Cyfrifoldebau Cadeirydd

1. Cyfrifoldebau Cadeirydd Mae pobl yn gwbl ryng-ddibynnol. Felly y bu pethau erioed. Mae’r unigolyn gerwin - y Maverick, y Lone Ranger, Hercules – oll yn fythau. Rydyn ni’n ychwanegu gwerth at ein gilydd trwy ryngweithio ac fe amlygir hynny trwy gyfathrebu. Mae cyfathrebu yn rhyddhau egni cudd, talent cudd, potensial cudd. Ychydig o bethau sy’n fwy grymus. (Awdur Anhysbys)

2. Pwy fydd yn elwa? • Darpar Gadeiryddion ac Is Gadeiryddion cyrff llywodraethol pob ysgol.

3. Mae gan Gorff Llywodraethol: • Gyfrifoldeb ar y Cyd • Rhaid iddynt weithio fel grwp • Mae un aelod yn cymryd rôl arweiniol - “Y CADEIRYDD”

4. Pwy all fod yn gadeirydd?Unrhyw lywodraethwr ac eithrio : • Pennaeth • Athro/Athrawes Lywodraethwr • Person a gyflogir yn yr ysgol • Disgybl cofrestredig yn yr ysgol

5. Ethol Cadeirydd • Yng Nghymru bob blwyddyn • Fel arfer yn ystod cyfarfod yr Hydref • Etholir gan bob llywodraethwr

6. Grymoedd • Nid oes gan y cadeirydd unrhyw rymoedd arbennig. • Ac eithrio, wrth gwrs, mewn argyfwng.

7. Grymoedd cadeirydd mewn argyfwng. • Dim ond ar faterion brys y gall y cadeirydd weithredu ar ran y Corff Llywodraethol, pan nad oes amser hyd yn oed i gynnull cyfarfod arbennig a phan fod modd dirprwyo’r mater dan sylw yn gyfreithlon. • Byddai argyfwng yn sefyllfa ble y byddai oedi yn gwneud drwg mawr i’r: ysgol, athro/athrawes, disgybl neu riant. • Byddai ef neu hi maes o law yn cyflwyno adroddiad ar y camau a gymerwyd i’r corff llywodraethol.

8. Pleidleisio • Mae llywodraethwyr yn gwneud penderfyniadau trwy gonsensws a phleidlais. • Gallant benderfynu a oes angen cynnal pleidlais gudd ai peidio. • AC EITHRIO : wrth ethol cadeirydd rhaid cael pleidlais gudd. • Pan fo’r bleidlais yn gyfartal ar unrhyw fater, mae gan y cadeirydd ail bleidlais, neu bleidlais fwrw.

9. Pleidlais Fwrw’r Cadeirydd • Mae gan Gadeirydd y Corff Llywodraethol neu unrhyw un o’r is-bwyllgorau bleidlais fwrw. (ac eithrio yng nghyfarfod cyntaf y flwyddyn) • Y confensiwn yw y bydd y cadeirydd yn pleidleisio dros y status quo. (Mae hynny’n gofalu nad yw newidiadau ond yn cael eu gwneud pan fod mwyafrif pendant o blaid newid) • Pan fod gwelliannau i gynnig yn cael eu hystyried a phan fo nifer y pleidleisiau ar y gwelliant yn gyfartal, dylid defnyddio’r bleidlais fwrw er mwyn cadw’r cynnig gwreiddiol, ond nid yw hynny’n orfodol! (Pleidleisio yn erbyn y cynnig gwreiddiol – gall hynny arwain at sefyllfa ryfedd ble y mae’r cadeirydd yn defnyddio ei bleidlais gyntaf un ffordd a’r ffordd arall wrth ddefnyddio’r bleidlais fwrw.) • Mae hynny’n iawn gan nad yw’n fwriad i’r bleidlais fwrw roi mwy o rym neu ddylanwad i’r cadeirydd.

10. Diswyddo’r Cadeirydd • Gellir diswyddo’r Cadeirydd trwy benderfyniad gan y Corff Llywodraethol. • Rhaid i benderfyniad o’r fath gael ei gadarnhau mewn ail gyfarfod i’w gynnal heb fod yn llai nac 14 diwrnod ar ôl y cyfarfod cyntaf. • Rhaid i’r mater fod yn eitem ar agenda’r ddau gyfarfod. • Rhaid i’r cynigydd gynnig rhesymau ac mae gan y cadeirydd hawl i ymateb.

11. Beth yw rôl cadeirydd effeithiol ar gorff llywodraethol?

12. Rôl y Cadeirydd yw: • Gofalu fod gwaith y corff llywodraethol yn cael ei gyflawni mewn ffordd gyfreithlon • Gofalu fod cyfarfodydd yn cael eu rhedeg yn effeithiol • Helpu’r corff llywodraethol i weithio fel tîm • Gweithio’n effeithiol gyda’r Pennaeth i feithrin perthynas gadarnhaol • Gofalu fod y corff llywodraethol yn gweithredu fel seinfwrdd i’r pennaeth ac yn cynnig cyfeiriad strategol • Cyflawni dyletswyddau a ddirprwyir gan y corff llywodraethol

13. Defnyddio amser yn effeithiol, eu hamser eu hunain ac amser pobl eraill • Cyflawni rolau penodol o dan, er enghraifft, “rheoli “perfformiad” • Ei fod/bod wdi cytuno agenda bwrpasol wedi trafod gyda’r pennaeth a’r clerc. • Ei fod/bod wedi darllen y dogfennau perthnasol. • Ei fod/bod yn gwybod pryd i annog y drafodaeth neu pryd i ddod â hi i ben. • Gwrandawydd da. • Gall grynhoi trafodaeth mewn ffordd sy’n arwain at benderfyniad priodol.

14. Dylai fod gan gadeirydd effeithiol: • Weledigaeth glir ar gyfer yr ysgol sy’n cael ei rhannu gan y corff llywodraethol a’r staff, ac yn enwedig felly’r pennaeth • Ddealltwriaeth dda o’r ysgol a’i lle yn y gymuned leol • Gallu siarad ar ran y corff llywodraethol a chyflwyno ei safbwyntiau yn deg a chywir. • Bod yn ddi-duedd a chadw cydbwysedd rhwng rhoi arweiniad a gofalu fod pob barn yn cael ei chlywed • Rheoli cyfarfodydd yn dda er mwyn sicrhau fod penderfyniadau teg yn cael eu gwneud • Bod yn gyswllt allweddol rhwng y pennaeth a’r corff llywodraethol • Cadw trosolwg o weithgareddau’r corff llywodraethol a dirprwyo i aelodau eraill pan fo hynny’n briodol.

15. “MAE’R CADEIRYDD” • Yn arwain cyfarfodydd. • Yn cydlynu gwaith y corff llywodraethol • Yn gofalu fod y corff llywodraethol yn cyflawni ei ddyletswyddau yn effeithiol • Yn gynrychiolydd cyhoeddus i’r corff llywodraethol

16. Mae Gwaith y Cadeirydd • Yn heriol ond yn rhoi boddhad • Yn cymryd amser. • Gall fod yn feichus. • Yn golygu llawer mwy na mynd i gyfarfodydd. • Mae Llywodraeth y Cynulliad Cenedlaethol a Llywodraeth Ganol erbyn hyn yn cyfathrebu’n uniongyrchol gyda chadeiryddion ar y rhan fwyaf o bethau (ond nid ar bopeth). • Mae llawer o wybodaeth i’w threulio. • Arweinyddiaeth a gweledigaeth ar gyfer y Corff Llywodraethol • Cyflawni’r weledigaeth. • Partner mewn arweinyddiaeth gyda’r pennaeth.

17. Eitemau cyffredin ar gyfer yr Agenda • Ymddiheuriadau • Cofnodion y cyfarfod diwethaf • Cofnodion cyfarfodydd pwyllgorau a dylai is grwpiau eraill ag awdurdod dirprwyedig gyflwyno adroddiadau ysgrifenedig i’r Corff Llywodraethol llawn cyn gynted ag y bo modd. • Datganiadau o ddiddordeb – dylai unrhyw lywodraethwr a chanddo/chanddi ddiddordeb gwrthdrawiadol ar unrhyw eitem ddatgan hynny a gall y Corff Llywodraethol benderfynu os oes angen iddynt adael y cyfarfod • Datgan diddordebau busnes – dylid eu diweddaru h.y. llywodraethwyr newydd yn ystod y flwyddyn ond dylid eu hadolygu’n flynyddol ar gyfer pob aelod. • Adroddiadau ar unrhyw gamau a gymerwyd gan y cadeirydd • Adroddiad y Pennaeth • Hyfforddiant Llywodraethwyr – mae gan lawer o gyrff llywodraethol lywodraethwr cyswllt: dyma eu cyfle i adolygu a myfyrio ar eu hanghenion • Materion U.F.A.

18. Y Cyfarfod • Nid oes y fath beth ag un fformat cywir ar gyfer cyfarfod. • Yr hanfodion yw trafodaeth bwrpasol yn yr amser sydd ar gael. • Yn arwain at :benderfyniadau eglur, democrataidd a synhwyrol. • Grwp o bobl sy’n fodlon ar y diwedd eu bod wedi cael cyfle llawn a’r anogaeth i gymryd rhan.

19. Arwain a Datblygu • Gofalu fod pawb yn cael eu trin yn deg. • Cynnig anogaeth i bobl sy’n brin o hyder. • Ffrwyno pobl allai gymryd drosodd. • Gofalu fod y gwaith yn cael ei wneud yn effeithlon. • Gofalu fod digon o amser yn cael ei neilltuo ar gyfer y materion pwysicaf. • Gofalu fod cyfarfodydd yn cael eu cynnal yn unol â’r rheolau a’r protocolau.

20. Cyfaill Beirniadol - Cynhaliaeth Ymrwymiad a theyrngarwch Cyfrinachedd Deall y cyfrifoldeb colectif Eiriolaeth Y gymuned ehangach Cynnal yr Ysgol Gwrando Canmol staff, disgyblion, rhieni, am eu hymdrechion a’u cyflawniadau Gwneud amser i ymweld â’r ysgol Datblygu perthnasoedd

21. Monitro & Adolygu Perfformiad yr Ysgol • Sut mae ein hysgol yn gwneud ar hyn o bryd? • A yw rhai rhannau o’r ysgol yn fwy effeithiol nac eraill? • A yw rhai grwpiau o ddisgyblion yn gwneud yn well nac eraill? • Sut mae cyflawniadau’r ysgol ar hyn o bryd yn cymharu â’i chyflawniadau yn y gorffennol? • Sut mae perfformiad yr ysgol yn cymharu â pherfformiad ysgolion eraill?

22. Rhestr Wirio ar gyfer Cadeiryddion • Cytuno gyda’r clerc a’r pennaeth pa eitemau i’w rhoi ar yr agenda cyn y cyfarfod. • Hysbysiad y cyfarfod • Cyflwyno llywodraethwyr newydd neu sylwedyddion fel aelodau o staff yr ysgol • Gweithio gyda’r clerc yn y cyfarfod i fynd drwy’r eitemau ar yr agenda. • Cadw’r agenda yn berthnasol, hylaw a nid yn rhy hir. • Cadw’r cyfarfodydd i fynd: dylai’r trafodaethau fod yn berthnasol; ni ddylai unrhyw un siarad yn rhy aml nac yn rhy hir; a dylid mynd drwy’r agenda mewn da bryd. • Gosod cywair cynhwysol – gofalu fod pawb yn cael cyfle i siarad. • Peidio goddef iaith neu ymddygiad sy’n rhywiaethol, hiliol neu’n rhagfarnllyd mewn unrhyw ffordd arall. • Gofalu nad yw’r trafodaethau’n mynd yn llawn jargon. • Gofalu fod cofnodion y cyfarfod yn eglur a chryno, a bod cyfrifoldebau gweithredu’r personau cyfrifol yn cael eu nodi

23. Y Cadeirydd • “Mae cadeiryddion da werth eu pwysau mewn aur.”