ŞARBON

1. ŞARBON KAYSERİ HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ 2013 Uzm.Dr.Jale DİKER ALGIŞ Dr.Şamil ELBEG

2. ŞARBON

3. Dünyada 1.sırada biyolojik Silah Olarak Bilinmektedir50 kilogramlık şarbonun 500.000 kişinin yaşadığı bir yerleşim bölgesine havadan püskürtülmesi sonucu 125.000 öleceği öngörülmektedir.

4. ŞARBON

5. Şarbon nedir ? • Şarbon, ot yiyen hayvanlardan insanlara bulaşan bakteriyel zoonotik bir enfeksiyon • “çoban çıbanı, karakabarcık” gibi isimler • İhbarı zorunlu A grubu hastalıklar arasında yer almaktadır • En eski hastalıklardan birisidir.

6. HASTALIK ETKENİ • Bacillusanthracis ’dir. • Gram pozitif • Aerop veya fakültatifanaerop • Sporları 140 °C’de 30 dakikada 180 °C’de 2 dakikada inaktive olur. • Pratikte kullanılan dezenfektanlara dirençlidir. • Robert Koch 1876 • Fransız kimyacı ve biyolog Louis Pasteur 1881’de aşısını keşfetmişti.

7. EPİDEMİYOLOJİ • Şarbon dünyada gittikçe azalan enfeksiyon hastalıklarından biridir. Henüz tamamen eradike edilememiştir. • Bu hastalık bazı Latin Amerika, Afrika ve Asya ülkelerinde endemik olarak görülmektedir.

8. EPİDEMİYOLOJİ 2 • Şarbon ülkemizde endemik bir hastalıktır. Görülme sıklığı gittikçe azalmasına rağmen özellikle İç ve Doğu Anadolu Bölgelerinde daha sık görülmektedir. • Ülkemizde şarbon hastalığı yılın her mevsiminde görülebilir. Ancak sıcak ve kurak aylarda hayvan ve insan şarbonu daha fazla görülmektedir.

9. EPİDEMİYOLOJİ • Endemik

10. YILLARA GÖRE TÜRKİYE İNSAN VAKA SAYILARI

11. Kayseri İlinde Görülen Şarbon Vakalarının İlçelere Göre Dağılımı

12. HASTALIK ETKENİNİN TABİATTAKİ DÖNGÜSÜ • Şarbon hastalığı bir mera hastalığıdır. • Hayvanlar merada otlarken enfekte olurlar. • Yağışın az olduğu ve kurak geçen yıllarda hayvanlarda şarbon hastalığı daha sık görülmektedir. • Ölen hayvanlar yeni alanları kontamine ederler.

14. HASTALIĞIN BULAŞMA YOLLARI 1. Endüstriyel 2. Tarımsal 3. Laboratuar

15. Endüstriyel kökenli şarbon, • Sporlar ile kontamine; keçi kılı, yün deri, post ve kemik gibi, sanayide işlenmesi esnasında oluşur. • Sporların deriye bulaşması ile deri şarbonu veya inhalasyonu ile akciğer şarbonu oluşur

16. Tarımsal kökenli şarbon, • Hastalıklı veya ölen hayvanların kesilmesi, yüzülmesi esnasında direkt temasla deri şarbonu • Enfekte etlerin yenilmesi ile gastrointestinal sistem şarbonu gelişir.

17. Enfeksiyon karasineklerle de mekanik olarak bulaşabilir. • İnsandan insana bulaş çok nadirdir. • Enfekte yara ve akıntı ile direkt ve indirekt temas sonucu enfeksiyonun insandan insana bulaşma riski vardır. Bu vakaların hepsi deri şarbonudur.

18. RİSK GRUPLARI ? • Hayvancılıkla uğraşanlar • Çobanlar • Kasaplar • Mezbaha işçileri • Dericilikle uğraşanlar • Veteriner hekimler • Çocuklar

20. KLİNİK VE LABORATUVAR BULGULARI • ŞARBONUN KLİNİK FORMLARI • Deri Şarbonu • Akciğer Şarbonu • Gastrointestinal Sistem Şarbonu

21. DERİ ŞARBONU

22. DERİ ŞARBONU • Şarbon sporlarının kesik, kaşıma ve küçük travmalarla deriye inokülasyonu ile oluşur. • İnkübasyon süresi ortalama 1-7 gün arasında değişir. • Hastalık inokülasyon yerinde yanma ve kaşıntı ile başlar. • Kırmızı bir makül → papül → vezikül şeklinde gelişir. • Vezikül içinde sıvı mavi-siyah renge dönüşür. • Birkaç gün içinde vezikül patlar, ortada keskin kenarlı ortası çökük siyah bir ülser oluşur.

23. DERİ ŞARBONU • Bazen bu nekrozu çevreleyen ödemli doku üzerinde küçük veziküller gelişir. • Bunlar da nekroze olur, siyahlaşır ve primer lezyonla birleşir. Bu lezyona şarbon püstülüadı verilir. • Bu lezyonun çapı bazen 6-9 cm’ye kadar ulaşabilir.

24. DERİ ŞARBONU • BELİRTİLER • Yüksek ateş • Bölgesel lenfanjit ve lenfadenit • Deride nekroz yerinde ağrı ve apseleşme olmaz. • Sekonder enfeksiyon gelişirse ağrı ve apseleşme olur.

25. BELİRTİLER • Tipik eskar 7-10 gün içinde gelişir. Lezyon genellikle 1-3 cm çapındadır. • Nekroz tamamlandıktan sonra siyah bir kabuk teşekkül eder. Bu kabuk 2-3 hafta içinde kendiliğinden düşer. • Püstüler form bazen ağır seyreder, toksemi ve sepsis gelişerek ölümle sonuçlanabilir

26. DERİ ŞARBONU

27. DERİ ŞARBONU

28. DERİ ŞARBONU • Periorbital bölgede yerleşen lezyonlarda ödem fazladır ve yayılma eğilimi gösterir. • Ödem yüze, boyuna ve göğüs duvarına yayılır. Trakeaya bası yaparak solunum sıkıntısına yol açar.

29. Aşırı ödem, büller, endurasyon ile karakterize deri şarbonu, şarbon ödemiolarak isimlendirilir. • İnokülasyon yeri genellikle boyun, göğüs ve göz kapaklarıdır. • Bu hastalarda yüksek ateş, toksemi, hipotansiyon ve şok görülebilir.

30. DERİ ŞARBONU • Komplike olmayan deri şarbonu: • Hafif deri şarbonu • Etrafı eritemli deri lezyonu (<4 cm çap) • Hafif ateş (<38 C) • Sistemik semptom yok • Lökosit sayısı normal veya hafif yüksek

31. DERİ ŞARBONU • Ağır deri şarbonu: • Yaygın eritem, büllöz değişiklikler ile beraber geniş deri lezyonları • Sistemik semptomlar (ateş, taşikardi, takipne, solunum sıkıntısı, baş ağrısı) • Hastalarda genellikle lökositoz vardır.

32. DERİ ŞARBONU

33. DERİ ŞARBONU • Komplike deri şarbonu • Toksemik şok: • Deri lezyonu ile birlikte sistemik semptomların bulunması • Ateş, taşikardi, takipne, toksemi, şuur değişikliği, hipotansiyon(sistolik kan basıncının <90 mmHg • Lökositoz veya lökopeni • Kan biyokimyasında değişiklikler görülebilir.

34. DERİ ŞARBONU • B. anthracis’inprimer deri lezyonundan lenfohematojen yolla yayılması sonucu bakteriyemi, menenjit ve pnömoni gelişmesi

35. AKCİĞER ŞARBONU • B. anthracissporları inhalasyon yolu ile alınır. • Klinikte hemorajikmediastinit ve pnömoni şeklinde karşımıza çıkar. • Semptomlar 2-5 gün içinde başlar. Yüksek ateş, taşipne, öksürük, dispne, siyanoz gelişir. • .

36. Dinlemekle akciğerlerde yaş raller duyulur. • Hastalar kanlı balgam çıkarırlar. • Hastada toksemi, şuur bulanıklığı ve koma gelişerek ölümle sonuçlanır. • Akciğer grafisindemediastinal genişleme, pnömoni ve bronkopnömoni bulguları görülür

37. GASTROİNTESTİNAL ŞARBON • Semptomlar genellikle kontamine gıdaların yenilmesinden 2-5 gün sonra ortaya çıkar. • Gastrointestinal şarbonda en sık görülen iki klinik form tanımlanmaktadır. • Orofarengeal Şarbon • Barsak Şarbonu:

38. ŞARBON MENENJİTİ • Deri akciğer ve barsak gibi yerleşim odaklarından lenfohematojen yayılım sonucu gelişir. • Bu klinik formların %5’ inde menenjit geliştiği belirtilmektedir.

39. TANI • Deri şarbonu: Direkt preparat ve kültür • Akciğer şarbonu: Balgam ve plevral mayi örneği ve kan kültürü • Barsak şarbonu: Dışkı, kusmuk veya asit sıvısı örneği • Şarbon menenjiti: BOS • Kesin tanı: Etken izolasyonu ve doğrulanması

40. AYIRICI TANI

41. AYIRICI TANI DERİ ŞARBONU • Karbonkül, • Erizipel • Selülit • Orf • Tularemi • Primersifilizşankırı • Tropikal ülser • Nekrotizan yumuşak doku enfeksiyonu (Özellikle ağır deri şarbonu klinik formu ile karışır).

42. AYIRICI TANI AKCİĞER ŞARBONU • Atipikpnömoniler • Akut bakteriyel mediastenit • Aort anevrizma rüptürü • Süperior vena kava sendromu • Sarkoidoz

43. AYIRICI TANI GIS ŞARBONU OROFARİNGEAL • Streptokok tonsillofarinjiti • Ludwig anjini • Vincent anjini • Parafaringeal apse • Boyun enfeksiyonları

44. AYIRICI TANI GIS ŞARBONU BARSAK • Akut gastroenteritler • Gıda zehirlenmeleri • Akut karın yapan nedenler • Nekrotizan ishaller

45. AYIRICI TANI ŞARBON MENENJİTİ • Subaraknoid kanama • Diğer hemorajik menenjit yapan nedenler

46. TEDAVİ • Derişarbonukendiliğindendüzelebilir • ANCAK: %10-20 olguda sepsis veölüm • Pulmoner, SSS ve GİS şarbonuöldürücüdür

47. TEDAVİ • İlktercih: PENİSİLİN • Penisilinallerjisivarsa • eritromisin • tetrasiklinler (i.v. doksisiklin) • kinolonlar (i.v. siprofloksasin) • klindamisin • 1. kuşaksefalosporinler • 2. ve 3. kuşaksefalosporinlere DİRENÇ

49. ŞARBON HASTALIĞINDA SÜRVEYANS VE BİLDİRİM SİSTEMİ • A Grubu bildirimi zorunlu hastalıklardandır • Bildirim hastalığı tespit eden hekim tarafından Form 014’ le günlük yapılmalıdır. • Ay sonunda da Form 017 A ile İl Halk Sağlığı Müdürlüğüne gönderilmelidir.

50. ŞARBON HASTALIĞINDA SÜRVEYANS VE BİLDİRİM SİSTEMİ • Vaka sınıflaması: • Olası Vaka: Klinik tanımlama ile uyumlu ve hasta olduğu kesin ya da kuşkulu hayvanla veya hayvan ürünleri ile temas öyküsü olan. • Kesin vaka: Tanı için gerekli laboratuvar kriterlerinden biri ile doğrulanmış bir olası vaka.