สปอโรซัว( Sporozoa)

1. สปอโรซัว(Sporozoa)

2. สปอโรซัว (Sporozoa) • เป็นพวกที่ไม่มี Special organelles สำหรับใช้ช่วยในการเคลื่อนที่ปรากฏให้เห็น • การสืบพันธุ์ เกิดขึ้นได้ทั้ง 2 แบบ คือ • 1. Asexual Multiplication • 2. Sexual Multiplication • อาจเกิดขึ้นทั้ง 2 แบบ สลับกันไปมาภายใน Host เดียวกัน หรือเกิดต่าง Host กัน

3. สปอโรซัว ทุก species พบว่าอาศัยอยู่ใน Body fluid หรือ Tissues ของสัตว์พวก Vertebrate และ Invertebrate • สปอโรซัวที่ infect คนสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 แบบ คือ • 1. Intestinal Sporozoa • - Transmitted by contamination • 2. Blood-inhabiting Sporozoa • - Transmitted by inoculation

4. ศัพท์เทคนิคที่ใช้ในเรื่อง สปอโรซัว (Terms Used in the Description of Sporozoa) Gamete : เป็นระยะหนึ่งของ Sex cell (ในการสืบ พันธุ์แบบอาศัยเพศ แบ่งออกได้ เป็นเซลล์เพศผู้เรียก Microgamete และ เซลล์เพศเมียเรียก Macrogamete Gamont : คือ ระยะ Single-celled ซึ่งจะเป็นตัวที่ เปลี่ยนไปเป็น Male หรือ Female gamete

5. Heteroxenous : หมายถึง Parasite ที่ต้องการ Host มากกว่า 1 Host ในการสืบพันธุ์ แบบสลับ Monoxenous : หมายถึง Parasite ที่ต้องการ Host เพียงตัวเดียวในการสืบ พันธุ์แบบสลับ Merozoite : เป็น cell ระยะหนึ่งของการแบ่ง cell แบบ Asexual Reproduction

6. Meront : คือระยะ Asexual Reproduction ซึ่งเป็น single-celled (เป็นระยะก่อน ที่จะ form ตัวไปเป็น Merozoite) Oocyst : คือ cyst ซึ่งห่อหุ้ม Zygote หลังจาก มีการผสมกันแล้วระหว่าง cell เพศ ผู้ กับ cell เพศเมีย

7. Sporocyst: คือ cyst ซึ่งเกิดขึ้นภายใน oocyst Sporozoite : คือ single-celled ซึ่งเกิดขึ้นภาย ใน Sporocyst เป็นระยะ Infective stage Sporulation : คือการสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศ แบบหนึ่งโดยการแบ่ง cell ทำให้ เกิด sporozoites

8. Zygote : ระยะ Single-Celled ซึ่งเกิดขึ้นหลัง จากเกิดการรวมตัวของ Male และ female gamete Endodyogeny :เป็นการแบ่ง cell ออกเป็น 2 cell ภายใน cell แม่ โดย Cytoplasm จะแบ่งตัวก่อน แล้ว nucleus แบ่งตัวตาม

9. Endopolygeny :เป็นการแบ่งตัวแบบEndodyogeny แต่เกิด Cellใหม่ มากกว่า 2 Schizogony :การแบ่ง cell ออกเป็นหลาย ๆ cell ภายใน cell แม่โดย nucleus แบ่งตัวก่อน แล้ว cytoplasm แบ่งตาม Splitting : เป็นการแบ่ง cell ออกเป็น 2 cell โดย แยก Cytoplasm และ nucleus ออก เป็น 2 cell

10. Intestinal Sporozoa • Subclass Coccidia • Order Eucoccida • Suborder Eimerrina • - สปอโรซัว พวก coccidia เป็นสปอโรซัวที่เป็น • Intestinal sporozoa

11. ได้แก่ Eimerina • Isospora • Sarcocystis • Toxoplasma • Cryptosporidium • เป็นพวก Intracellular Parasites • อาศัยอยู่ใน Epithelial cells ของ ลำไส้

12. การสืบพันธุ์ ของ Coccidia เป็นดังนี้ • 1. Asexual cycle • - แบ่งเป็น stage ต่างๆ ได้ดังนี้ • 1. Trophozoite (Tachyzoites) • 2. Schizont • 3. Merozoite • - Trophozoite เป็นระยะที่อาศัยอยู่ใน Tissue cell • มีลักษณะเป็นรูปไข่ขนาดเล็ก

13. - Trophozoite เจริญจนเกือบเต็ม Host cell และ • nucleus แบ่งตัวเป็นหลายๆ nuclei เรียกระยะ • Schizont • - Cytoplasm แบ่งตัวตาม nucleus กลายเป็น • ระยะ motile มีรูปร่างแบบFusiform body • (รูปร่างแบบกระสวย) เรียกระยะ Merozoite : การเพิ่มจำนวนแบบนี้ เรียกว่า Schizogony โดยที่ Host cell ที่เกิด Schizogony จะถูกทำลายแตกออก Merozoite จะกระจายไป เข้าสู่ cell อื่น และเกิด Schizogony ต่อไป

14. 2. Sexual cycle • - จาก asexual cycle Merozoite บางตัว • อาจเจริญเปลี่ยนไปเป็น sex cell • เรียก Gametocytes • Male = Microgametocyte • Female = Macrogametocyte

15. - Microgametocyte เจริญไปเป็น • Microgamete หลายๆตัวโดยสามารถเคลื่อน • ไหวได้ • - Macrogametocyte เจริญไปเป็นMacrogamete • มีคุณสมบัติเปลี่ยนไป ขนาดโตขึ้น และพร้อม • ที่จะถูกผสม • - Microgamete เข้าผสมกับ Macrogamete เรียก • ขบวนการนี้ว่า Fertilization

16. - Fertilized Macrogamete ซึ่งยังไม่เปลี่ยนแปลง • รูปร่าง เรียกว่า Zygote • - Zygote ที่หลั่งสารออกมาล้อมรอบตัวเป็น • cell wall เรียก Oocyst • - Oocyst แบ่งตัวไปเป็น Sporoblast และหลั่ง • สารออกมาเป็น cell wall เรียก Sporocyst

17. - Sporocyst แบ่งตัวต่อไป มีลักษณะเป็นSickle-shaped vermicular bodies เรียก Sporozoites • - แบ่งเซลล์โดย nucleus แบ่งก่อนแล้ว cytoplasm แบ่งตาม • - การเพิ่มจำนวนแบบ Sexual cycle เรียก Sporogony • - Sporocyst แบ่งตัวต่อไป มีลักษณะเป็น Sickle-shaped vermicular bodies เรียก Sporozoites • - Oocyst stage เป็นระยะที่ปรสิต ถูกปล่อยออกมาสู่ภายนอก • - Infective stage คือ Mature Oocyst

18. การแบ่งกลุ่ม Coccidia • การจัดกลุ่มปรสิตพวก Coccidia สังเกตได้จากความแตกต่างของ Oocyst • 1.กลุ่ม Eimeria • - Oocyst ประกอบด้วย 4 Sporocysts • แต่ละ Sporocyst มี 2 Sporozoites • 2.กลุ่ม Isospora • - Oocyst ประกอบด้วย 2Sporocysts • แต่ละ Sporocyst มี 4Sporozoites

19. Eimeria • ได้แก่ E. clupearum • E. sardinae • E. stiedae • E. tenella • ปรสิตในกลุ่มนี้ มีรายงานเกี่ยวกับโรคที่เกิดในคนน้อย

20. Isospora • พบได้บริเวณ Epithelium ของลำไส้ • แยกชนิดของปรสิตในกลุ่ม Isospora ได้ 7 genera คือ Isospora Toxoplasma • Atoxoplasma Arthrocystis • Sarcocystis Frenkelia • Besnoitia

21. Isospora • - พบ 2 species ที่ก่อให้เกิดโรคในคน ได้แก่ • Isospora belli • Isospora netalensis • - พบว่า Schizogony stages เกิด • บริเวณ epithelial cell ของ ลำไส้คน

22. การแพร่กระจาย (Distribution) • พบได้ทั่วไปในประเทศเขตร้อน • พบว่า case ในยุโรป ส่วนใหญ่เกิดขึ้นกับ คนที่เดินทางเข้าไปยังเขตร้อน • พบผู้ป่วยในกลุ่ม Homosexual และคนไข้ AIDS • เคยมีรายงานพบ Oocyst จากเด็กอายุ 9 เดือน ในประเทศ Netherland

23. การติดต่อ (Mode of Infection) • ติดต่อโดยการกิน Mature Oocyst • วงชีวิต (Life cycle) • อาศัยโฮสต์ชนิดเดียว

24. คนกิน Mature Oocyst • Oocyst ออกมากับอุจจาระ Sporozoite ออกจาก Oocyst • เข้าสู่ Epithelial cell ของลำไส้เล็ก • เกิดขบวนการ Sporogony กลายเป็น Trophozoite • ได้ Oocyst • แบ่งตัวแบบ Schizogony • เพิ่มจำนวนเป็น Merozoite

25. (Sun,1988)

26. พยาธิสภาพ (Pathology) - Host cell ถูกทำลายโดยการแตกของ cell ใน ขณะ ที่ปรสิตเกิด Asexual cycle - เมื่อ Merozoite หลุดออกมาจากเซลล์ และเปลี่ยน แปลงไปเป็น Sexual cycle การแตกของเซลล์จะ ลดลง - การทดลอง ในแมวพบว่า Isospora เกิด Asexual cycle เพียง 2 ครั้งเท่านั้นดังนั้นถ้าไม่มี Reinfection ผู้ป่วยจะหายไปเอง

27. อาการ (Symptoms) - ผู้ป่วยจะมีอาการ ท้องร่วง และเกิดภาวะ ขาดอาหาร เนื่องจากลำไส้ไม่สามารถดูด สารอาหารได้ดี (Malabsorbtion)

28. การตรวจวินิจฉัย (Diagnosis) - ตรวจ Oocyst จากอุจจาระ (พบว่า Oocyst ที่ออกมากับอุจจาระน้อยมาก จึงมักใช้วิธี Concentration Technique)

29. การรักษา (Treatment) - โดยปกติไม่จำเป็นต้องรักษา เนื่องจาก คนไข้จะหายได้เอง - มีรายงานการให้ยากับผู้ป่วยโรค AIDS คือ ยา Spiramycin , Trimethoprim-sulfamethoxazole (TMP-SMZ)

30. การป้องกันและควบคุม (Prevention and Control) - ป้องกันการปนเปื้อนของอาหารและน้ำดื่ม - จัดการสุขาภิบาลให้ดี

31. Isospora belli 2 sporoblast (Radomyos et al., 1997)

32. Isospora belli (fig. From Sun,1988)

33. A section of gallbladder multiple sausage-shaped merozoites (Sun, 1988)

34. A section of intestine shows schizonts (Sun,1988)

35. Sarcocystis - ปรสิตก่อโรค Sarcocystosis หรือ Sarcosporidiosis - เกิด sarcocysts ในกล้ามเนื้อของโฮสท์

36. การแพร่กระจาย (Distribution) - พบโรคในสัตว์ได้ทั่วโลก - ในประเทศไทยมีรายงานการสำรวจพบ อัตราการติดเชื้อในเนื้อวัวถึง 99-100 %

37. วงชีวิต (Life cycle) - เป็น Heteroxenous - เกิด Asexual cycle ใน Intermediate host - เกิด Sexual cycle ใน Intestinal cell ของ Definitive host - Host ได้แก่ คน แมว สุนัข และ สัตว์ กินเนื้อ

38. Oocyst • (Sporulated Oocyst) • Merozoites เกิดที่ D.H. ออกมากับอุจจาระ • ปนเปื้อนในอาหาร • ภายใน I.H. เกิด cyst บริเวณ Sporozoites เข้าไปใน cell • กล้ามเนื้อ(I.H. = คน หมู โค หนู) • เพิ่มจำนวนแบบ Schizogony • ไปอยู่บริเวณกล้ามเนื้อ ลักษณะเป็น cyst • (ภายในมีลักษณะเป็น cystizoites)

39. พยาธิสภาพ (Pathology) - สำหรับ Human Infection แบ่งออกได้เป็น 2 แบบ คือ 1. Intestinal infection - พบในเขตอบอุ่น - เกิดจากการกินเนื้อดิบ ซึ่งมี sarcocyst เข้าไป - สามารถตรวจพบ Oocyst ซึ่งเป็น sporulated (sporocyst) ในอุจจาระ

40. พบ 2 species ได้แก่ • Sarcocystis bovihominis I.H. คือ วัว (Non-pathogenic) • Sarcocystis suihominis I.H. คือ หมู (Pathogenic) • - อาการของโรค ท้องร่วง (Diarrhoea) , • อาเจียน (Vomiting), คลื่นไส้ (nausea) , • มีอาการเบื่ออาหาร (lack of appetite) , • บางรายอาจมี อาการปวดท้องอย่างรุนแรง

41. 2. Extraintestinal infection • - พบมีรายงานจาก ประเทศ รัสเซีย • ในยุโรป และอเมริกา • - ในเอเซีย มีรายงานใน อินเดีย และ • เอเซียตะวันออกเฉียงใต้ • - พบในคนน้อย ส่วนใหญ่เกิดจาก • accidental infection

42. - เกิดจากการกินอาหารที่ปนเปื้อน cyst • - ลักษณะของ cyst ในกล้ามเนื้อ เป็น • elongated cyst - like • ขนาดเล็กกว่า 1 um จนถึง 5 um • - ภายในประกอบด้วย Merozoites มาก • มาย เรียกว่า Cystizoites • Bradyzoites • หรือ Rainey”s corpuscles • Merozoite รูปร่างแบบ banana shaped

44. - พบ cyst ในกล้ามเนื้อหัวใจผู้ป่วย • จากการ autopsy • - ในสัตว์ทดลอง พบว่า Sarcocyst • ปล่อยสารพิษ เรียก Sarcocystin ทำให้ • เกิดปฏิกริยาต่อ spinal cord ทำให้สัตว์ • เป็นอัมพาต (Paralysis)

45. การตรวจวินิจฉัย (Diagnosis) 1. Intestinal Sarcocystosis ตรวจ Oocyst ใน อุจจาระ 2. Extraintestinal Sarcocystosis โดยวิธี Biopsy / Autopsy ดู Sarcocyst 3. ตรวจโดยวิธี Indirect method ( ตรวจโดยวิธี ทางอิมมูนวิทยา)

46. การรักษา (Treatment) - ไม่มียารักษาที่แน่นอน ส่วนใหญ่รักษาตาม อาการที่เกิด (Subclinical) การป้องกันและควบคุม (Prevention and Control) 1. ป้องกันการปนเปื้อนอาหารของ Oocyst 2. ไม่กินเนื้อสัตว์ดิบๆ (ซึ่งอาจได้รับ Sarcocysts)

47. Sarcocystis hominis ระยะ sporocyst (Radomyos et al.,1997) Section กล้ามเนื้อวัว เห็น merozoite

48. - ทำให้เกิดโรค Toxoplasmosis • การแพร่กระจาย (Distribution) • - พบได้ทั่วโลก ประมาณ 13% ของ • ประชากรโลก Toxoplasma gondii

49. รูปร่าง (Morphology) - เรียก Trophozoite ว่า Tachyzoite - รูปร่าง Banana shape (Slender) - ขนาด กว้าง 2-4 um ยาว 4-7 um พบว่าปรสิตชนิดนี้จะ infect cell ซึ่งมี nucleus (Nucleated cell) เช่น Macrophage

50. วงชีวิต (Life cycle) - Definitive Host คือ สัตว์ในตระกูลแมว (Felidae) - พบว่า sexual stage จะเกิดในสัตว์ตระกูล แมวเท่านั้น