ 5 สารออกซิไดซ์และสารอินทรีย์เปอร์ออกไซด์ • สารออกซิไดส์ (Oxidizing Substances) หมายถึง ของแข็ง ของเหลว ที่ตัวของสารเองไม่ติดไฟ แต่ให้ออกซิเจนซึ่งช่วยให้วัตถุอื่นเกิดการลุกไหม้ และอาจจะก่อให้เกิดไฟเมื่อสัมผัสกับสารที่ลุกไหม้และเกิดการระเบิดอย่างรุนแรง ตัวอย่างเช่น แคลเซียมไฮโปคลอไรท์ โซเดียมเปอร์ออกไซด์ โซเดียมคลอเรต • สารอินทรีย์เปอร์ออกไซด์ (Organic Peroxides) หมายถึง ของแข็ง หรือของเหลวที่มีโครงสร้างออกซิเจนสองอะตอม -O-O- และช่วย ในการเผาสารที่ลุกไหม้ หรือทำปฏิกิริยากับสารอื่นแล้วก่อให้เกิดอันตรายได้ หรือเมื่อได้รับความร้อนหรือลุกไหม้แล้วภาชนะบรรจุสารนี้อาจระเบิดได้ ตัวอย่างเช่น อะซีโตนเปอร์ออกไซด์ เป็นต้น

21. ประเภทที่ 6 สารพิษและสารติดเชื้อ • สารพิษ (Toxic Substances) หมายถึง ของแข็งหรือของเหลว ที่สามารถทำให้เสียชีวิตหรือบาดเจ็บรุนแรงต่อสุขภาพของคน หากกลืน สูดดมหรือหายใจรับสารนี้เข้าไป หรือเมื่อสารนี้ได้รับความร้อนหรือ ลุกไหม้จะปล่อยก๊าซพิษ ตัวอย่างเช่น โซเดียมไซยาไนด์ กลุ่มสารกำจัด แมลงศัตรูพืชและสัตว์ เป็นต้น • สารติดเชื้อ (Infectious Substances) หมายถึง สารที่มีเชื้อโรคปนเปื้อน หรือสารที่มีตัวอย่างการตรวจสอบของพยาธิสภาพปนเปื้อนที่เป็น สาเหตุของการเกิดโรคในสัตว์และคน ตัวอย่างเช่น แบคทีเรียเพาะเชื้อ เป็นต้น

22. ประเภทที่ 7 วัสดุกัมมันตรังสี • วัสดุกัมมันตรังสี (Radioactive Materials) หมายถึง วัสดุที่สามารถแผ่รังสีที่มองไม่เห็นอย่างต่อเนื่องมากกว่า 0.002 ไมโครคูรีต่อกรัม ตัวอย่างเช่น โมนาไซด์ ยูเรเนียม โคบอลต์-60 เป็นต้น

23. ประเภทที่ 8 สารกัดกร่อน • สารกัดกร่อน (Corrosive Substances) หมายถึง ของแข็ง หรือของเหลวซึ่งโดยปฏิกิริยาเคมีมีฤทธิ์กัดกร่อนทำความเสียหายต่อเนื้อเยื่อของสิ่งมีชีวิตอย่างรุนแรง หรือทำลายสินค้า/ยานพาหนะที่ทำการขนส่งเมื่อเกิดการรั่วไหลของสาร ไอระเหยของสารประเภทนี้บางชนิดก่อให้เกิดการระคายเคืองต่อจมูกและตา ตัวอย่างเช่นกรดเกลือ กรดกำมะถัน โซเดียมไฮดรอกไซด์ เป็นต้น

24. ประเภทที่ 9 วัสดุอันตรายเบ็ดเตล็ด • วัสดุอันตรายเบ็ดเตล็ด หมายถึง • สารหรือสิ่งของที่ในขณะขนส่งเป็นสารอันตรายซึ่งไม่จัดอยู่ในประเภทที่ 1 ถึงประเภทที่ 8 ตัวอย่างเช่น ปุ๋ยแอมโมเนียมไนเตรต เป็นต้น และให้รวมถึงสารที่ต้องควบคุมให้มีอุณหภูมิไม่ต่ำกว่า 100 องศาเซลเซียสในสภาพของเหลว หรือมีอุณหภูมิไม่ต่ำกว่า 240 องศาเซลเซียสในสภาพของแข็งในระหว่างการขนส่ง

25. สารเคมีในโรงพยาบาล

26. อะซีโตน ( Acetone ) • ประโยชน์ • ใช้ในการล้างเล็บ • หน่วยงานที่ใช้ • หอผู้ป่วยสูติกรรมพิเศษ ( 4/2 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยสูติ-นรีเวชกรรม ( 4 / 3 สามัญ ) • หอผู้ป่วยสูติกรรมสายสัมพันธ์ ( 4/3 สายสัมพันธ์ ) • หอผู้ป่วยอายุรกรรมพิเศษ ( 5/1 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมกระดูกชายสามัญ ( 5/1 สามัญ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมพิเศษ ( 5 / 2 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมชายสามัญ ( 5/3 สามัญ )

28. อะซีโตน ( Acetone ) • ผลกระทบต่อร่างกาย • การระคายเคืองทางเดินหายใจส่วนบน • การระคายเคืองตา • ระบบประสาทส่วนกลางเสื่อมสมรรถภาพ • ผลกระทบต่อความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด เช่น เม็ดเลือดขาวต่ำ เกร็ดเลือดต่ำ

29. แอลกอฮอล์ ( Alcohol 70 % ) • เอทิลแอลกอฮอล์ • ประโยชน์ • ใช้ในการฆ่าเชื้อโรค • หน่วยงานที่ใช้ • หอผู้ป่วยสูติกรรมพิเศษ ( 4/2 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยสูติกรรมสายสัมพันธ์ ( 4/3 สายสัมพันธ์ ) • หอผู้ป่วยกุมารเวชกรรม ( 4/4 สามัญ ) • หอผู้ป่วยกุมารเวชกรรมพิเศษ ( 4/5 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยอายุรกรรมพิเศษ ( 5/1 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมกระดูกชายสามัญ ( 5/1 สามัญ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมพิเศษ ( 5 / 2 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยออร์โธปิดิกส์และศัลยกรรมพิเศษ ( 5/3 พิเศษ )

30. แอลกอฮอล์ ( Alcohol 70 % ) • ผลกระทบต่อร่างกาย • ระคายเคืองผิวหนัง • ปวดศีรษะ

31. แอมโมเนีย ( Ammonia ) • ประโยชน์ • ใช้สูดดมบรรเทาอาการวิงเวียนศีรษะ เป็นลม • หน่วยงานที่ใช้ • หอผู้ป่วยสูติกรรมพิเศษ ( 4/2 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยสูติ-นรีเวชกรรม ( 4 / 3 สามัญ ) • หอผู้ป่วยสูติกรรมสายสัมพันธ์ ( 4/3 สายสัมพันธ์ ) • หอผู้ป่วยกุมารเวชกรรม ( 4/4 สามัญ ) • หอผู้ป่วยทารกแรกเกิดป่วย ( 4/5 NB ) • หอผู้ป่วยกุมารเวชกรรมพิเศษ ( 4/5 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมกระดูกชายสามัญ ( 5/1 สามัญ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมพิเศษ ( 5 / 2 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยออร์โธปิดิกส์และศัลยกรรมพิเศษ ( 5/3 พิเศษ )

32. แอมโมเนีย ( Ammonia ) • ผลกระทบต่อร่างกาย • อาการบาดเจ็บที่ตา • การระคายเคืองทางเดินหายใจส่วนบน

33. Acetic acid • ประโยชน์ • ใช้ในการกัดเนื้อเยื่อ ฆ่าเชื้อโรค • หน่วยงานที่ใช้ • ศูนย์ไฟไหม้-น้ำร้อนลวก ( Burn center )

34. Acetic acid • ผลกระทบต่อร่างกาย • ระคายเคืองผิวหนัง • มีผลต่อทางเดินหายใจ

35. น้ำยาล้างมือ ( HAND WASH ) • Alcohol 95 % • Chlorhexidine 20 %

36. น้ำยาล้างมือ ( HAND WASH ) • ผลกระทบต่อร่างกาย • ระคายเคืองผิวหนัง

37. Formaldehyde • ประโยชน์ • ใช้ในการแช่ชิ้นเนื้อ • หน่วยงานที่ใช้ • ห้องศพ • หอผู้ป่วยสูติกรรมพิเศษ ( 4/2 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยกุมารเวชกรรม ( 4/4 สามัญ ) • หอผู้ป่วยอายุรกรรมพิเศษ ( 5/4 พิเศษ ) • ห้องผ่าตัดเล็ก • ห้องผ่าตัดใหญ่และวิสัญญี

38. Formaldehyde • การระคายเคืองทางเดินหายใจส่วนบน • การระคายเคืองตา • ความไวต่ออาการแพ้ต่างๆ • มะเร็งจมูกและลำคอ

39. Hydrogen peroxide • ประโยชน์ • ใช้ในการล้าง ฆ่าเชื้อโรค • หน่วยงานที่ใช้ • หอผู้ป่วยสูติกรรมพิเศษ ( 4/2 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยสูติ-นรีเวชกรรม ( 4 / 3 สามัญ ) • หอผู้ป่วยกุมารเวชกรรม ( 4/4 สามัญ ) • หอผู้ป่วยกุมารเวชกรรมพิเศษ ( 4/5 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยอายุรกรรมพิเศษ ( 5/1 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมกระดูกชายสามัญ ( 5/1 สามัญ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมพิเศษ ( 5 / 2 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยออร์โธปิดิกส์และศัลยกรรมพิเศษ ( 5/3 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมชายสามัญ ( 5/3 สามัญ ) • หอผู้ป่วยตา หู คอ จมูก พิเศษ ( 5/5 พิเศษ )

40. Hydrogen peroxide • ผลกระทบต่อร่างกาย • ระคายเคืองผิวหนัง • ระคายเคืองตา • ระคายเคืองทางเดินหายใจ

41. Dakin • Sodium hypochlorite • ประโยชน์ • ใช้ในการทำแผล • หน่วยงานที่ใช้ • หอผู้ป่วยสูติ-นรีเวชกรรม ( 4 / 3 สามัญ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมกระดูกชายสามัญ ( 5/1 สามัญ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมพิเศษ ( 5 / 2 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยออร์โธปิดิกส์และศัลยกรรมพิเศษ ( 5/3 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยตา หู คอ จมูก พิเศษ ( 5/5 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยอายุรกรรมชายสามัญ ( 5/5 สามัญ ) • ศูนย์ไฟไหม้-น้ำร้อนลวก ( Burn center ) • ห้องผ่าตัดเล็ก

42. Dakin • ผลกระทบต่อร่างกาย • ระคายเคืองผิวหนัง

43. Hibitane • Chlorhexidine • ประโยชน์ • ใช้ในการฆ่าเชื้อโรค • หน่วยงานที่ใช้ • หอผู้ป่วยกุมารเวชกรรม ( 4/4 สามัญ ) • หอผู้ป่วยกุมารเวชกรรมพิเศษ ( 4/5 พิเศษ )

44. Hibitane • ผลกระทบต่อร่างกาย • ระคายเคืองผิวหนัง • ผื่นแพ้สัมผัส

45. Povidine solution • Polyvinylpyrrolidone • ประโยชน์ • ใช้ในการฆ่าเชื้อโรค • หน่วยงานที่ใช้ • หอผู้ป่วยทารกแรกเกิดป่วย ( 4/5 NB ) • หอผู้ป่วยกุมารเวชกรรมพิเศษ ( 4/5 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมกระดูกชายสามัญ ( 5/1 สามัญ )

46. Povidine solution • ผลกระทบต่อร่างกาย • ยังไม่พบ

47. โคเรี่ยม 86 ( Sodium metasilicate ) • ประโยชน์ • ใช้ทำความสะอาดฆ่าเชื้อโรค ลดความกระด้างของน้ำ ทำให้อ่อนตัว • หน่วยงานที่ใช้ • หอผู้ป่วยศัลยกรรมกระดูกชายสามัญ ( 5/1 สามัญ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมพิเศษ ( 5 / 2 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยศัลยกรรมชายสามัญ ( 5/3 สามัญ ) • หอผู้ป่วยอายุรกรรมพิเศษ ( 5/4 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยอายุรกรรมชายสามัญ ( 5/5 สามัญ )

48. โคเรี่ยม 86 ( Sodium metasilicate ) • ผลกระทบต่อร่างกาย • ระคายเคืองผิวหนัง • ผิวหนังไหม้ • ระคายเคืองตา • ระคายเคืองทางเดินหายใจ

49. Debec – 10 • Phosphoric acid 25 % • ประโยชน์ • น้ำยาล้างคราบสนิม • หน่วยงานที่ใช้ • หอผู้ป่วยศัลยกรรมพิเศษ ( 5 / 2 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยอายุรกรรมพิเศษ ( 5/4 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยตา หู คอ จมูก พิเศษ ( 5/5 พิเศษ ) • หอผู้ป่วยอายุรกรรมชายสามัญ ( 5/5 สามัญ ) • ห้องผ่าตัดใหญ่และวิสัญญี

50. Debec – 10 • ผลกระทบต่อร่างกาย • ระคายเคืองผิวหนัง • ระคายเคืองตา • ระคายเคืองทางเดินหายใจส่วนต้น