EEG BIOFEEDBACK

1. EEG BIOFEEDBACK TEORIA I PRAKTYKA

2. CO TO JEST BIOFEEDBACK? • Nazwę Biofeedback tłumaczy się:Bio (biologiczny) + Feedback (sprzężenie zwrotne) = biologiczne sprzężenie zwrotne • Istnieje wiele odmian treningu Biofeedback. Metoda stosowana w naszej pracowni jest nazywana EEG Biofeedback lub też zamiennie Neurofeedback.Istotą metody EEG Biofeedback jest wykorzystanie efektu biologicznego sprzężenia zwrotnego, za pomocą którego uczymy się zależności pomiędzy naszym ciałem i umysłem a jakością pracy mózgu. Samoświadomość czynności życiowych pozwala na lepsze ich kontrolowanie, tak abyśmy wykorzystywali nasze możliwości w coraz większym stopniu.

3. HISTORIA BIOFEEDBACKU • Biofeedback narodził się w amerykańskim ośrodku szkoleniowym NASA, w latach 60-ych. Służył do szkoleń astronautów i pilotów, którzy w warunkach dużego stresu byli zmuszani do wykonywania nałożonych na nich skomplikowanych czynności.

4. Pod koniec lat sześćdziesiątych Profesor M.B. Sterman, stwierdził w czasie badań nad kotami, że aktywność rytmu fal ok. 14 Hz jest obecna zarówno podczas snu, jak i czuwania. Tę aktywność, zaczął trenować u kotów. Trening EEG aktywności, został podzielony na dwie fazy. • W fazie pierwszej, głodny kot miał nacisnąć specjalną dźwignię, aby zdobyć jedzenie zasłonięte szybką. Koty szybko opanowały tę sztukę. • Następnie utrudniono im zadanie. Aby dostać się do mięsa, koty musiały rozpoznać zestaw błysków i dźwięków i dopiero naciśnięcie dźwigni, która odsłaniała szybkę,  uzyskiwały dostęp pożywienia. • Koty szybko zrozumiały, o co chodzi - głodne wpatrywały się w pożywienie za szybką  z maksymalnie zogniskowaną uwagą. Sterman stwierdził w tym stanie przeważającą aktywność w paśmie ok. 14 Hz., nazwał ten rytm - rytmem sensomotorycznym (SMR), ponieważ znalazł go w korze odpowiedzialnej za czucie i ruch. Wytrenowane koty, kiedy były głodne, same wytwarzały ten rytm .

5. W tym samym czasie, w związku z wystąpieniem u kandydatów na astronautów halucynacji, wywoływanych przez paliwo rakietowe, kierownictwo NASA zaproponowało dr B. Stermanowi zbadanie wpływu paliwa rakietowego (hydrazyny) na OUN /ośrodkowy układ nerwowy/ kotów. Sterman podjął się zadania i rozpoczął testy, do których użył nowo zakupionych kotów oraz kotów po przeprowadzonych treningach SMR. Ku jego zaskoczeniu, nowo zakupione koty padły, a stare, z ćwiczonym pasmem SMR przeżyły. Nowe koty doznawały napadów drgawkowych (epilepsji), a ćwiczone w paśmie SMR, były odporne na napady drgawkowe. Eksperyment powtórzono z małpami. Otrzymano podobne wyniki. Sterman poszedł krok dalej, i zrobił doświadczenia z człowiekiem, cierpiącym na ciężką padaczką. On osiągnął 60 % redukcję ilości napadów.

6. Liczne dalsze eksperymenty i innych instytucji potwierdziły skuteczność treningu SMR w leczeniu padaczki. W 1972 r prof. Sterman publikuje nową metodę leczenia epilepsji, a zaprezentowany protokół treningowy został nazwany protokołem Stermana.Sterman zauważył również, że po treningu SMR u pacjentów z padaczką ustępuje nadpobudliwość psychoruchowa. Problemem nadpobudliwości zajął się jeden ze współpracowników Stermana - dr Joel Lubar. W swojej pracy wykazał on, że metoda EEG Biofeedback jest przydatna nie tylko w terapii dzieci z ADHD, ale również ludzi z zaburzeniami koncentracji, uwagi bez nadpobudliwości psychoruchowej oraz zaburzeniami procesu uczenia się (ADD).

7. FUNKCJONOWANIE MÓZGU Aby w pełni zrozumieć zasadę działania EEG BIOFEDBACKU musimy zrozumieć funkcjonowanie naszego mózgu. Jak mówiliśmy wcześniej EEG Biofeedback wykorzystuje do monitorowania i trenowania czynność bioelektryczną generowaną przez pracujący mózg.

8. Mózg stanowi część centralnego (ośrodkowego) układu nerwowego. Mózg jest ośrodkiem zawiadującym czynnościami motorycznymi, snem, odczuwaniem głodu i pragnienia - a więc funkcjami organizmu decydującymi o przeżyciu. Wszystkie uczucia i emocje, takie jak miłość, nienawiść, radość, agresja czy strach, również nadzoruje mózg. Ten organ otrzymuje ponadto i interpretuje niezliczone sygnały przesyłane z innych części ciała oraz bodźce pochodzące ze świata zewnętrznego.

9. Lewa półkula zawiaduje: MOWA - Półkula ta odpowiedzialna jest za funkcje językowe. Jest to strona kontrolująca mowę i sprawiająca, że możemy czytać i pisać. Pamięta ona imiona, fakty i daty i wie jak pisać ortograficznie. ANALIZA i LOGIKA -lewa półkula jest miejscem, gdzie odbywa się analiza oraz poddawanie materiału logicznej, racjonalnej ocenie. Logiczne i analityczne myślenie potrzebne jest do rozwiązywania skomplikowanych problemów matematycznych. Ponadto lewą półkulę charakteryzuje: SEKWENCYJNOŚĆ - napływające informacje są kodowane sekwencyjnie czyli "krok po kroku". MATEMATYCZNOŚĆ - numery i liczby są kodowane w lewej półkuli. DOSŁOWNOŚĆ - lewa półkula rozumie tylko dosłowne znaczenie słów. Lewa półkula kontroluje ruchy przeciwnej strony ciał. Specjalizacje półkul mózgowych

10. Prawa półkula zawiaduje: • WIZUALIZACJA - informacje są kodowane i uzyskiwane w postaci wyobrażeń, a nie słów. • HOLISTYCZNOŚĆ - prawa półkula może absorbować różnego typu informacje jednocześnie, postrzega całość i może doprowadzić do rozwiązania problemu poprzez nagłe zrozumienie (Eureka!). • Prawa półkula rozpoznaje twarze ludzi, odczytując rysy twarzy jako całość. • PRZESTRZENNOŚĆ - zawiaduje funkcjami wizualno - przestrzennymi. • MERAFORYCZNOŚĆ - prawa półkula rozumie język przenośni. Jest w stanie zamienić dosłowne znaczenie zdanie w treści, jakie się w nim zawierają. • EMOCJONALNOŚĆ- choć emocje są produktem innej części mózgu, systemu limbicznego, są one niejako transportowane przez prawą półkulę. • UDUCHOWIENIE • MUZYKALNOŚĆ - wrodzony talent do muzyki i umiejętność reagowania na muzykę są funkcjami prawej półkuli (chociaż edukacja muzyczna i studia włączają udział lewej półkuli). UZDOLNIENIA PLASTYCZNE - rysowanie, malowanie, rzeźba są naturalnymi talentami prawej półkuli. • PRODUKOWANIE SNÓW

11. Fale EEG. Stany świadomości. • Fale mózgowe są elektrycznymi falami generowanymi w każdym mózgu. Badania wykazały, że zarówno częstotliwość fal mózgowych jak i ich amplituda nie jest ściśle stała i ściśle zależy od czynności, jaką umysł wykonuje. Zostały one podzielone na cztery zakresy (choć ostatnie badania wskazują również piąty zakres GAMMA) i nazwano je kolejnymi literami alfabetu greckiego (w kolejności ich odkrywania): ALPHA, BETA, THETA, DELTA

12. FALE DELTA 1-4 Hz • Fale Delta są najwolniejszymi falami, które są emitowane przez mózg w trakcie głębokiego snu, kiedy wszystko odbywa się poza świadomością umysłu. W stanie Delta następuje regeneracja sił fizycznych. Fale Delta mogą też być patologiczne, ma to miejsce z przypadku osób z uszkodzeniem mózgu.

13. FALE THETA – 4-8 Hz • THETA (4-8Hz)W stanie Theta (przewaga fal Theta emitowanych przez mózg) możemy znajdować się z udziałem świadomości (głęboki trans, medytacja) lub bez (sen). Nadmiar Thety powoduje kłopoty z koncentracją i uczucie senności. Umiejętność kontrolowania Thety jest równoznaczna z posiadaniem zdolności do kontrolowania bólu fizycznego.

14. FALE ALFA 8- 12 Hz • Podczas stanu Alfa (przewaga fal Alfa emitowanych przez mózg) nasza uwaga skupiona jest na tym, co jest wewnątrz nas samych. Kiedy zamykamy oczy i zaczynamy myśleć o naszych wewnętrznych odczuciach możemy wejść w stan Alfa, warunkiem jednak jest głęboka relaksacja. W Alfie zawsze znajdujemy się tuż przed zaśnięciem, jak i zaraz po przebudzeniu. Jest to czas, kiedy mamy dostęp do naszych obydwóch półkul. Przy danych częstotliwościach wyciszamy się i relaksujemy. Alfa oznacza spokój, pozytywne myślenie, inspirację, twórczość, odpoczynek.Nadmierna Alfa może powodować zaburzenia koncentracji, co pogarsza wyniki w nauce.

15. BETA - częstotliwość fal mózgowych od 12 do około 30Hz • Ten zakres charakteryzuje całkowity stan przytomności umysłu. Człowiek jest wtedy skupiony na świadomości zewnętrznej, odbiera bodźce z otoczenia za pomocą swoich pięciu zmysłów: wzroku, słuchu, smaku, dotyku i węchu. W tym stanie przeżywamy wszystkie emocje (złość, gniew, strach, zdziwienie itp.) Fale beta można zarejestrować z okolicy czuciowo-ruchowej (przednich okolic czaszki) a ich amplituda zwykle nie przekracza 20 mikrowoltów.

16. Zakres fal BETA dzieli się na: • niskie Beta = >12 - 15Hz, – nazywane SMR • średnie Beta = 15 - 18Hz – nazywane Beta1 • wysokie Beta powyżej 18Hz – nazywane Beta 2

17. FALE SMR: • Rytm ten jest opisywany jako "ludzkie funkcjonowanie poznawcze i stosunek do otoczenia" (prof. Lubar), co można streścić "relaks z zewnętrzną uwagą. SMR jest odpowiedzialny za przetwarzanie informacji sensorycznych, odbieranych za pomocą naszych zmysłów. FALE BETA 1: • Umysł w stanie Beta jest umysłem przytomnym i świadomym bodźców pochodzących ze świata zewnętrznego. Częstotliwości te odpowiadają intensywnemu oraz świadomemu wysiłkowi umysłowemu. Im większa częstotliwość fal, tym większe pobudzenie twórczego i abstrakcyjnego myślenia. To dzięki Becie jesteśmy aktywni i poprawiamy swoje umiejętności koncentracji i panowania nad emocjami. Brak Bety powoduje otępienie intelektualne i emocjonalne. FALE BETA 2: • Fala Beta 2, inaczej pasmo wysokiej Bety, jest falą stresogenną, która towarzyszy nam w trakcie intensywnej pracy umysłowej i powoduje nasze uczucie niepokoju i lęku. Skutkiem jej nadmiernego udziału może być podwyższone ciśnienie tętnicze oraz napięcie mięśniowe i odczucie głębokiego stresu.

18. WSKAZANIA DO TTRENINGÓW EEG BIOFEEDBACK EEG Biofeedback polecny jest wszystkim, niezależnie od wieku, zdrowym i aktywnym oraz posiadającym pewne deficyty. Trening polecany jest osobom zdrowym: • wszystkim uczącym się, zdającym egzaminy, chcącym zwiększyć efektywność uczenia się (studenci, maturzyści, gimnazjaliści), • osobom narażonym na stres, pracującym pod presją czasu, przeciążonych pracą, • osobom występującym publicznie, aktorom, artystom, • w celu skrócenia czasu reakcji tym, którzy tego potrzebują m.in. sportowcy, piloci, kierowcy, • cierpiącym na bezsenność, • jako kuracja wspomagająca uwolnienie od uzależnień: od alkoholu, jedzenia, leków, narkotyków, itp.

19. Osobom chorym w następujących zaburzeniach: * snu * mowy * koncentracji * przyjmowania pokarmu (bulimia, anoreksja) * zachowania i społecznego przystosowania * przewlekłych bólach głowy, migrenach * tikach * padaczce * zespole chronicznego zmęczenia * mózgowym porażeniu dziecięcym * rehabilitacji po urazach i udarach * impulsywności, agresji * zespole ADHD i ADD * zaburzeniach psychosomatycznych

20. Jak wygląda trening EEG Biofeedback? Aparatura do EEG Biofeedback jest wzbogaconym o opcję treningową i przystawkę dla sprzężenia zwrotnego aparatem EEG. Składa się z 2 systemów EEG, 2 monitorów dla terapeuty i dla pacjenta oraz głowicy EEG z elektrodami. Terapeuta zakłada wg potrzeb dwie lub więcej elektrod trenowanemu na czaszkę, symetrycznie nad obu półkulami mózgu oraz dwie elektrody uszne. Pasma częstotliwości fal mózgowych są prezentowane liczbowo i graficznie na monitorze terapeuty, zaś pacjent obserwuje na swoim monitorze przetworzone przez odpowiednie oprogramowanie efekt: zapis graficzny wideogry. Trenujący widzi czynność bioelektryczną swojego mózgu pod postacią samochodu, samolotu, piłki czy rzeki w ruchu i uczestniczy w grze wyłącznie poprzez własne myśli - bez klawiatury. Kieruje samochodem, samolotem, piłką, czy rzeką poprzez odpowiednią koncentrację umysłu na wykonywanym zadaniu. Polecenia, które w innych sytuacjach łączą się z ruchem rąk, są tu odbierane bezpośrednio na poziomie decyzji mózgu. W tym czasie dzięki sprzężeniu zwrotnemu (drogą wzrokową, słuchową czy dotykiem) trenujący otrzymuje ciągłą informację o swoim aktualnym stanie i wynikach gry. Terapeuta przy pomocy operatywnego warunkowania stymuluje pożądane i hamuje niepożądane pasma fal mózgowych, zależnie od klinicznych objawów i wzorców EEG, ocenionego przed i w czasie treningu. Celem treningu jest poprawa funkcjonowania pacjenta poprzez polepszenie czynności bioelektrycznej mózgu wraz z ukierunkowaniem i wzmocnieniem koncentracji uwagi, hamowania stanów nadmiernego pobudzenia, stanów nadmiernego hamowania lub obu równocześnie. Stany te osłabiają korową regulację zachowania, co prowadzi z kolei do zaburzeń funkcji poznawczych, takich jak koncentracja, uwaga, wola, zdolność planowania, zakończenia czynności, przewidywania swoich reakcji, czy ogólna zdolność samokontroli danej osoby.

21. Źródła prezentacji: • Materiały szkoleniowe przygotowane przez „EEG INSTYTUT” i firmę „ELMIKO” z Warszawy • www.treningmozgu.pl • www.eeg-biofeedback.com.pl • www.biofeedback.pl • www.aquarius.4me.pl • www.logopedia.pl