فصل دوم انواع رده بندی : نظام ها و ساختارها

1. فصل دومانواع رده بندی : نظام ها و ساختارها صدای کتابدار www.lib.ocity.ir

2. طرح های رده بندی شمارشی • این نوع طرح ها کلیه رده های یک نظام رده بندی را شمرده و فهرست می کنند، بدین معنی که تمام موضوعات مربوط به گذشته، حال و موضوعاتی که احتمال می رود در آینده مورد استفاده قرار گیرند در فهرست یا جدولی طولانی و پیچیده فهرست می شوند و به هر موضوع نشانه ای از پیش ساخته شده تعـلق می گیرد. • روش تنظیم مدخل های طرح، معمولا نشان دهنده ی روابط و ساختار سلسله مراتبی رده ها است. • طرح رده بندی کتابخانه کنگره شمارشی ترین طرح رده بندی موجود است. این طرح شامل فهرست های بسیار طولانی از موضوعات ساده و نیز موضوعات پیچیده و ترکیبی از پیش ساخته شده ای است که بر اساس پشتوانه انتشاراتی و منابع موجود در کتابخانه کنگره در رده های مختلف قرار گرفته اند. صدای کتابدار www.lib.ocity.ir

3. نمونه یاز سلسله مراتب موضوعی جانـوران بی مهره ها بندپایــان حشــرات پــروانه ها صدای کتابدار www.lib.ocity.ir

4. ویژگی های طرح های شمارشی • طرح های مذکور حجیم و طولانی هستند و ساختاری خسته کننده و پیچیده دارند. • گردآوری طرح های شمارشی با اشتباهات و مشکلات زیادی روبرو است. • اضافه نمودن رده های جدید به طرح های شمارشی به دلیل ساختار انعطاف ناپذیرآن ها دشوار و گاهی غیر ممکن است. • شماره های ساخته شده در طرح های شمارشی معمولا طولانی بوده و به چهریزه های مربوط شکسته نمی شوند. بدین معنی که قرار گرفتن شماره ها و حروف مختلف برای ساختن هر نشانه بازیابی، معمولا رابطه ای منطقی را دنبال نمی کند. • در طرح های شمارشی کلیه رده های ترکیبی که دارای پیچیدگی های زیاد هستند باید از قبل در طرح پیش بینی شده باشند. صدای کتابدار www.lib.ocity.ir

5. طرح های رده بندی چهریزه ای • در این روش، گزاره های موضوعی به اجزای اصلی سازندهرده هایشان تجزیه شده و آن چه در ساختمان طرح فهرستمی شود، تنها رده های مذکور را در بر می گیرد که معمولا کلماتو عبارات ساده هستند و موضوعات پیچیده پیش ساخته ای در میان آن ها نیست. • این رده ها خود بر اساس ماهیت، خصوصیات، ویژگی ها و جنبه های مختلف خود به گروه هایی تقسیم می شوند که جنبه ای معنایی از رده مربوطه را نشان می دهند. این گروه ها اصطلاحا چهریزهنامیده می شوند. • هر چهریزه، خود قابلیت تقسیم به گروه های کوچک تری را نیز دارد که در یک موجودیت مشخص مشترک هستند که نام چهریزه معمولا بر اساس آن موجودیت تعیین می گردد. این گروه های شکل دهنده چهریزه ها، سازندنام دارند صدای کتابدار www.lib.ocity.ir

6. تاریخچه استفاده از رده بندی های چهریزه ای • اصطلاح چهریزه اولین بار در 1920 توسط رانگاناتان، کتابدار شهیر هندی، به کاربرده شد و در رده بندی کولن در دهه های 1920 و 1930 مورد استفاه قرار گرفت. • کاربرد چهریزه های زمان و مکان را در رده بندی دیویی نیز در مقیاسی بسیار محدود می توان دید. • از دهه 1960 به بعد تقریبا تمامی طرح های رده بندی معروف بجز رده بندی کنگره، نشانه هایی از ساختار چهریزه ای و تمایل به ترکیب موضوعات را به نمایش گذاشته اند. صدای کتابدار www.lib.ocity.ir

7. ویژگی های طرح های چهریزه ای • طرح های چهریزه ای طرح هایی بسیار کم حجم هستند، زیرا مفاهیم تکرار شونده در رده های مختلف را به شکل چهریزه هایی ثابت مطرح می کنند. • در طرح های چهریزه ای موضوعات ترکیبی، از پیش آماده نیستند و به وسیله رده بند ساخته می شوند. بنابراین امکان ترکیبات پیچیده موضوعی برای رده بند وجود دارد. • اضافه نمودن رده های جدید به یک طرح چهریزه ای به مراتب ساده تر از طرح های دیگر است. زیرا هر چهریزه جدید میان چهریزه های قبلی جا می گیرد و امکان ساختن صدها رده جدید را ایجاد می نماید. صدای کتابدار www.lib.ocity.ir

8. طرح های رده بندی تحلیلی – ترکیبی • به طرح هایی که نشانه های خاصی را برای مفاهیم مجزا در نظر گرفته و در مواقع لازم آن ها را به هم پیوند می دهند، طرح های تحلیلی– ترکیبی گویند. • در این طرح ها، مفاهیم عامی که مرتبا در طول طرح تکرار می شوند، از طرح رده بندی جدا شده و به شکل جداول کمکی و یا جداول عــام فقط یک بار مطرح می گردند. • جداول کمکی در طرح های تحلیلی – ترکیبی برای نشان دادن مفهوم مکان، زمان و یا شکل فیزیکی و سایر مواردی از این دست به کار می روند. مانند 09 که به عنوان نشانه مکان به هر شماره ای در رده بندی دیویی قابل اتصال است. صدای کتابدار www.lib.ocity.ir

9. ویژگی های طرح های تحلیلی – ترکیبی • طرح های تحلیلی– ترکیبی به نسبت طرح های شمارشی همسان کوتاه تر هستند، اما امکان ساختن شماره های بالقوه فراوانی را به فهرست نویس یا رده بند می دهند. • طرح های تحلیلی– ترکیبی جنبه های چهریزه ای را در کنار جنبه های شمارشی گردآورده اند. • طرح های تحلیلی– ترکیبی دارای جداول عمومی یا کمکی هستند که مفاهیم تکرار شونده را فهرست می کنند. • طرح های تحلیلی- ترکیبی امکانات قفسه گذاری را برای کتابخانه ها همچنان حفظ کرده اند. صدای کتابدار www.lib.ocity.ir

10. نمونه هایی از انواع طر ح های رده بندی • طرح رده بندی کتابخانه کنگره (LCC)، شمارشی ترین طرحرده بندی موجود است. این طرح شامل فهرست های بسیار طولانی از موضوعات ساده و نیز موضوعات پیچیده و ترکیبی از پیش ساخته شده است. • طرح رده بندی کولن (CC)، نمونه ای بارز از طرح های چهریزه ای است. در این طرح رده بندی بیش از 50 رده موضوعی قرار گرفته است و دارای 5 چهریزه اصلی صورت، ماده، انرژی، مکان و زمان است. • یک نمونه بارز از طرح های تحلیلی- ترکیبی رده بندی دهدهی جهانی، UDC، می باشد که شامل جداول عمومی فراوانی است و امکان تلفیق موضوعات اصلی با یکدیگر و موضوعهای اصلی با فرعی را فراهم ساخته است. صدای کتابدار www.lib.ocity.ir

11. پایان فصل دوم صدای کتابدار www.lib.ocity.ir