Artropodların Yapıları ve Genel Özellikleri

1. Artropodların Yapıları ve Genel Özellikleri Dr. Erdal Polat

2. GENEL ENTOMOLOJİ

3. Entomoloji • Entomon = böcek • Logos = bilim • Entomoloji artropodların yapısını, gelişmesini, yaşayışını ve ekolojik özelliklerini inceleyen bilim dalıdır • Entomoloji zoolojinin bir dalıdır

4. Arthropodlar Bugün yeryüzünde yaşayan canlıların % 70-80’ini oluştururlar Günümüzden 400 milyon yıl önce yaşayan böcekler, bilinen 1 milyonun üzerinde türe sahiptir En azından 10 milyon türünün olduğu tahmin edilmektedir

5. Arthropodlar • Böceklerin toplam sayısının 1 trilyon, ağırlığının ise 2.7 milyar ton olduğu olduğu düşünülmektedir • Yanı yer yüzündeki her insana karşı 170 milyon böcek vardır • Bir çekirge sürüsü 2 milyar bireyden oluşur • Arthropodların sadece küçük bir bölümü tıbbi ve veterinerlik açısından önemlidir

6. Arthropodlar • İnsan paraziti olan böcekler ve akarlar • Sokarak • Kan emerek • Dokulara yerleşerek, dokuyla beslenerek • Alerjik reaksiyonlar oluşturarak • Bazı hastalıkları bulaştırarak • İnsanların depoladığı ürünleri yiyerek ve bozarak insanlara zara vermektedirler

7. Arthropodlar • İki yandan simetrili • Sölomlu • Çift çift bacakları • Antenli (duyargalı) • Ağız parçaları • Omurgasız hayvanlar olup kendilerine özgü bir dış iskeletleri vardır • Erkek ve dişileri çoğunlukla dış morfolojileri ile birbirlerinden ayrılırlar

8. Arthropodlar • Dış iskelet kutikula olup hayvanın biçimini oluşturur • Vücuttu bir zırh gibi sarar • Kutikula bu omurgasız canlıların varlıklarını milyonlarca yıl sürdürmesinin yardımcı olmuştur • Canlıyı dış etkilere kaşı korur • Vücut sıvısının buharlaşmasını önler

9. Arthropodlar • Kutikula vücut zarının altındaki birtakım bezlerin salgıladıkları kitin ve karbonhidratlardan oluşmuştur • Kutikula iskelet görevinin görür • İskelet levhalar halinde olup bunlara sklerit (halka) denir • Skleritin dorsalde kalan kısmına tergum, ventralde kalan kısmına sternum adı verilir

10. Arthropodlar • Tergum ve sternumu bir birine bağlayan kısma pleron adı verilir • Eklem yerlerinde kitin tabakası incelenerek zar şeklini almıştır, bu özellikleri sayesinde arthropdlar kolaylıkla hareket edebilirler • Sclerit denen kabuğun iç kısmına arthropdların kasları yapışır

13. Arthropodlar • Sert kitin tabakası arthropodların büyümesini önlediğinden arthropodlar gömlek değiştirirler Arthropodların vücutları • Baş • Göğüs • Karın olarak ayrılır

14. Arthropodlar Bazılarında • Baş ve göğüs birleşerek tek bir parça halini almıştır (prosoma veya cephalothorax) • Karına opisthosoma adı verilir Bazılarında ise • Baş ve göğüs ve karın birleşerek tek bir parça halini almıştır

16. Arthropodlar • Arthropodların • Ön (kitin, ağız boşluğu, kaslı yutak, yemek borusu ve ön mide) • Orta (mide olup kitinsizdir) • Arka (kitinlidir) Olmak üzere üç kısımdan yapılmış tam bir sindirim borusu vardır

17. Arthropodlar Solunum sitemi • Suda yaşayanlarda solungaç • Karada yaşayanlarda trakea • Solunum sisteminin dışarıya açıldığı deliğe solunum deliği veya stigmat denir • Sinir sistemi oldukça iyi gelişmiştir • Arthropodların bir çoğunda ışığa hassas göz lekeleri veya sade gözler (Ocellus) veya bileşik gözler (Omatidia) vardır

18. Arthropodlar • Kasları birçok türde ve özellikle hareket organlarında çizgilidir • Erkek ve dişiler çok kez dış morfolojileri ile bir birlerinden ayrılırlar • Kabuklu arthropodlar suda yaşarlar

20. Tıbbi Önemi Olan Arthropodlar

21. Class Insecta (Böcekler) • Vücuttları • Baş (caput) • Göğüs (thoraks) • Karın (abdomen) olmak üzere üç parçadan oluşmuştur • Üç çift bacakları var • Bazılarında 1 veya 2 çift kanat var • Bazıları kanatsızdır

22. Class Arachnida • 4 çift ayaklı eklembacaklılar • Subclass - I Acarina (akarlar) Vücutlarında; baş, göğüs ve karın tamamen birleşmiş ve Idiosoma adını almıştır Larvalarında üç çift bacak, erişkinlerinde ise dört çift bacak bulunur

23. Tıbbi Önemi Olan Arthropodlar

24. Tıbbi Önemi Olan Arthropodlar

25. İnsan Paraziti Arthropodlar • Sınıf: Insecta (böcekler) • Erişkinleri 3 çift bacaklı • Bir çift anten • Trakealarla solarlar • Sınıf: Arachnida (araknidler) • Erişkinleri 4 çift bacaklı • Antensiz • Trakealarla solarlar • Şeliserli

27. Class Insecta (Böcekler) • Gelişmelerine (metamorfoz) göre • Holometabola (tam başkalaşım) • Yumurta • Larva • Pupa • Erişkin

29. Class Insecta (Böcekler) • Hemimetabola (eksik başkalaşım) • Yumurta • (Larva) • Nimf • Erişkin

30. Vektörlük • Sokarak • Isırarak • Deri ve besinler üzerine taşıdıkları virüsleri, bakterileri, mantarları ve parazitleri bir omurgalıdan diğerine bulaştıran genellikle arthropodlar veya başka omurgasızlardır

31. Arthropodların vektörlüğü • A- Taşıyarak bulaştırma (Mekanik vektörlük) • 1- Taşıyıp sokarak bulaştırma (kan emen arthropodlar) • 2- Taşıyıp değerek bulaştırma • B- Konak olarak bulaştırma (biyolojik vektörlük) • 1- Sokucu konak bulaştırması • a- Üretici vektörler; parazitler çoğalır, fakat şekil değiştirmezler (pireler ile bulaşan Yersinia pestis)

32. Arthropodların vektörlüğü • b- Geliştirici vektörler; parazitin sayısı artmaz ancak şekli değişir (Sivrisinekler, Wuchereria bancrofti) • c- Geliştirip üretici vektörler; parazit hem çoğalır ve hem de şekli değiştirerek gelişir (anfoller; Plasmodium) • 2- Yutulan konak bulaştırması; parazitin ara konakla birlikte yutulması (pireler, H. diminuta)