ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ (ΕΛ.ΣΤΑΤ.)

1. 2012-2013 Τα βασικά μεγέθη της εκπαίδευσης η ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση Μέρος Α το ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο αναφοράς 2001 - 2012 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ – ΓΕΝΙΚΟ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

2. Τα βασικά μεγέθητης εκπαίδευσης 2012-2013 Αποτύπωση των βασικών μεγεθών της εκπαίδευσης Το ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς Δομικά χαρακτηριστικά των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Ο φοιτητικός πληθυσμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση Μεγέθη εισροών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση Μεγέθη εκροών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Ευρύτερα αποτελέσματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Σύνθεση αποτελεσμάτων

3. Αποτύπωση των βασικών μεγεθώντης εκπαίδευσης Πρωτοβάθμια εκπαίδευση: Νηπιαγωγεία Πρωτοβάθμια εκπαίδευση: Δημοτικά Δευτεροβάθμια εκπαίδευση: Γυμνάσια Δευτεροβάθμια εκπαίδευση: Γενικά Λύκεια Δευτεροβάθμια εκπαίδευση: Επαγγελματική Εκπαίδευση Τριτοβάθμια εκπαίδευση: Ανώτατα Εκπαιδευτικά και Τεχνολογικά Ιδρύματα Χρηματοδότηση της εκπαίδευσης

4. Πρωτοβαθμιαεκπαιδευση: Νηπιαγωγεια Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή

5. Πρωτοβαθμιαεκπαιδευση: Δημοτικα Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή

6. Δευτεροβαθμιαεκπαιδευση: Γυμνασια Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή

7. Δευτεροβαθμιαεκπαιδευση: ΓενικαΛυκεια Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή

8. Δευτεροβαθμιαεκπαιδευση: ΕπαγγελματικηΕκπαιδευση Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή

9. Τριτοβαθμιαεκπαιδευση Στο φοιτητικό πληθυσμό δεν περιλαμβάνονται οι φοιτητές που έχουν ολοκληρώσει τη φοίτησή τους σε κανονικά εξάμηνα σπουδών αλλά οφείλουν μαθήματα (Κατηγορία: Φοιτητές πέραν των κανονικών εξαμήνων) Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή

10. Χρηματοδοτησητησεκπαιδευσησ Πηγή: α) Υπουργείο Οικονομικών – ΓΛΚ – Κρατικός Προϋπολογισμός & β) Ελληνική Στατιστική Αρχή Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

11. Το ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς Η διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και η επίδοση της Ελλάδας Η Ευρωπαϊκή Ένωση για την τριτοβάθμια εκπαίδευση

12. Η διαμορφωσητου ΕυρωπαϊκουΧωρουΑνωτατησΕκπαιδευσησ 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 • Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ) αποτελείται από 47 χώρες: • τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ και τις: Αλβανία, Ανδόρρα, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κροατία, Γεωργία, Βατικανό, Ισλανδία, Καζακστάν, Λιχτενστάιν, Μολδαβία, Μαυροβούνιο, Νορβηγία, Ρωσία, Σερβία, Ελβετία, πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Τουρκία, Ουκρανία • Η δεκαετής και πλέον, Διαδικασία τηςΜπολόνια αναφέρεται στην εναρμόνιση των πολιτικών των χωρών στους ακόλουθους πέντε τομείς προτεραιότητας για την τριτοβάθμια εκπαίδευση: • τη διάκριση σε κύκλους σπουδών • την αναγνώριση τίτλων σπουδών, περιόδωνφοίτησηςκαι διδακτικών ωρών, • τη διασφάλισηποιότητας, • τα διαπανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών και • τη δια βίου μάθηση. Σύνοδοι κορυφής 2012 Μπολόνια Βερολίνο Λονδίνο Βουδαπέστη/ Βιέννη Πράγα Μπέργκεν Λουβαίν/ Λουβαίν λα Νέβ Βουκουρέστι

13. Η διαμορφωσητου ΕυρωπαϊκουΧωρουΑνωτατησΕκπαιδευσησ • Το 1999 οι Υπουργοί Παιδείας 29 ευρωπαϊκών χωρών υπογράφοντας τη Διακήρυξη της Μπολόνια συμφωνούν να συντονίσουν τις πολιτικές τους, προκειμένου να επιτύχουν μέσα στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα τη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (EuropeanAreaofHigherEducation). • Ο βασικός άξονας της Διαδικασίας της Μπολόνια στηρίζεται σε διαρθρωτικέςαλλαγές των εθνικώνσυστημάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο πλαίσιο ενός συνεκτικού και αποδοτικού ευρωπαϊκού συστήματος με βασικό στόχο, όχι τη σύγκλιση των εθνικών συστημάτων της ανωτάτης εκπαίδευσης, αλλά τη διασφάλιση καλύτερης συμβατικότητας και πληρέστερης συγκρισιμότητας μέσα από τη διαμόρφωση ενός κοινού πλαισίου διάρθρωσης και λειτουργίας επικεντρώνοντας στα ακόλουθα σημεία: • υιοθέτηση δύο κύκλων σπουδών (προπτυχιακό και μεταπτυχιακό) • γενίκευση του ΕυρωπαϊκούΣυστήματοςΜεταφοράςκαι Συσσώρευσης Πιστωτικών Μονάδων (ECTS) • υιοθέτηση του Παραρτήματος Διπλώματος(DiplomaSupplement), που διευκολύνει την αναγνωσιμότητα και τη συγκρισιμότητα των τίτλων • προώθηση της κινητικότητας του φοιτητικούπληθυσμού, αλλά και του διδακτικού, ερευνητικού και διοικητικούπροσωπικού • προώθηση της ευρωπαϊκής συνεργασίας με σκοπό τη διασφάλισητηςποιότητας με την υιοθέτηση συγκρίσιμων μεθόδων και κριτηρίων • προώθηση της ευρωπαϊκήςδιάστασης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (διαπανεπιστημιακές συνεργασίες) 1999 - Σύνοδος της Μπολόνια

14. Η διαμορφωσητου ΕυρωπαϊκουΧωρουΑνωτατησΕκπαιδευσησ 2001 - Σύνοδος της Πράγας • Στη Διακοίνωση της Πράγας γίνεται η πρώτη αναφορά στην «κοινωνικήδιάσταση» της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αναφορικά, ωστόσο, μόνο για το ζήτημα της κινητικότητας και της διαβίουμάθησης, χωρίς να περιγράφεται το περιεχόμενό της. • Επιπλέον, οι στόχοι της Διαδικασίας της Μπολόνια διευρύνονται με τα ακόλουθα σημεία: • αναγνώριση της σημασίας της δια βίου μάθησης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ανταγωνιστικότητας και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, των ίσων ευκαιριών και της ποιότητας της ζωής. • ανάγκη για ενεργό συμμετοχή των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και του φοιτητικού πληθυσμού στη διαμόρφωση του ΕΧΑΕ • ενίσχυση της ελκυστικότητας του Ευρωπαϊκού Χώρου της Ανώτατης Εκπαίδευσης

15. Η διαμορφωσητου ΕυρωπαϊκουΧωρουΑνωτατησΕκπαιδευσησ 2003 - Σύνοδος του Βερολίνου Οι υπουργοί συμφωνούν ότι τα εθνικά συστήματα διασφάλισης της ποιότητας θα πρέπει μέχρι το 2005 να έχουν ορίσει με σαφήνεια τις αρμοδιότητες των εμπλεκόμενων μερών-φορέων, να έχουν διαμορφώσει σύστημα αξιολόγησης των προγραμμάτων σπουδών ή των ιδρυμάτων (εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση, με τη συμμετοχή των φοιτητών και με δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων) και να έχουν προβεί σε διεθνείςσυνεργασίες και δικτυώσεις. Οι υπουργοί, επιπλέον, αναγνωρίζουν τη σημασία της έρευνας και την ανάγκη για στενότερη σύνδεση του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανωτάτης Εκπαίδευσης και του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και συμφωνούν στη υιοθέτηση και τρίτουκύκλου σπουδών, ο οποίος θα περιλαμβάνει τις διδακτορικές και μεταδιδακτορικές σπουδές.

16. Η διαμορφωσητου ΕυρωπαϊκουΧωρουΑνωτατησΕκπαιδευσησ 2005 - Σύνοδος του Μπέργκεν Διατυπώνονται οι πρώτες προτάσεις που αποβλέπουν στη μείωση των κοινωνικώνανισοτήτων. Συγκεκριμένα, οι υπουργοί αναγνωρίζουν ότι η «κοινωνικήδιάσταση» της Διαδικασίας της Μπολόνια θα πρέπει να αποτελεί συστατικό μέρος του ΕΧΑΕ και απαραίτητη προϋπόθεση για την ελκυστικότητα και ανταγωνιστικότητά του, δηλώνοντας τη δέσμευσή τους προκειμένου να καταστήσουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση προσβάσιμη σε όλους, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για την εξασφάλιση κατάλληλων συνθηκών ώστε το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο των φοιτητών να μην αποτελεί εμπόδιο για την ολοκλήρωση των σπουδών τους. Στην έννοια της κοινωνικής διάστασης περιλαμβάνονται μέτρα που λαμβάνονται από τις εθνικές κυβερνήσεις για την οικονομικήστήριξη, κυρίως των κοινωνικά μειονεκτούντων φοιτητών, καθώς και για την παροχή συμβουλευτικών και υποστηρικτικώνυπηρεσιών στο πλαίσιο της διεύρυνσης της πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Επιπλέον, υιοθετούνται οι αρχές και κατευθυντήριες οδηγίες για τη διασφάλισητηςποιότητας στον ΕΧΑΕ που προτάθηκαν από σχετική έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Διασφάλιση της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ENQA) . Τέλος, οι υπουργοί υιοθετούν το πλαίσιο προσόντων του ΕΧΑΕ (QF-EHEA), το οποίο περιλαμβάνει τρεις κύκλους σπουδών, περιγραφικούς δείκτες κάθε κύκλου βασισμένους στα μαθησιακά αποτελέσματα και τις δεξιότητες, ενώ δεσμεύονται να διαμορφώσουν μέχρι το 2010 εθνικά πλαίσια προσόντων τα οποία θα συνάδουν με το γενικό πλαίσιο προσόντων του ΕΧΑΕ.

17. Η διαμορφωσητου ΕυρωπαϊκουΧωρουΑνωτατησΕκπαιδευσησ 2007 - Σύνοδος του Λονδίνου Γίνεται η πιο ξεκάθαρη διασύνδεση της έννοιας της «κοινωνικής διάστασης» με το ρόλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι υπουργοί αναγνωρίζουν ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να διαδραματίσει ισχυρό ρόλο στην ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής, στη μείωση των ανισοτήτων και στην αύξηση του επιπέδου των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων της κοινωνίας. Σε αυτή τη σύνοδο των υπουργών αποτυπώνεται με σαφήνεια ότι «οι πολιτικές πρέπει να στοχεύσουν στη μεγιστοποίησητων δυνατοτήτων των ατόμων όσον αφορά την προσωπική τους ανάπτυξη αλλά και τη συμβολή τους σε μια βιώσιμη, δημοκρατική και βασισμένη στη γνώση κοινωνία. Μοιραζόμαστε την κοινωνική φιλοδοξία ότι το σώμα των φοιτητών που εισέρχονται, μετέχουν και ολοκληρώνουν την ανώτατη εκπαίδευση, σε όλα τα επίπεδα, πρέπει να αντικατοπτρίζει την ποικιλομορφία και τη διαφορετικότητατου πληθυσμού». Οι υπουργοί δεσμεύονται να συνεχίσουν τις προσπάθειες για παροχή κατάλληλων υπηρεσιών στους φοιτητές, για δημιουργία περισσότερο ευέλικτων τρόπων εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και για διεύρυνση της συμμετοχής σε όλα τα επίπεδα στη βάση της εξασφάλισης ίσων ευκαιριών.

18. Η διαμορφωσητου ΕυρωπαϊκουΧωρουΑνωτατησΕκπαιδευσησ 2009 - Σύνοδος της Λουβαίν/ Λουβαίν λα Νέβ Οι χώρες-μέλη για πρώτη φορά καλούνται να ορίσουν μετρήσιμουςστόχους για τη διεύρυνση της συμμετοχής συνολικά, αλλά και την αύξηση της συμμετοχής των υποεκπροσωπούμενωνομάδων στην ανώτερη εκπαίδευση, οι οποίοι θα πρέπει να έχουν επιτευχθεί έως το 2020. Ως προς την κινητικότητατου φοιτητικού πληθυσμού ορίζεται για πρώτη φορά ένας συγκεκριμένος και μετρήσιμοςστόχοςως το 2020 να επιτύχουν ότι το 20% τουλάχιστον εκείνων που αποφοιτούν από την τριτοβάθμια εκπαίδευση του ΕΧΑΕ να έχουν πραγματοποιήσειένα μέρος των σπουδών τους στο εξωτερικό. Επίσης, είναι η πρώτη φορά που γίνεται λόγος για ισορροπημένηκινητικότητα, δηλαδή ισορροπία μεταξύ του πλήθους των φοιτητών που εξέρχονται από μια χώρα (χώρα αποστολής) και του πλήθους των φοιτητών που εισέρχονται (χώρα υποδοχής). Τέλος, οι υπουργοί δεσμεύονται για την πλήρη εφαρμογή των Εθνικών Πλαισίων Προσόντων της Ανώτατης Εκπαίδευσης μέχρι το 2012.

19. Η διαμορφωσητου ΕυρωπαϊκουΧωρουΑνωτατησΕκπαιδευσησ 2010 - Σύνοδος της Βουδαπέστης/Βιέννης Η διακήρυξη της Βουδαπέστης-Βιέννης σημαίνει την επίσημη έναρξη λειτουργίαςτου Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης, όπως είχε προβλεφτεί από το κείμενο της Διακήρυξης της Μπολόνια το 1999. Οι υπουργοί δεσμεύονται στην πλήρη και ορθή εφαρμογή των στόχων που υιοθετήθηκαν κατά την προηγούμενη διάσκεψη (Leuven/ Louvain-la-Neuve, 2009) για την επόμενη δεκαετία 2010.

20. Η διαμορφωσητου ΕυρωπαϊκουΧωρουΑνωτατησΕκπαιδευσησ 2012 - Σύνοδος του Βουκουρεστίου • Οι υπουργοί δεσμεύονται να διασφαλίσουν το ανώτατοδυνατόεπίπεδοχρηματοδότησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και συμφωνούν στους ακόλουθους κοινούς στόχους: • παροχή υψηλού επιπέδου και με διασφαλισμένη ποιότητα τριτοβάθμια εκπαίδευση για όλους, διευρύνοντας την πρόσβαση σε αυτήν, αναπτύσσοντας την κοινωνική της διάσταση και προωθώντας την επικεντρωμένη στο φοιτητή μάθηση. • ενίσχυση της δυνατότητας για απασχόλησης των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μέσω της ανάπτυξης συνεργασιών μεταξύ εργοδοτικών φορέων, φοιτητών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, προγραμμάτων σπουδών που θα ενισχύουν τις καινοτομικές, επιχειρηματικές και ερευνητικές ικανότητες των αποφοίτων, της προώθησης της δια βίου μάθησης για τη μεταφορά γνώσης • ενίσχυση της κινητικότητας • Τέλος, αναγνωρίζουν την ανάγκη έναρξης του διαλόγου για τη χρηματοδότησηαλλά και τη διακυβέρνηση της ανώτατης εκπαίδευσης.

21. Η διαμορφωσητου ΕυρωπαϊκουΧωρουΑνωτατησΕκπαιδευσησ Μέση τιμή των 47 χωρών Βαθμός Ελλάδας 1ος δείκτης: Στάδιο εφαρμογής των 2 κύκλων σπουδών (2010/11) 1,8 1 2ος δείκτης: Πρόσβαση στο δεύτερο κύκλο σπουδών (2010/11) 1,2 1 Κατανομή των χωρών του ΕΧΑΕ στη βαθμολογική κλίμακα των εννέα δεικτών παρακολούθησης της Διαδικασίας της Μπολόνια το έτος 2010/11 3ος δείκτης: Εφαρμογή του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων (2010/11) 2,5 5 4ος δείκτης: Στάδιο ανάπτυξης του συστήματος της εξωτερικής αξιολόγησης (2010/11) 2,2 3 5ος δείκτης: Βαθμός συμμετοχής των φοιτητών στη διασφάλιση της ποιότητας (2010/11) 2,7 3 6ος δείκτης: Βαθμός διεθνούς συμμετοχής στην εξωτερική αξιολόγηση (2011/12) 3,0 3 7ος δείκτης: Στάδιο εφαρμογή τους Παραρτήματος Διπλώματος (2010/11) 1,7 3 8ος δείκτης: Στάδιο εφαρμογής του συστήματος ECTS (2010/11) 1,9 3 9ος δείκτης: Αναγνώριση πρότερης μάθησης (2010/11) 2,9 5 Οι δείκτες παίρνουν τιμή από 1 έως 5, όπου το 5 αντιστοιχεί σε χαμηλό βαθμό εφαρμογής της κάθε πολιτικής και το 1 αντιστοιχεί στην πλήρη εφαρμογή της Πηγή: EACEA 2012 Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

22. Η ΕυρωπαϊκηΕνωσηγια την τριτοβαθμιαεκπαιδευση Για την υλοποίηση των στόχων της Στρατηγικής της Λισσαβόνας συγκροτήθηκε ένα πλήρες πρόγραμμα εργασίας με τίτλο «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010», για την παρακολούθηση του οποίου υιοθετούνται 5 μετρήσιμοι στόχοι (επίπεδα αναφοράς μέσων ευρωπαϊκών επιδόσεων). Από τους πέντε στόχους μόνο ένας αφορούσε άμεσα την τριτοβάθμιαεκπαίδευση, ενώ οι υπόλοιποι τέσσερεις την αφορούσαν έμμεσα: «Μέχρι το 2010 θα πρέπει ο συνολικός αριθμός των αποφοίτων των σχολών μαθηματικών, θετικών επιστημών και τεχνολογίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση να αυξηθεί τουλάχιστον κατά 15%, και παράλληλα να μειωθεί στις σχολές αυτές η ανισορροπία μεταξύ των φύλων» Παρά την μικρή, τελικά, πρόοδο των κρατών-μελών ως προς την εξισορρόπηση των φύλων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ο συγκεκριμένος στόχος (benchmark) δεν διατηρήθηκε για την επόμενη δεκαετία (Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2020). Επιπλέον, στο Συμβούλιο της Βαρκελώνης (2002) η Ένωση έθεσε ως στόχο την αύξηση της χρηματοδότησης για την έρευνα & ανάπτυξη και την καινοτομία στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο 3% του ΑΕΠ μέχρι το 2010, με τα δύο τρίτα της επένδυσης να προέρχονται από ιδιωτικές πηγές χρηματοδότησης. Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010

23. Η ΕυρωπαϊκηΕνωσηγια την τριτοβαθμιαεκπαιδευση Ατζέντα εκσυγχρονισμού της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης • Η ανάγκη για μεταρρύθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης βρίσκεται υψηλά στην ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα τελευταία χρόνια. Το 2006, σε ανακοίνωση της Επιτροπής αναλύεται διεξοδικά το θέμα του εκσυγχρονισμούτων πανεπιστημίων στους τομείς της εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας, όπου προτείνονται οι ακόλουθοι εννέα βασικοί άξονες αλλαγής: • Αύξηση της γεωγραφικής και της διατομεακήςκινητικότηταςστο πλαίσιο της Διαδικασίας της Μπολόνια • Αύξηση της αυτονομίας και πλήρη θεσμική λογοδοσία των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο για τις επιδόσεις τους με νέασυστήματαεσωτερικήςδιακυβέρνησης • Παροχή κινήτρων για σύναψη συνεργασιών με την επιχειρηματική κοινότητα • Αναδιαμόρφωσητων προγραμμάτων σπουδών για καλύτερη αντιστοίχησηεπαγγελματικών προσόντων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων και αναγκών της αγοράςεργασίας, για την ενίσχυση της δυνατότητα για απασχόληση, την τόνωση της επιχειρηματικότητας των αποφοίτων και την προώθηση της δια βίου μάθησης • Αύξηση της βασικής χρηματοδότησης (δημόσιας και ιδιωτικής) στο 2% του ΑΕΠ, αλλά και προσέλκυση επιπλέον χρηματοδότησης με βάση τα παραγόμενα αποτελέσματα • Προώθηση της διεπιστημονικότητας και της υπερεπιστημονικότητας • Μετάδοση της γνώσης στο κοινωνικό σύνολο με ενθάρρυνση του διαλόγου μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων ομάδων • Προσέλκυση των καλύτερων επιστημόνων και ερευνητών • Ενίσχυση της ελκυστικότητας του Ευρωπαϊκού Χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης & έρευνας

24. Η ΕυρωπαϊκηΕνωσηγια την τριτοβαθμιαεκπαιδευση Αποτελεσματικότητα και δικαιότητα στην εκπαίδευση Ο ορισμός των ισότιμων συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δίνεται για πρώτη φορά στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 14ης Νοεμβρίου 2006 σχετικά με την αποτελεσματικότητα και τη δικαιότητα στην εκπαίδευση, όπου τα κράτη-μέλη καλούνται να διασφαλίσουν ισότιμα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης «προορισμένα να παρέχουν ίσες ευκαιρίες, πρόσβαση, αντιμετώπιση και αποτελέσματαανεξάρτητα από το κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο ή άλλους παράγοντες που ενδέχεται να οδηγούν σε εκπαιδευτική υποβάθμιση» (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2006). Είναι σαφής η διάκριση τριών επιπέδων της έννοιας της ισότητας: ισότητα στην πρόσβασημε την παροχή ίσων ευκαιριών σε όλους, ισότητα στην αντιμετώπιση με την παροχή εξατομικευμένης στήριξης με βάση τις ανάγκες του καθενός και ισότητα στα παραγόμενα αποτελέσματα με το επίπεδο των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων που αναπτύσσονται και αποκτώνται να μην επηρεάζεται από το κοινωνικοοικονομικό και πολιτισμικό υπόβαθρο.

25. Η ΕυρωπαϊκηΕνωσηγια την τριτοβαθμιαεκπαιδευση Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2020 • Το Μάιο του 2009 το Συμβούλιο των Υπουργών Παιδείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης υιοθετεί ένα νέο επικαιροποιημένο στρατηγικό πλαίσιο με τίτλο «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2020» που και αυτό με τη σειρά του θέτει 4 στρατηγικούς στόχους: • την υλοποίηση της δια βίου μάθησης και κινητικότητας, • τη βελτίωση της ποιότητας και αποτελεσματικότηταςτης εκπαίδευσης, • την προαγωγή της ισοτιμίας, της κοινωνικής συνοχήςκαι της ενεργού συμμετοχής στα κοινά, και • την ενίσχυση της καινοτομίας και της δημιουργικότηταςκαθώς και του επιχειρηματικού πνεύματος σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και κατάρτισης. • Οι παραπάνω στρατηγικοί στόχοι συνοδεύονται από πέντε νέα επίπεδα αναφοράς (benchmarks) ευρωπαϊκών επιδόσεων ως μέσα για την παρακολούθηση της προόδου κατά την περίοδο 2010-2020, εκ των οποίων το ένα αφορά άμεσα την τριτοβάθμια εκπαίδευση: • «Μέχρι το 2020 το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 30-34 ετών με τριτοβάθμιομορφωτικό επίπεδο θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 40%»

26. Η ΕυρωπαϊκηΕνωσηγια την τριτοβαθμιαεκπαιδευση Κοινωνική διάσταση • Όσον αφορά την «κοινωνικήδιάσταση» στην τριτοβάθμια εκπαίδευση • (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2010β), τα κράτη-μέλη καλούνται: • να προωθήσουν τη διεύρυνση της πρόσβασης, παραδείγματος χάρη μέσω της ενδυνάμωσης της οικονομικής ενίσχυσης των φοιτητών και μέσω ευέλικτων και διαφοροποιημένων τρόπων μάθησης, • να αναπτύξουν πολιτικές που στοχεύουν στην αύξηση των ποσοστών ολοκλήρωσης με την ενδυνάμωση της εξατομικευμένης στήριξης και καθοδήγησης των φοιτητών, • να συνεχίσουν την προσπάθεια εξάλειψης των εμποδίων, διεύρυνσης των ευκαιριών και βελτίωσης της ποιότητας της μαθησιακής κινητικότητας παρέχοντας ταυτόχρονα τα κατάλληλα κίνητρα για την κινητικότητα των φοιτητών με μειονεκτικό υπόβαθρο, • να προωθήσουν ειδικά προγράμματα για ενήλικους φοιτητές και ειδικότερα για τους μη παραδοσιακούς εκπαιδευόμενους. • Στο συγκεκριμένο κείμενο συμπερασμάτων φαίνεται πως δίνεται από την ΕΕ ένας ορισμός της κοινωνικής διάστασης της εκπαίδευσης : « […] εξασφαλίζοντας ότι παρέχονται σε όλους, νέους και ενηλίκους, οι δυνατότητες να αναπτύξουν το πλήρες δυναμικό τους […] ανεξαρτήτως της κοινωνικοοικονομικής τους προέλευσης ή της προσωπικής τους κατάστασης.»

27. Η ΕυρωπαϊκηΕνωσηγια την τριτοβαθμιαεκπαιδευση Διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης • Επιπλέον στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 11ης Μαΐου του 2010 περιλαμβάνονται προτάσεις για τη διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2010α), με τις οποίες τα κράτη-μέλη καλούνται να συντονίσουν τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ώστε: • Να κατοχυρώσουν μια πραγματικά διεθνή παιδεία με την προαγωγή του τριγώνου της γνώσεως (συνεργασίες και δικτυώσεις μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, του χώρου της έρευνας και του επιχειρηματικού τομέα), την προώθηση της κινητικότητας (φοιτητών, διδασκόντων, ερευνητών), την παροχή της κατάλληλης κατάρτισης και δεξιοτήτων, της πρόσληψης σε διεθνή κλίμακα πεπειραμένου προσωπικού, της διασφάλισης της ποιότητας, τη δημιουργία κατάλληλου θεσμικού κλίματος και την εκπόνηση στρατηγικών διεθνοποίησης σε επίπεδο εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. • Να αυξήσουν τη διεθνή ελκυστικότητα των ιδρυμάτων με την προαγωγή της ακαδημαϊκής αριστείας, τη βελτίωση της ποιότητας των υποστηρικτικών υπηρεσιών, τη ανάπτυξη διεθνών συνεργιών, την προώθηση διεθνικών συγχορηγούμενων, διπλών και πολλαπλών πτυχίων και την εξάλειψη την εμποδίων στην αναγνώρισηπροσόντων και περιόδων σπουδών. • Να προάγουν την παγκόσμια διάσταση και ευαισθητοποίηση όσον αφορά την κοινωνική ευθύνη των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με την προώθηση καινοτόμων μορφών διακρατικής συνεργασίας, τη βελτίωση της ισοτιμίας στην πρόσβαση στην τριτοβάθμια και τη μεταλαμπάδευση των γνώσεων στην κοινωνία.

28. Η ΕυρωπαϊκηΕνωσηγια την τριτοβαθμιαεκπαιδευση • Συνοπτικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζειενεργά τη Διαδικασία της Μπολόνια αναφορικά με τη δια βίου μάθηση, την επικεντρωμένη στο φοιτητή μάθηση, τη διασφάλιση της ποιότητας, τη διαφάνεια, την κινητικότητα, την αναγνώριση πτυχίων και το διεθνές άνοιγμα μέσα την εφαρμογή των διεθνών προγραμμάτων Erasmus, Tempus και ErasmusMundus, MarieCurie κ.α. • Πέρα από αυτά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επικεντρωθεί και σε επιπλέον ζητήματα: • στη θέσπιση του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Επαγγελματικών Προσόντων, το οποίο θα συνδέει τα εθνικά πλαίσια και συστήματα με ένα κοινό ευρωπαϊκό πρότυπο • στη μεταρρύθμιση της διακυβέρνησης της ανώτατης εκπαίδευσης, με αύξηση της αυτονομίας των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και αύξηση της λογοδοσίας • στη μεταρρύθμιση του τρόπουχρηματοδότησης της ανώτατης εκπαίδευσης με αύξησητης χρηματοδότησης από άλλες πηγές (πχ. Επιχειρήσεις, ερευνητικά κονδύλια) αλλά και των νοικοκυριών, αύξηση της οικονομικής αυτονομίας των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων

29. Δομικά χαρακτηριστικά των συστημάτωντριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη Δημόσιος & Ιδιωτικός τομέας Τρόπος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση Δίδακτρα και οικονομική υποστήριξη των φοιτητών Αυτονομία εκπαιδευτικών ιδρυμάτων Γεωγραφική προσβασιμότητα εκπαιδευτικών ιδρυμάτων Κινητικότητα φοιτητικού πληθυσμού

30. Δημοσιοσ & Ιδιωτικοστομεασ Τα κράτη-μέλη της ΕΕ διαφοροποιούνται σημαντικά ως προς τον τύπο των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στο σύνολο της ΕΕ-27 το 72,2% των σπουδαστών φοιτά σε δημόσια ιδρύματα, το 16,4% σε ιδιωτικά εξαρτώμενα από το κράτος ιδρύματα και το 11,4% σε ανεξάρτηταιδιωτικάιδρύματα. Στην Ελλάδα, την Ολλανδία και τη Μάλτα η τριτοβάθμια εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα του δημόσιου τομέα. Στον αντίποδα βρίσκεται το ΗνωμένοΒασίλειο με το Λουξεμβούργο, όπου το σύνολο των ιδρυμάτων είναι ιδιωτικά αλλά εξαρτώμενα από το κράτος. Η Κύπροςεμφανίζει το υψηλότερο ποσοστό σπουδαστών σε ιδιωτικά ανεξάρτητα ιδρύματα (70,1%). Ας σημειωθεί ότι από την ανάλυση της παρούσας μελέτης προέκυψε πως τα συστήματα με υψηλά ποσοστά φοίτησης σε ανεξάρτητα ιδιωτικά ιδρύματα τείνουν να παρουσιάζουν και χαμηλάσυνολικά παραγόμενα αποτελέσματα και αντιστρόφως. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη σχέση είναι ισχυρότερη στην περίπτωση των ερευνητικών αποτελεσμάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

31. Δημοσιοσ & Ιδιωτικοστομεασ Φοιτητικός πληθυσμός (ISCED 5-6) ανά τύπο ιδρύματος (δημόσιο, ιδιωτικό)στα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2010 Πηγή: Eurostat – UOE Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

32. Κυριοστροποσεισαγωγησ Τα συστήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης των 27 κρατών-μελών διαφοροποιούνται ως προς τον τρόπο εισαγωγής των υποψηφίων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση επηρεάζεται από την επιβολή περιορισμού στον αριθμό των εισακτέων (numerus clausus), η οποία εφαρμόζεται στην πλειονότητα των κρατών-μελών, αλλά και από τα κριτήρια ή τις διαδικασίες επιλογής των υποψηφίων για εισαγωγή (εθνικές εξετάσεις, τεστ δεξιοτήτων, συνέντευξη κλπ.). Μόλις στο 10,7% των κρατών-μελών της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, ο αριθμός εισακτέων στον 1ο κύκλο σπουδών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης καθορίζεται από τις κεντρικές/ περιφερειακές αρχές, ενώ στο 39,3% ο αριθμός των θέσεων καθορίζεται από κοινού από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τις εκπαιδευτικές αρχές. Στην πλειονότητα των κρατών-μελών (53,6%)τα εκπαιδευτικά ιδρύματα διαμορφώνουν τα κριτήρια επιλογής των υποψηφίων στον 1ο κύκλο σπουδών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η Ελλάδα ανήκει στο 21,4% των χωρών όπου διεξάγονται εθνικές/ περιφερειακές απολυτήριες/εισαγωγικές εξετάσεις με κοινά κριτήρια αξιολόγησης. Ας σημειωθεί πως από την ανάλυση της παρούσας έκθεσης προέκυψε ότι τα κράτη-μέλη όπου τα εκπαιδευτικά ιδρύματα θέτουν τα κριτήρια επιλογής των υποψηφίων παρουσιάζουν υψηλότεραπαραγόμενααποτελέσματα (εκπαιδευτικά και ερευνητικά) σε σύγκριση με τα υπόλοιπα συστήματα (όπου είτε δεν προβλέπεται καμία διαδικασία επιλογής, είτε λειτουργεί εθνικό σύστημα εξετάσεων για την εισαγωγή των υποψηφίων).

33. Κυριοστροποσεισαγωγησ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Ο αριθμός θέσεων καθορίζεται από τις εκπαιδευτικές αρχές ΣΟΥΗΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΣΚΟΤΙΑ) Ο αριθμός θέσεων καθορίζεται από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα ΕΣΘΟΝΙΑ Καθορισμός αριθμού εισακτέων στον 1ο κύκλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2010/11 ΛΕΤΟΝΙΑ ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ ΔΑΝΙΑ Ο αριθμός των θέσεων καθορίζεται από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τις εκπαιδευτικές αρχές ΙΡΛΑΝΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΑΓΓΛΙΑ, ΟΥΑΛΙΑ, Β.ΙΡΛΑΝΔΙΑ) ΠΟΛΩΝΙΑ Κανένας περιορισμός στον αριθμό των θέσεων ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΒΕΛΓΙΟ ΤΣΕΧΙΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ ΣΛΟΒΑΚΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΥΠΡΟΣ ΜΑΛΤΑ Πηγή: Ευρυδίκη (2012)Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

34. Κυριοστροποσεισαγωγησ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Σύστημα εθνικών εξετάσεων ΣΟΥΗΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΣΚΟΤΙΑ) ΕΣΘΟΝΙΑ Κριτήρια εισαγωγής των υποψηφίων στον 1ο κύκλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ ΛΕΤΟΝΙΑ ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ ΔΑΝΙΑ Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα ορίζουν κριτήρια επιλογής ΙΡΛΑΝΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΑΓΓΛΙΑ, ΟΥΑΛΙΑ, Β.ΙΡΛΑΝΔΙΑ) Καμία διαδικασία επιλογής ΠΟΛΩΝΙΑ ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΒΕΛΓΙΟ ΤΣΕΧΙΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ ΣΛΟΒΑΚΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΥΠΡΟΣ ΜΑΛΤΑ Πηγή: Ευρυδίκη (2012)Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

35. Εναλλακτικοιτροποιεισαγωγησ Το 2009 οι χώρες του ΕΧΑΕ συμφώνησαν να καθορίσουν μετρήσιμους εθνικούς στόχους για τη διεύρυνση συνολικά της συμμετοχής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και ειδικότερα για την αύξηση της συμμετοχής των υποεκπροσωπούμενων σε αυτήν ομάδων, οι οποίοι θα πρέπει να έχουν επιτευχθεί έως το 2020. Μέχρι σήμερα μόνο 4 χώρες (Αυστρία, Ιρλανδία, Φινλανδία και Νορβηγία) έχουν ορίσει μετρήσιμους εθνικούς στόχους στην κατεύθυνση αυτή. Παρόλα αυτά, σε πολλές χώρες εφαρμόζονται στοχευμένες πολιτικές για υποεκπροσωπούμενες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κοινωνικές ομάδες με στόχο να αμβλυνθούν τα αδιέξοδα στο σύστημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με την προαγωγή της δια βίου μάθησης και των πολιτικών για τη διεύρυνση της συμμετοχής. Μια από αυτές είναι η πρόβλεψη εναλλακτικών τρόπων εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι οποίοι απευθύνονται σε υποψήφιους φοιτητές που δεν πληρούν τις τυπικές προϋποθέσεις πρόσβασης στο σύστημα (κύριος τρόπος εισαγωγής). Οι εναλλακτικοί τρόποι εισαγωγής παρέχουν τη δυνατότητα φοίτησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε κοινωνικοοικονομικές, ηλικιακές, ειδικές και άλλες ομάδες, που παραδοσιακάαποκλείονταν, ή υποεκπροσωπούνταν, σε αυτήν. Στο πλαίσιο της τρέχουσας πολιτικής, τόσο στον ΕΧΑΕ, όσο και στην ΕΕ, όπου κατέχει κυρίαρχη θέση η προαγωγή της ιδέας «κανένα ταλέντο δεν πρέπει να μένει πίσω», το ζήτημα των εναλλακτικών τρόπων εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία.

36. Εναλλακτικοιτροποιεισαγωγησ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ ΣΟΥΗΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΣΚΟΤΙΑ) ΕΣΘΟΝΙΑ Εναλλακτικοί τρόποι εισαγωγής των υποψηφίων στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2010/11 ΛΕΤΟΝΙΑ ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ ΔΑΝΙΑ Δεν υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι εισαγωγής Υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι εισαγωγής ΙΡΛΑΝΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΑΓΓΛΙΑ, ΟΥΑΛΙΑ, Β.ΙΡΛΑΝΔΙΑ) ΠΟΛΩΝΙΑ ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΒΕΛΓΙΟ ΤΣΕΧΙΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ ΣΛΟΒΑΚΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΥΠΡΟΣ ΜΑΛΤΑ Πηγή: EACEA (2012)Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

37. Εναλλακτικοιτροποιεισαγωγησ Από τη μελέτη των διαθέσιμων στοιχείων, σε 14 από τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ προβλέπονται εναλλακτικοί τρόποι εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ στα υπόλοιπα 13 κράτη-μέλη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, το πιστοποιητικό ολοκλήρωσης της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης εξακολουθεί να αποτελεί το μόνο δρόμο για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Στη Σουηδία, τη Φινλανδία, το ΗνωμένοΒασίλειο και την Ιρλανδία καταγράφονται τα υψηλότερα ποσοστά φοιτητών που εισήχθησαν μέσω εναλλακτικών διαδρομών πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ας σημειωθεί ότι από την ανάλυση της παρούσας μελέτης προκύπτει πως τασυστήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που παρέχουν εναλλακτικούς τρόπους πρόσβασης στουςυποψηφίουςτουςκαταγράφουνκαι καλύτερα παραγόμενα συνολικά αποτελέσματα (εκπαιδευτικά και ερευνητικά).

38. Διδακτρα και οικονομικηυποστηριξη των φοιτητων Η κοινωνικήδιάστασητης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δεν αφορά μόνο στην εισαγωγή των υποψηφίων, αλλά και στη φοίτηση και ολοκλήρωση των σπουδών τους χωρίς εμπόδια που σχετίζονται με το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρό τους. Από τη μία πλευρά, η υποχρέωση καταβολής διδάκτρων για τη φοίτηση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μπορεί να αποτελέσει ανασταλτικόπαράγονταγια τη φοίτηση του ατόμου σε σπουδές ανώτατου επιπέδου. Από την άλλη πλευρά, οι μορφέςοικονομικήςστήριξηςτων φοιτητών που προβλέπονται στα συστήματα εκπαίδευσης μπορούν να αποτελέσουν παράγοντα εξισορρόπησης και, συνεπώς, να συμβάλλουν στην αύξηση των ποσοστών των φοιτητών που ολοκληρώνουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Μέσα από τη μελέτη του βαθμού ισορροπίας μεταξύ της υποχρέωσης για καταβολή διδάκτρων και της παροχής οικονομικής στήριξης αναδεικνύονται τα δομικά χαρακτηριστικά των μοντέλωνχρηματοδότησηςτων συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που κυριαρχούν στον ευρωπαϊκό χώρο.

39. Διδακτραφοιτησησ στον 1οκυκλοσπουδων ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Κανένας δεν πληρώνει ΣΟΥΗΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΣΚΟΤΙΑ) ΕΣΘΟΝΙΑ Ποσοστό φοιτητών που πληρώνουν δίδακτρα για φοίτηση στον 1oκύκλο σπουδώνστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2011/12 Η μειονότητα πληρώνει ΛΕΤΟΝΙΑ ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ Όλοιπληρώνουν ΔΑΝΙΑ ΙΡΛΑΝΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΑΓΓΛΙΑ, ΟΥΑΛΙΑ, Β.ΙΡΛΑΝΔΙΑ) ΠΟΛΩΝΙΑ ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Η πλειονότητα πληρώνει ΒΕΛΓΙΟ ΤΣΕΧΙΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ ΣΛΟΒΑΚΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΥΠΡΟΣ ΜΑΛΤΑ Πηγή: Ευρυδίκη (2011a, 2012)Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

40. Διδακτραφοιτησησ στον 1οκυκλοσπουδων ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Εκπαιδευτικές αρχές ΣΟΥΗΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΣΚΟΤΙΑ) ΕΣΘΟΝΙΑ Διοικητική αρχή που καθορίζει το ύψος των διδάκτρων φοίτησης στον 1οκύκλο σπουδώνστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2011/12 ΛΕΤΟΝΙΑ ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ ΔΑΝΙΑ Εκπαιδευτικά ιδρύματα Συνδυασμός ΙΡΛΑΝΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΑΓΓΛΙΑ, ΟΥΑΛΙΑ, Β.ΙΡΛΑΝΔΙΑ) ΠΟΛΩΝΙΑ ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΒΕΛΓΙΟ ΤΣΕΧΙΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ ΣΛΟΒΑΚΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΥΠΡΟΣ ΜΑΛΤΑ Πηγή: National reports regarding (Bologna Process) 2009-2012Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

41. Διδακτραφοιτησησ στον 1οκυκλοσπουδων Συνήθης τιμή ετήσιων διδάκτρων φοίτησης στον 1οκύκλο σπουδών σε ευρώ καιως ποσοστό του κατά κεφαλή ΑΕΠστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2011/12 Στο 23,3% των κρατών-μελών της ΕΕ-27, μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα, η φοίτηση στον 1ο κύκλο σπουδών είναι δωρεάν, ενώ στα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ-27 οι φοιτητές υποχρεούνται στην καταβολή κατά μέσο όρο 1.274€ κατ’ έτος για δίδακτρα φοίτησης. Πηγή: Eurydice (2011a, 2012) & National reports regarding the Bologna Process implementation 2009-2012 & Eurostat-National Accounts Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

42. Διδακτραφοιτησησ στον 2οκυκλοσπουδων ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Κανένας δεν πληρώνει ΣΟΥΗΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΣΚΟΤΙΑ) ΕΣΘΟΝΙΑ Ποσοστό φοιτητών που πληρώνουν δίδακτρα για φοίτηση στον 2oκύκλο σπουδώνστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2011/12 Η μειονότητα πληρώνει ΛΕΤΟΝΙΑ Όλοιπληρώνουν ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ ΔΑΝΙΑ ΙΡΛΑΝΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΑΓΓΛΙΑ, ΟΥΑΛΙΑ, Β.ΙΡΛΑΝΔΙΑ) ΠΟΛΩΝΙΑ ΟΛΛΑΝΔΙΑ Η πλειονότητα πληρώνει ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΒΕΛΓΙΟ ΤΣΕΧΙΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ ΣΛΟΒΑΚΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΥΠΡΟΣ ΜΑΛΤΑ Πηγή: Ευρυδίκη (2011a, 2012)Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

43. Διδακτραφοιτησησ στον 2οκυκλοσπουδων ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Εκπαιδευτικές αρχές ΣΟΥΗΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΣΚΟΤΙΑ) ΕΣΘΟΝΙΑ Διοικητική αρχή που καθορίζει το ύψος των διδάκτρων φοίτησης στον 2οκύκλο σπουδώνστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2011/12 ΛΕΤΟΝΙΑ Συνδυασμός ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ ΔΑΝΙΑ Εκπαιδευτικά ιδρύματα ΙΡΛΑΝΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΑΓΓΛΙΑ, ΟΥΑΛΙΑ, Β.ΙΡΛΑΝΔΙΑ) ΠΟΛΩΝΙΑ ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΒΕΛΓΙΟ ΤΣΕΧΙΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ ΣΛΟΒΑΚΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑ Στον 2ο κύκλο σπουδών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κυριαρχεί η τάση να μειώνεταιοέλεγχος των κεντρικών εκπαιδευτικών αρχών κατά τον καθορισμό του ύψους των διδάκτρων φοίτησης από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε σύγκριση με τον 1ο κύκλο σπουδών. ΓΑΛΛΙΑ ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΥΠΡΟΣ ΜΑΛΤΑ Πηγή: National reports regarding (Bologna Process) 2009-2012Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

44. Διδακτραφοιτησησ στον 2οκυκλοσπουδων Συνήθης τιμή ετήσιων διδάκτρων φοίτησης στον 2ο κύκλο σπουδών σε ευρώ καιως ποσοστό του κατά κεφαλή ΑΕΠστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2011/12 Στον 2ο κύκλο σπουδών, μόνο στο 17,2% των κρατών-μελών η φοίτηση είναι δωρεάν. Η Ελλάδα περιλαμβάνεται στο 31,0% των χωρών όπου η πλειονότητα των φοιτητών στον 2ο κύκλο σπουδών καταβάλλει δίδακτρα. Κατά μέσο όρο στην ΕΕ τα δίδακτρα φοίτησης στον 2ο κύκλο σπουδών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι διπλάσια του 1ου κύκλου και είναι 2.770€ κατ’ έτος. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι διαφοροποιήσεις μεταξύ των κρατών-μελών ως προς το εύρος των διδάκτρων του 2ου κύκλου σπουδών είναι σημαντικά διευρυμένες σε σύγκριση με τον 1ο κύκλο σπουδών. Η Ελλάδα κατέχει την 5η θέση στη σειρά κατάταξης με συνήθη τιμή διδάκτρων 3.625€ στον 2ο κύκλο σπουδών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Πηγή: Eurydice (2011a, 2012) & National reports regarding the Bologna Process implementation 2009-2012 & Eurostat-National Accounts Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

45. Μορφεσοικονομικησυποστηριξησ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Επιχορηγήσεις ΣΟΥΗΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΣΚΟΤΙΑ) ΕΣΘΟΝΙΑ Σύστημα οικονομικής υποστήριξης των φοιτητών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ ΛΕΤΟΝΙΑ Επιχορηγήσεις,δάνεια &φορολογικές ελαφρύνσεις Επιχορηγήσεις& δάνεια ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ ΔΑΝΙΑ ΙΡΛΑΝΔΙΑ Ηνωμένο Βασίλειο (ΑΓΓΛΙΑ, ΟΥΑΛΙΑ, Β.ΙΡΛΑΝΔΙΑ) ΠΟΛΩΝΙΑ ΟΛΛΑΝΔΙΑ Επιχορηγήσεις & φορολογικές ελαφρύνσεις ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΒΕΛΓΙΟ ΤΣΕΧΙΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ ΣΛΟΒΑΚΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΥΠΡΟΣ ΜΑΛΤΑ Πηγή: Eurydice (2012) & National reports (Bologna Process)Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

46. Επιχορηγησεισ / υποτροφιεσ Συνήθης τιμή ετήσιας επιχορήγησης/υποτροφίας στον 1ο κύκλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε ευρώ και ως αναλογία επί της συνήθους τιμής των ετήσιων διδάκτρων φοίτησηςστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2011/12 Στο σύνολο της ΕΕ-27 η μέση συνήθης ετήσια επιχορήγηση που λαμβάνουν οι φοιτητές του 1ου κύκλου σπουδών είναι 2.289€, ποσό κατά 1,8 φορές υψηλότερο της συνήθους μέσης τιμής των διδάκτρων. Η συνήθης επιχορήγηση που λαμβάνουν οι Έλληνες φοιτητές είναι μόλις 450€, τιμή που κατατάσσει τη χώρα στην 26η θέση μεταξύ των 29 συστημάτων της ΕΕ-27. Αξίζει, επιπλέον, να σημειωθεί ότι η ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί το μοναδικό σύστηματριτοβάθμιας εκπαίδευσης μεταξύ των 29 στην ΕΕ, όπου δεν προβλέπεται η παροχή επιχορήγησης στους φοιτητές βάσει εισοδηματικών κριτηρίων, ή άλλων αναγκών (needbased), παρά μόνο βάσει ακαδημαϊκών επιδόσεων. Πηγή: Eurydice (2011a, 2012) & National reports regarding the Bologna Process implementation 2009-2012Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

47. Επιχορηγησεισ / υποτροφιεσ Συνήθης τιμή ετήσιας επιχορήγησης/υποτροφίας στον 2οκύκλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε ευρώ και ως αναλογία επί της συνήθους τιμής των ετήσιων διδάκτρων φοίτησηςστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2011/12 Πηγή: Eurydice (2011a, 2012) & National reports regarding the Bologna Process implementation 2009-2012Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

48. ΦοιτητικαΔανεια Συνήθης τιμή ετήσιου φοιτητικού δανείου στον 1ο κύκλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε ευρώ και ως αναλογία της συνήθους τιμής των ετήσιων διδάκτρων φοίτησηςστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2011/12 Πηγή: Eurydice (2011a, 2012) & National reports regarding the Bologna Process implementation 2009-2012Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

49. ΦοιτητικαΔανεια Συνήθης τιμή ετήσιου φοιτητικού δανείου στον 2οκύκλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε ευρώ και ως αναλογία της συνήθους τιμής των ετήσιων διδάκτρων φοίτησηςστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2011/12 Πηγή: Eurydice (2011a, 2012) & National reports regarding the Bologna Process implementation 2009-2012Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ

50. ΦοιτητικαΔανεια Ποσοστό φοιτητικού πληθυσμού της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (1ος - 2ος κύκλος σπουδών) που λαμβάνει φοιτητικό δάνειοστα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ το έτος 2011/12 Πηγή: Eurydice (2011a, 2012) & National reports regarding the Bologna Process implementation 2009-2012Επεξεργασία: ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ