Altı Şapkalı Düşünme Tekniği

1. Altı Şapkalı Düşünme Tekniği

2. Altı Şapkalı Düşünme Tekniği’nin temelinde, düşünceleri altı farklı bakışı simgeleyen farklı renklerdeki şapkaları takarak ya da takmış gibi yaparak analiz etmek ve yaratıcılığı geliştirmek vardır.

3. Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinin amacı, bireyin düşünme etkinliğini belli bir düzene sokarak analiz etmesini sağlarken bireyin düşünme yeteneğini ve yaratıcılığını geliştirmektir.

4. Edward de Bono'nun Altı Şapkalı Düşünme Tekniği'nin temelinde,düşüncelerimizi altı farklı bakışı simgeleyen farklı renklerdeki şapkaları takarak ortaya koymak ve yaratıcılığımızı geliştirmek yatmaktadır.

5. Eğitim kurumları, bilgi, beceri ve değerlerin yanı sıra bireye düşünme yollarını da öğretmelidir. “Altı Şapkalı Düşünme” bireye kendisi ya da başkaları adına düşünebileceği, düşüncelerini ayrıştırabileceği bir ortam sağlar.

6. Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinin Yararları 1. Yaratıcılığın gelişmesini sağlar. 2. Karar verme becerisini geliştirir. 3. Düşüncelerin ve duyguların belli bir düzene sokulmasını ve sistematikleşmesini sağlar. 4. Bireylere düşünme yollarını öğretir. Tek bir düşünme türüne takılıp kalmalarını ve gereksiz tartışmalara girmelerini önler. 5. Katılanlar bilgi ile duygu, duygu ile avantajı riski, yaratıcı fikirleri ayırt eder.

7. Beyaz ŞapkaSaflığı, netliği,tartışmasız olarak kabul edilen bilgileri temsil eder. Beyaz renk bilgi ile ilgilidir. Beyaz şapka dikkati elde olan bilgiler ve eksik bilgiler üzerinde toplamak için kullanılır. Beyaz şapkayı takınca şu sorular sorulabilir: 1. Elimizde ne gibi bilgiler var? 2. Daha hangi bilgiler gerekiyor? 3. Gerekli bilgileri nasıl elde ederiz?

8. Kırmızı ŞapkaTutkuları, duyguları, sezgileri temsil eder. Kırmızı şapka, duygu sezgi ve heyecanla ilgilidir. Bir şeyden niçin hoşlanıldığı ya da hoşlanılmadığı bilinmeyebilir. Oysa birey, kırmızı şapka takıldığında hiçbir açıklama yapılmaksızın duyguları ve sezgileri söyleme fırsatı bulur.

9. Siyah ŞapkaOlumsuzlukları, riskleri, o kararın alınması durumundaki tehlikeleri temsil eder. Siyah şapka bir bakıma şapkaların en yararlı olanıdır. Siyah şapka tehlikelere dikkat çeker. Bu şapka zararlı uygulamaların yapılmasını önler. Riskleri ve alınacak kararların neden işe yaramayacağını gösterir.

10. Sarı ŞapkaOlumlulukları, avantajları, o kararın alınması durumunda sağlanacak yararları ve fırsatları temsil eder. Sarı renk, güneş ışığını ve iyimserliği çağrıştırır. Sarı şapka takıldığında alınacak kararın değeri ve yararı belirlenir.Kararın alınması halinde ne gibi avantajlar sağlanacağı ve kararın bütün olumlu yönleri sıralanır.

11. Yeşil Şapka Yaratıcılığı üretkenliği kararın alınması durumunda daha nelerin yapılabileceğini temsil eder. Yeşil şapka enerji şapkasıdır. Yeşil şapka takıldığında öneriler ileri sürülür, yeni görüş ve öneriler ortaya konur. Karar konusuna ilişkin değişiklikler, yaratıcı ve yeni fikirler ve bugüne kadar düşünülmemiş seçenekler ortaya atılır.

12. Mavi ŞapkaSerinkanlı bir biçimde karar vermeyi temsil eder. Mavi şapka düşünce sürecini gözden geçirmek ve karar vermek için kullanılır. Mavi denizin, gökyüzünün, serinkanlılığın rengidir. Bütün tartışılanlar üzerinde düşünülür ve artık karar verilir.

13. Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinin Uygulanması Tekniğin uygulanmasında kullanılacak şapkalar renkli kartonlardan veya başka materyallerden hazırlanır. 1.Karar verilecek konu belirlenir. (Ör. Meslek lisesine gideyim mi?). 2.Karar verme sürecine katılacak kişiler birbirlerini görecek şekilde “U” ya da “halka” oluşturacak şeklinde oturtulurlar. 3. Şapkalar sırasıyla takılır veya takılır gibi yapılır. Her şapkanın temsil ettiği fikirler belirtilir. 4. Karar verilir.

14. ÖZET Edward De Bono ; Bilginin tek başına, bir düşünme süreciyle desteklenmediği zaman herhangi bir değeri olmayacağını belirtmiş, zekâ katsayısı yüksek insanların aynı zamanda iyi birer düşünür oldukları yönündeki savın geçerli olmadığına dikkati çekmiştir.

15. Karar verme sürecini altı şapkalı düşünme tekniği ile öğrenenlerin kararları daha az tehlikeli, daha az olumsuz olacaktır. En azından karar veren; karar verme aşamasında riskleri , tehlikeleri, avantajları, net bilgileri ve en önemlisi de duygularını bilerek karar verecektir.

16. UYGULAMA ÖRNEĞİ KONU: Televizyon toplum için yararlı mıdır? Zararlı mıdır?

17. Şapkaların özelliklerini hatırlayalım • Beyaz şapka : açık ve tarafsız ol • Kırmızı şapka : duygusal tepkilerini açıkla • Siyah şapka :tehlikeleri bil • Sarı şapka : avantaj ve faydalarını sırala • Yeşil şapka : yaratıcılığını kullan • Mavi şapka : sonuçları toparla

18. BEYAZ ŞAPKA • İnsanların büyük çoğunluğu televizyon izler. • Olmadığı ev yok gibidir. • Birçok eğitici ve bilgilendirici program izlenebilir. • İnsanları bağımlı hâle getirir. • Verilen mesajlar hem ses hem de görüntü olarak birçok insana ulaşır. • Televizyon zamanımızda toplum yaşamı içerisine girmiş ve bir parçası olmuştur. • Televizyon programları toplumun eğitim, haber alma, eğlenme gibi çeşitli gereksinimlerini karşılar. • Televizyonun insanlar üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri konusunda daha fazla bilimsel araştırma yapılması sağlanmalıdır.

19. KIRMIZI ŞAPKA • Televizyon izlemeyi çok seviyorum. • Televizyonda korku filmi izlediğim zaman çok korkuyorum. • Belgesel programlardan birçok bilgi öğreniyorum. • Komedi filmleri beni çok eğlendiriyor. • Eğlence programları beni çok eğlendiriyor. • Televizyon karşısında vakit geçirmek çok eğlendirici.

20. SİYAH ŞAPKA • Televizyon zaman kaybına yol açar. Ona izlemeye ayrılan zamanın üretim için ayrılması daha faydalı olur. • Televizyonlarda yayınlanan programlar şiddeti arttırmaktadır. Bu durum özellikle gençleri olumsuz etkilemekte ve onları saldırganlığa yöneltmektedir. • Yayınlanan reklamlar bilinçsiz tüketimi körüklemektedir. • Çocuklar ilginç fikir ve davranışlardan kolaylıkla olumsuz yönde etkilenebilmektedir. • Okuma alışkanlığını köreltmektedir. • Düşünme yeteneğini köreltmektedir. • İnsanları tembelleştirmektedir. • Güncel olaylar hakkında eleştirel düşünceyi olumsuz etkilemekte ve beyinin analiz, sentez yapma yeteneğini köreltmektedir.

21. SARI ŞAPKA • Yararlı bir iletişim aracı olan televizyonun uzaktan eğitim aracı olarak kullanılması desteklenebilir. • Toplumun eğitiminde katkısı büyüktür. Bu sayede toplumun eğitim ve bilgi düzeyini yükseltir. • Televizyon boş zamanları değerlendirmek için kullanılabilir. • Programlar insanları eğlendirir. Bu sayede bireyleri mutlu kılar. • Ulusal ve uluslararası spor etkinliklerini topluma sunar.

22. YEŞİL ŞAPKA • Ebeveynler televizyonu çocuğun bütün gününü başında geçireceği bir araç olarak değil, sadece günlük yaşamda karşılaşabileceklerinden çok daha çeşitli konularla ilgili bilgi ve izlenimler edinmesine yardımcı olacak bir araç olarak görmeleri sağlanmalıdır. • Çocuklara eleştirel ve bilinçli olarak televizyon izleme alışkanlığı kazandırılmalıdır. • Ebeveynler, çocukların televizyonu belli bir planlama çerçevesinde izlemelerini sağlamalıdır. • Televizyonun yerine geçebilecek okuma, spor veya eğitici hobiler gibi uğraşlar bulunmalıdır. • Ebeveynler çocukların beğenilerini de göz önünde bulundurarak izlenecek programların seçiminde rehberlik yapmalıdırlar. • İzlenecek programların yorumlanabilmesine yardım etmek amacı ile ailece televizyon izlenmelidir.

23. MAVİ ŞAPKA • Televizyon toplumun eğitim, bilgilenme, haber alma, eğlence ve spor gibi etkinliklerde yararlanmasına yardımcı olmaktadır. • Televizyonun bu olumlu yönlerinin yanı sıra olumsuz yönleri de bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak insanları belli bir yöne yönlendirmesi, zamana kaybına neden olması, insanları tembelleştirmesi ve şiddeti özendirmesi başlıkları sunulabilir.

24. HAZIRLAYANLAR Mehmet Emin GİRGİN Ali AÇAR Hilal ÇELEBİ