به نام خداوندی که نامش آرام بخش دل هاست

به نام خداوندی که نامش آرام بخش دل هاست پاورپوینت آموزشی فیزیک(1) وآزمایشگاه فصل چهارم نور و بازتاب نور تهیه کننده: رضازارع خسرقی دبیرفیزیک دبیرستان فردوسی تبریز – ناحیه 2 www.zarekhasragi.760.ir

انتشار نور: براي آنكه جسمي ديده شود، بايد از آن جسم،نور به چشم برسد، بنابراين جسم يا بايد از خودش نور تابش كند و يا نورهايي را كه برآن تابيده شده است، به طرف چشم بيننده بازتاب دهد.به همين دليل اجسام به دو دسته تقسيم مي شوند. 1- اجساممنير يا چشمهنور: اجساميكهاز خودنورتوليد ميكنند. مانند خورشيد، لامپ روشن، شمع روشن، چوب در حال سوختن. 2- اجسام غير منير: اين اجسام از خود نوري تابش نمي كنند، بلكه نوري را كه از چشمه هاي نور به آن ها تابيده است به طرف چشم، باز مي گردانند، در نتيجه ما مي توانيم آن ها را ببينيم. مانند : ماه ، صندلی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

انواع محيط از نظر انتشار نور 1. محيط شفاف : محيطي است كه نور مي تواند در آن منتشر شود مانند : هوا ، آب، شيشه و … 2. محيط كدر : محيطي است كه نور در آن انتشار نمي يابد. مانند : ديوار ، آهن ، چوب و… تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

پاسخ تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

انواع چشمه نور 1- چشمهگسترده نور يك شيءنوراني نظيرخورشيد، چراغ روشن، شعله شمع را چشمه ي نورگسترده ميناميم. تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

2- چشمه نور نقطه اي اگر صفحهاي از مقوا را كه روي آن روزنه كوچكي ايجاد شده است، درمقابل چراغ روشني قراردهيم، نور چراغ پس از گذشتن از روزنه منتشر مي شود و روزنه مانند يك چشمه نور كوچك عمل مي كند كه به آن چشمه نقطه اي نور مي گويند. تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

باریکه نور مسير نوري كه از يك منبع منتشر مي‌شود بعد از گذشتن از شكاف، باريكه نور ناميده مي‌شود. اگر پهناي باريكه نور بسيار كم باشد،آن را پرتو نور مي‌ناميم. در واقع هر باريكه نور شامل تعدادي پرتو نور است كه با هم موازي هستند. تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

انواع پرتوهای نور دسته پرتو موازی این پرتوها همانطور که از اسمشان پیدا است با هم موازی هستند. دسته پرتو همگرا پرتوهایی هستند که در آن شعاع های نور در جهت انتشار به هم نزدیک می شوند و در یک نقطه به هم می رسند. دسته پرتو واگرا پرتوهایی که در آن شعاع های نور در جهت انتشار ازهم دور می شوند. دسته پرتو پخشیده تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

مطابق شكل مقابل در وسط سه مقوا سوراخ هاي كوچكي ايجاد مي كنيم و يك وجه آنها را طوري تا مي كنيم كه بتوانند بطور قائم بايستند. سپس شمعي را روشن مي كنيم و مقوا هارا طوري در مقابل شمع پشت سر هم رديف مي كنيم كه وقتي از طرف ديگر نگاه ميكنيم. شمع روشن را ببينيم. در صورتيكه يكي از مقواها را اندكي جابجا كنيم ديگر شمع را نخواهيم ديد. اين آزمايش نشان مي دهد كهنور به خط مستقيم حركت مي كند. آزمايش براي نشان دادن انتشار نور به خط راست آزمايشي را طراحي کنيد. تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

پاسخ تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی

سایه اگر جسم کدری مقابل منبع نور قرار گیرد، نور از آن عبور نمی کند؛ لذا پشت جسم فضای تاریکی ایجاد می شود که سایه نام دارد. سایه حاصل از چشمه نقطه ای نور: تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

تاریکی در همه جای سایه یکنواخت است. ویژگی های سایه • بین تاریکی و روشنایـی مـرز کاملاً مشخصی وجود دارد کـه ثابت می کند نـور به خط راست منتشر می شود. تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

تمرین 1- با يک چشمه ي نور نقطه اي ، سايه ي جسمی را بر روي ديوار يا پرده اي تشکيل دهید و سپس چشمه نور را از جسم دور یا به آن نزدیک کنید,در سایه چه تغییراتی ایجاد میشود؟ 2- با يک چشمه ي نور نقطه اي ، سايه ي جسمی را بر روي ديوار يا پرده اي تشکيل دهید و سپس جسم را از دیوار دور کرده یا به آن نزدیک کنید,در سایه چه تغییراتی ایجاد میشود؟ 3- تغييراتي را که در اندازه ي سايه مشاهده مي کنيد,بنويسيد.آيا مي توان رابطه اي بين طول جسم و طول سايه پيدا کرد. تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

رابطه بین قطرسایه وقطرجسم کدر اگر دو مثلث و را در نظر بگیریم: تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

مثال لامپی بالای تیر چراغ برقی به ارتفاع 6 متر روشن است. و شخصی که طول قد او 180 سانتی متر است در فاصله ی 4 متر از تیر برق ایستاده است. طول سایه ی او روی زمین چتد متر است؟ پاسخ x= تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

سایه حاصل از چشمه گسترده نور • قرص کدر از چشمه نور بزرگتر است: در صورتی که قطر جسم کدر از قطر چشمه نــور بزرگتر باشد، با دور کردن جسم کدر از چشمه نور و نزدیک کردن آن بـه پرده قطر سایــه کامل و نیم سایه هـر دو کـوچک می شوند. یا اگر با ثابت نگه داشتن محل چشمه نور و جسم کدر پرده را دور کنیم قطر سایه و نیم سایه هردو افزایش می یابند. تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

2) قطر جسم کدر برابر قطر چشمه نور است: اگر قطر جسم کدر مساوی قطر چشمه نــور باشد، با دور کردن جسم کدر از چشمه نور و نزدیک کردن آن بــه پرده قطــر سایه ی کـامل ثابت می مـاند اما قطر نیم سایه کوچک می شود. هم چنین اگر با ثابت نگه داشتن با ثابت نگه داشتن محل چشمه نور و جسم کدر پرده را دور کنیم قطر سایه ی کامل تغییر نمی کند، اما قطر نیم سایه افزایش خواهد یافت. تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

3) قطر جسم کدر کوچک تر از قطر چشمه نور است: در صورتی که قطر جسم کدر بزرگتر از قطر چشمه نور باشد، با دور کردن جسم کدر از چشمه نـور و نزدیک کردن آن بــه پرده قطر سایه کامل بزرگتر می شود و قطر نیم سایه کوچک خواهد شد. هم چنین اگر با ثابت نگه داشتن محل چشمه نور و جسم کدر، پرده را دور کنیم، قطر سایه ی کامل کوچک و قطر نیم سایه بزرگ می شود. تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

خورشید گرفتگی (کسوف) خورشیدگرفتگی یا کُسوفوقتی رخ می‌دهد که سایهٔ ماه بر بخشی از زمین بیافتد و در نتیجه از دید قسمت‌هایی از کرهٔ زمین، قرص ماه روی قسمتی از قرص خورشید را بپوشاند. این پدیده هر ۳۵ سال و در مناطق مداری هر ۳۷ سال یکبار روی میدهد و هر فرد در طول عمر خود در ناحیه خود می‌تواند تا ۲ بار آن را ببیند. این پدیده هنگامی رخ می‌دهد که زمین و ماه و خورشید به ترتیب در یک خط راست یا تقریباً در یک خط راست قرار بگیرند و این شرایط تنها در زمان ماه نو ممکن است برقرار گردد. گرفتگی کامل خورشید را باید یکی از منظره‌های بسیار زیبا و در عین حال ترسناک طبیعت دانست. تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

انواع خورشیدگرفتگی خورشیدگرفتگی حلقوی این نوع از خورشیدگرفتگی، هنگامی رخ می‌دهد که از سطح زمین اندازهٔ ظاهری ماه کوچکتر از اندازهٔ ظاهری خورشید دیده شود. در این وضعیت، در مکان‌هایی از کرهٔ زمین که به خط واصل مرکز خورشید و مرکز کرهٔ ماه خیلی نزدیک هستند، تنها حلقهٔ پرنوری از خورشید دیده می‌شود و درون حلقه (که روی تاریک ماه است) کاملا تاریک دیده می‌شود. تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

مراحل یک خورشیدگرفتگی حلقوی از آغاز تا پایان تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

خورشیدگرفتگی کلی این نوع از خورشیدگرفتگی، هنگامی رخ می‌دهد که از سطح زمین اندازهٔ ظاهری ماه اندکی بزرگتر از اندازهٔ ظاهری خورشید دیده شود. در این وضعیت، در مکان‌هایی از کرهٔ زمین که به خط واصل مرکز خورشید و مرکز کرهٔ ماه خیلی نزدیک هستند، تمام سطح خورشید توسط روی تاریک ماه پوشانده می‌شود. در این نوع خورشیدگرفتگی امکان رؤیت جو خورشید وجود دارد که زیبایی این پدیده عمدتا به همین موضوع برمی‌گردد. معمولاً هر ۱/۵ سال یک بار خورشید گرفتگی کلی روی می‌دهد، اما هر انسان در طول عمرش شاید یک بار شانس تماشای این پدیده را داشته باشد. در خورشیدگرفتگی کلی (کسوف کامل) زمین، ماه و خورشید در یک راستا قرار میگیرند، در این حالت کل قرص خورشید در پشت ماه پنهان می‌شود. سایه ماه فقط چند کیلومتر از سطح زمین را در بر می‌گیرد و به موازات حرکت ماه در مدار خود، یک مسیر طولانی منحنی شکل در روی زمین می‌پیماید. تنها کسانی می‌توانند گرفتگی خورشید را ببینند که در جایی از این مسیر باریک و طولانی واقع باشند. در هر نقطه، مدت گرفتگی کامل، بیشتر از دو تا پنج دقیقه طول نمی‌کشد. هر چه گرفتگی کامل نزدیکتر می‌شود، آسمان تاریکتر می‌شود و ستارگان بیشتری پدیدار می‌شوند. هنگامی که قرص خورشید کاملاً پوشانده می‌شود، هاله سفید رنگ درخشانی در اطراف ماه می‌درخشد. این همان تاج است که بصورت هاله‌ای از گازهای رقیق و داغ از خورشید جریان دارند. در کنار قرص سیاه ماه، حلقه باریک و سرخ رنگی از گازهای خورشید به چشم می‌خورد که فام‌سپهر نام دارد. تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

خورشیدگرفتگی کلی - ۱۹۹۹ میلادی تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

خورشیدگرفتگی جزئی هرگاه خورشیدگرفتگی اتفاق می‌افتد، در مکان‌هایی از سطح کرهٔ زمین که از خط واصل مرکز خورشید و مرکز کرهٔ ماه دور هستند، امکان رؤیت گرفت کلی یا گرفت حلقوی وجود ندارد. در چنین نقاطی - که شامل مساحت بیشتری از زمین می‌شود - دو قرص خورشید و ماه هم‌مرکز دیده نمی‌شوند و در نتیجه روی تاریک ماه، تنها قسمتی از قرص خورشید را می‌پوشاند که به این حالت گرفت جزئی گفته می‌شود. خورشیدگرفتگی مرکب در بعضی از خورشیدگرفتگی‌ها، از سطح زمین اندازهٔ ظاهری ماه و خورشید خیلی به یکدیگر نزدیک است. در این وضعیت که خیلی به ندرت رخ می‌دهد، ممکن است در نقاطی از سطح زمین خورشیدگرفتگی کلی و در نقاط دیگری خورشیدگرفتگی حلقوی دیده شود که به این حالت خورشیدگرفتگی مرکب اطلاق می‌گردد. در این حالت نیز در دیگر نقاط سطح زمین، خورشیدگرفتگی جزئی دیده خواهد شد. تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

Aکسوف کلی در قسمت سایهBکسوف حلقوی در پشت سایه (ضد سایه)Cکسوف جزئی در قسمت نیم‌سایه تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

پرسش در هنگام خورشید گرفتگی هر چقدر زمین دور تر از مـاه باشد، ناحیه ای کـه در آن خورشید گرفتگی بـه صـورت کلـی قابـل دیدن است ....................، و ناحیـه ای کـه خـورشید گرفتگی بـه صورت جـزیـی دیده می شود..................... می یابد. پاسخ در هنگام خورشید گرفتگی هر چقدر زمین دور تر از ماه باشد، ناحیه ای که در آن خورشید گرفتگی به صورت کلی قابل دیدن است کاهش، و ناحیه ای که خورشید گرفتگی به صورت جزیی دیده می شود افزایشمی یابد. تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

ماه گرفتگی (خسوف) در ماه‌گرفتگی یا خُسوفزمین در حرکت مداری خود به دور خورشید سایه‌اش را، که در فضا در سمتی مخالف خورشید ممتد است، به دنبال می‌کشد. سایه زمین به شکل یک مخروط است که قاعده آن مقطع زمین و طول متوسط آن ۱٬۳۸٬000 کیلومتر است. طول این سایه، بر اثر تغییر فاصله زمین از خورشید تا حدود ۴۰۰۰۰ کیلومتر نسبت به مقدا متوسط تغییر می‌کند. خسوف زمانی اتفاق می‌افتد که ماه وارد مخروط سایه زمین شود. تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

مدت دوام ماه‌گرفتگی نسبتاً زیاد است، زیرا قطر مخروط سایه زمین در نقطه‌ای که ماه از آن می‌گذرد، در حدود ۹٬۲۰۰ کیلومتر است. اگر ماه مخروط را بطور مرکزی قطع کند، نزدیک به دو ساعت در ماه‌گرفتگی کامل خواهد بود، زیرا قطر ماه در حدود ۳٬۵۰۰ کیلومتر و سرعت متوسط آن ۳٬۲۰۰ کیلومتر در ساعت است. سایه زمین ماه را کاملاً تاریک نمی‌کند. حتی وقتی که ماه‌گرفتگی کامل باشد ماه کاملاً مرئی است، ولی رنگ سرخ بی فروغی جای درخشش عادی آنرا می‌گیرد. این فروغ مختصر معمول نور آفتابی است که از جو زمین به داخل مخروط سایه شکسته شده‌است. اجزای آبی و بنفش نور آفتاب بر اثر پراکندن در جو زمین، حذف می‌شوند و مؤلفه‌های سرخ نورند که قرص ماه را اندکی روشن می‌کنند. تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

بازتاب نور به برگشت نور از سطح اشیا بازتاب نور می گویند. پاسخ تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

خط عمودبرسطح پرتوتابش پرتوبازتاب زاویه بازتاب زاویه تابش r i α+i=90 β+r=90 نقطه تابش تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

آزمايش آزمایشی راطراحی کنیدکه نشان دهد زاویه تابش وبازتاب چه رابطه ای باهم دارند تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

قوانین بازتابش نور تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

مثال پرتو نوری به یک آینه ی تخت تابیده است. اگر زاویه ی بین پرتوهای تابش و بازتابش 4 برابر زاویه ای باشد که زاویه ی تابش با سطح آینه ی ساخته است، زاویه ی تابش چند درجه است؟ پاسخ تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

مثال پرتو Iمطابق شکل به سطح آینه (1) تابیده است و در ادامـه ی مسیر به آینه (2) برخورد کرده است. زاویه ی بازتابش نور از سطح آینه (2) چند درجه است؟ پاسخ اولاً زاویه نیز 25 درجه است و از طرفی پس زاویه ی یعنی زاویه تابش به آینه (2) خواهد شد و به این ترتیب زاویه ی بازتابش از سطح آینه (2) خواهد شد: تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

مثال در شکل زیر پرتوIآینه (1) تابیده است. زاویه بین دو آینه چند درجه باشد تا پرتو بازتابیده از سطح آینه (2) موازی سطح آینه (1) باشد؟ پاسخ بنا به حالت خطوط موازی و مورب پس: لذا تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

مثال در شکل زیر پرتو Iبه آینه (1) تابیده و در ادامه ی مسیر از آینه (2) بازتاب شده است. زاویه ی بین پرتو بازتاب از آینه (2) و پرتوی که به آینه ی (1) تابیده است، چند درجه می باشد؟ پاسخ از آنجا که اندازه ی زاویه ی خارجی برابر مجموع دو زاویه ی داخلی غیر هم جواز است، لذا اندازه زاویه ی خواسته شده 140 درجه است. تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

نمونه سوالات امتحانی مبحث انتشارنور– بازتاب نور پاسخ پاسخ تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

پاسخ پاسخ پاسخ تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

پاسخ پاسخ پاسخ تهیه وتنظیم :رضازارعخسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

پاسخ پاسخ تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

آینه ی تخت آینه های معمولی راکه سطح آن هامسطح است آینه ی تخت می نامند. دیده شدن اشیاء مقابل آینه درآن به سبب بازتاب نورازسطح آینه ورسیدن پرتوهای بازتاب به چشم است. آنچه درآینه دیده می شودتصویرجسم مقابل آینه است. تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir

نحوه ی تشکیل تصویردرآینه ی تخت هنگامی که یک جسم مقابل آینه ی تخت قرارمی گیردازهرنقطه ی جسم پرتوهای نوربه آینه می تابد. این پرتوهاپس ازبازتاب ازآینه به چشم مامی رسند. مثل این است که این پرتوهای بازتاب ازجسمی که درپشت آینه است به چشم مامی رسند(مطابق شکل). آینه ی تخت A A/ جسم تصویرمجازی B B/ تصویرمجازی تصویری که ازبرخوردامتدادپرتوهای بازتاب بوجودمی آید. این تصویرروی پرده تشکیل نمی شود. چشم تهیه وتنظیم : رضا زارع خسرقی www.zarekhasragi.760.ir تهیه وتنظیم :رضازارع خسرقی

به نام خداوندی که نامش آرام بخش دل هاست

به نام خداوندی که نامش آرام بخش دل هاست

Presentation Transcript