Moja mała gmina

1. Moja mała gmina

2. Herb gminy • Występujące na tarczy herbowej symbole są ściśle powiązane z historią ziemi morzeszczyńskiej oraz tym, iż istotnymi elementami naszego krajobrazu jest rolnictwo i leśnictwo.Tarcza herbowa podzielona jest kreską poziomą na dwie części. Dolna cześć przedstawia drzewo dębu. Symbolizuje ono walory krajobrazowe i gospodarkę leśną ziemi morzeszczyńskiej, którą od niepamiętnych czasów porastały w dużej mierze lasy dębowo - grabowe, lipowe i olchowe. Górna część tarczy herbowej przedstawia biały krzyż między dwoma kłosami. Symbolizuje to rozwój osadnictwa, rolnictwa i postępu cywilizacyjnego pod zwierzchnictwem kościoła. Krzyż ten był symbolem Cystersów, których to ziemia morzeszczyńska była własnością od 1276 roku, kiedy to zakon ten przebył do Pelplina.

3. Morzeszczyn • W rejonie wsi zlokalizowano 36 stanowisk archeologicznych. Są to głównie punkty i ślady osadnictwa z wczesnego o późnego średniowiecza (VII – XIV wiek). Na szczególną uwagę zasługuje osada otwarta z wczesnej epoki żelaza (650 lat p.n.e. do pocz. n.e.)) i wczesnego średniowiecza (VII – XII wiek) oraz punkt osadnictwa z wczesnej epoki żelaza. Zarejestrowane stanowiska archeologiczne świadczą o rozwoju osadnictwa w tym rejonie zanim doszło do lokacji wsi. Nastąpiło to w 1316 roku za sprawą cystersów z Pelplina. W 1276 roku przybyli oni z Pogódek, przejmując dobra nadane im przez księcia pomorskiego Mściwoja II. Wcześniej ziemie te należały do kolejnych władców Pomorza Gdańskiego. Lokacja wsi dokonana przez opata pelplińskiego Gotfryda z Elbląga oznaczała reorganizację zastanego tu osadnictwa w zwartą osadę wiejską na prawie chełmińskim. Uważa się, że pierwotna nazwa wsi – Morzęta była nazwą osady rodowej sprzed przybycia cystersów i pochodzi od imienia Morzysław, a dopiero z upływem czasu w wyniku wielu zmian, przybrała współczesną formę Morzeszczyn.

4. gąsiorki • Nazwa wsi może pochodzić od nazwiska Gąsior, ale w formie Gąsiorki jest tylko raz odnotowana w Polsce. Kazimierz Rymut podaje jednak, że nazwa wywodzi się w swej niemieckiej pisowni Güntersdorf lub Günterswalde od imienia Günter, w drugiej części Dorf – wieś, Wald – las. Wieś istniała już w 1402 roku. W spisie dziesięcin biskupa wrocławskiego  Jana Kropidły z 1402 – 1409 r. wieś Gąsiorki, mimo że była wsią zakonną, zobowiązana była do dziesięcin na rzecz biskupstwa. W tym czasie nosiła nazwę Günterswalde, ale także Güntersdorf. W następnych latach nazwa wsi jest już zbliżona do dzisiejszego brzmienia. W XVI i XVII wieku brzmi ona Gąsiorki.W II poł. XVI wieku Gąsiorki były wsią królewską należącą do starostwa osieckiego w powiecie nowskim. Ze względu na znaczny spadek mieszkańców wsi i opustoszałe gospodarstwa gburskie, we wsi na znacznej części areału utworzono folwark. Folwark ten był przyczyną sporu granicznego jaki odnotowano w 1605 roku. Gąsiorki graniczyły z Królówlasem, posiadłością klasztoru pelplińskiego i właśnie pomiędzy klasztorem, którego opatem był Mikołaj Kostka, a Zofią z Radziwiłłów (wdową po Achacym Czemie, staroście gniewskim) doszło do sporu. Nie znane jest jednak rozstrzygnięcie sporu, zapewne jednak korzystne dla wdowy.W 1885 roku gmina wiejska Gąsiorki obejmowała Gąsiorki oraz Majewo, zajmowała obszar 550 ha. Cztery lata później gmina Gąsiorki obejmowała również Piłę oraz Olszówkę.

5. kierwałd • Pierwsze ślady zamieszkiwania terenów wsi Kierwałd pochodzą z okresu kultury wschodniopomorskiej (650-400 lat p.n.e.).Wieś na dzisiejszym terenie powstała prawdopodobnie w XIV wieku i została założona przez Krzyżaków. Nazwa wsi (dawniej Kehrwalde) pochodzi prawdopodobnie od jej zlokalizowania na terenie zalesionym i od przepływającej rzeki Liski. W opisach wymienia się, że w Kierwałdzie był młyn, tartak i folwark. We wsi byłą szkoła, która miała istnieć już od 1901 roku. Folwark miał być rozparcelowany. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i utworzeniu nowego powiatu gniewskiego, Kierwałd organizacyjnie należał do tego powiatu. Przed wybuchem II wojny światowej we wsi był sklep i karczma. W czasie wojny rozebrano nieczynny już młyn. Przez pierwsze powojenne lata wieś nosiła nazwę Leśny Młyn. Sołectwo Kierwałd zostało utworzone po wojnie w 1945 roku. W roku 1959 powstało w Kierwałdzie Kółko Rolnicze. W 1960 utworzono Ochotniczą Straż Pożarną, rozpoczęto budowę świetlicy wiejskiej i remizy OSP, uruchomiono również sklep. Kierwałd został zelektryfikowany w 1962 roku, a ostatni budynek został podłączony do sieci dopiero w latach 70. W 1963 roku miało miejsce uroczyste oddanie do użytku świetlicy wiejskiej oraz remizy strażackiej. Budynek został wykonany całkowicie w czynie społecznym.

6. majewo • Osada kolejowa w Majewie powstała z końcem XIX wieku wraz z budowaną wówczas koleją z Bydgoszczy do Tczewa. Miało to miejsce około roku 1883, kiedy to oddano do użytku stację kolejową w Morzeszczynie. Prawdopodobnie w tym czasie powstał również folwark w Majewie. W jego zachodniej części, w pobliżu lasku skarbowego jeszcze w 1881 roku miały znajdować się w połowie rozorane pozostałości wczesnośredniowiecznego grodziska. W okresie przedwojennym właścicielem majątku folwarcznego był Niemiec Frost. W czasach powojennych przeszedł on w ręce Skarbu Państwa i powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne. Gospodarstwo w miarę upływu lat zwiększało swój areał, co prowadziło do wzrostu zatrudnienia. W połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku areał gruntów wynosił około 1.200 ha przy zatrudnieniu około 120 osób. Rozpoczęto budowę nowoczesnej fermy hodowlanej i osiedla mieszkaniowego. W roku 1978 oddano do użytkowania w/w fermę i 60 nowych mieszkań zlokalizowanych w pięciu blokach. Gospodarstwo zajmowało się głównie produkcją mleka i bydła w cyklu zamkniętym. W mniejszym zakresie hodowano również trzodę chlewną. Jeżeli chodzi o produkcję roślinną, to oprócz czterech podstawowych zbóż, tj. pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa uprawiano również kukurydzę, bobik, buraki cukrowe i ziemniaki.

7. rzeżęcin • Ta niewielka obecnie wieś kociewska położona w południowej części Pojezierza Starogardzkiego należąca do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Nowej Cerkwi, ma stary rodowód. W 1286 roku odnotowano ją jako „Redentin”, w 1302 roku „Resentin”, w 1400 „Resencin”, w 1597 „Rzezęzino”. Obecna nazwa wsi pojawia się dopiero w końcu XIX wieku. Prawdopodobnie jest to nazwa dzierżawcza wywodząca się od staropolskiej nazwy osobowej Redzięta lub Radzięta, a więc pierwotna nazwa tej osady, potem wsi to polski Radzięcin. Nie ulega wątpliwości, że do rozwoju Rzeżęcina w XIV wieku przyczynił się opat pelpliński Gotfryd z Elbląga, który w 1316 roku wystawił dokument lokacyjny. Jego odbiorcą był Ludek z Gręblina, który kupił sołectwo od opata. Dnia 1 stycznia 1656 roku oddział starosty Kiszewskiego w pobliżu Rzeżęcina stoczył bitwę z wojskami szwedzkimi zdążającymi na Jasną Górę. W ten sposób wieś wpisała się także w dzieje wojny polsko – szwedzkiej zwanej „potopem”.W 1772 r. mieszkało tu 186 osób, a w 1885 – 429. W 1912 powierzchnia wsi wzrosła do 762 ha, a zamieszkiwało tu wówczas 546 osób. Pierwsza wzmianka o szkole podstawowej w Rzeżęcinie pochodzi z 1867 roku. W końcu XX wieku szkołę zlikwidowano, a dzieci uczą się w Morzeszczynie. Obecnie we wsi działa przedszkole. W latach 1935 – 1985 na terenie wsi działała Ochotnicza Straż Pożarna.

8. Lipia góra • Nazwa wsi pochodzi od jej lokalizacji w rozległych niegdyś lasach i związana jest z lipami w nich rosnącymi oraz pagórkowatym terenem. W XV wieku pojawiła się też niemieckojęzyczna nazwa Lindenberg. Nazwa polska przez większą część historii wsi Lipiogóra. Brak informacji o dacie powstania osady, lecz osadnictwo na tych terenach ma długą historię. Pierwsza pisana informacja o wsi Lipia Góra pochodzi XIV wieku, kiedy to tereny dzisiejszej wsi nabyli Krzyżacy o byli ich właścicielami do 1466 roku. Po pokoju toruńskim ziemie przeszły we władze króla polskiego i podlegały starostwu osieckiemu. W Lipiej Górze prawdopodobnie w latach 1400 – 1534 był drewniany kościół filialny należący do Barłożna. W 1664 roku lustrator królewski opisując tutejszy folwark wymienia dwór, stodołę, karczmę, gorzelnię i młyn. W latach 1696 – 1728 wieś dzierżawiona była przez starostów Radomickich, którym przypisuje się przebudowę drewnianego  dworu i posadzenie wokół drzew, z których okazały dąb rośnie do dzisiaj. W kolejnych latach folwarkiem zarządzali starostowie Łochoccy. Jan  Łochocki był tu ostatnim polskim starostą, w 1772 roku utracił majątek na rzecz państwa pruskiego. Wieś znalazła się w zależności od powiatu ziemskiego w Kwidzynie i pozostał w niej do momentu odzyskania przez Polskę niepodległości. Do 1880 roku dobra były własnością Karola Scholera, pod którego rządami powstał nowy majątek Birkenau – dziś Suchownia. Stary dwór stojący nad Janką został rozebrany, a na jego fundamentach zbudowano nowy, murowany