İSLÂM İNANÇ İLMİHALİ ÜMİT ŞİMŞEK

1. ONUNCU BÖLÜM: MUHKEM / MÜTEŞABİH Kur’ân’ın ve kâinatın dilinden İSLÂM İNANÇ İLMİHALİÜMİT ŞİMŞEK

2. İnsan Rabbini tanıyor Ben cinleri ve insanları ancak Bana kulluk etsinler diye yarattım. • ZÂRİYÂT, 51:56

3. İnsan Rabbini tanıyor • İnsan, var oluş amacına uygun bir yapıda yaratıldı, gerekli yeteneklerle donatıldı.

4. İnsan Rabbini tanıyor • Görev: • Rabbini tanımak • Donanım: • Kâinatın bütün güzelliklerini keşfedecek yetenekler • “Ben” fikri • Mücerret düşünce

5. İnsan Rabbini tanıyor • Ona benzer hiçbir şey yoktur. • ŞÛRÂ, 42:11

6. İnsan Rabbini tanıyor • 1. aşama: • Maddî ve manevî duyular ve yetenekler kâinatın her tarafından bilgi ve duyguları toplar.

7. İnsan Rabbini tanıyor • 2. aşama: • İnsan, kâinatta olup bitenleri kendi yaptıklarıyla kıyaslar.

8. İnsan Rabbini tanıyor • 3. aşama: • İnsan, kendi yaptıklarının bir “hiç” olduğunu anlar.

9. Mücerret düşünce • Bir küre üzerinde yaşayan iki boyutlu canlılara, üzerinde yaşadıkları gezegenin üç boyutlu olduğunu nasıl anlatabiliriz?

10. Mücerret düşünce • Küreyi daireye benzetmek bir çözüm olabilir. • Sonuç: • “Küre, bir bakıma daireye benzer. Fakat daireden daha ötede, idrak edemediğimiz birşeydir.”

11. Mücerret düşünce • İnsan, kâinattaki varlıkları taklit ederek eserler vücuda getirir. • Sonra bir kıyas yapar: • Ben bunun taklidini nasıl yaptıysam, Allah da aslını yaptı.

12. Mücerret düşünce • Eser, mükemmelliği nisbetinde, sanatkârın mükemmelliğini gösterir. • Benim eserlerimde noksan var. • Onun eserleri ise kusursuz. • Onun sıfatları kemal mertebesinde. (Mücerret düşünce.)

13. Mücerret düşünce • Ben, bana ait bir eseri başkasının sahiplenmesine müsamaha göstermem. • Allah da mülkünü kimseyle paylaşmaz.

14. Muhkem ve müteşabih âyetler • Kur’ân, mücerret düşünce yeteneğine malik olan insana, Rabbini anlatır: • Muhkem âyetler, sağlıklı bir imanın temellerini sağlam şekilde tesbit eder. • Müteşabih âyetler de son derece canlı tasvirler yapar.

15. Mücerret düşünce • Allah size kendinizden bir misal verdi: Elinizin altındaki köle ve hizmetçilerinizden, size verdiğimiz rızka ortak olup da sizinle eşit hale gelebilecek ve birbirinizi sayar gibi sayacağınız kimseler olur mu? • Akıl eden bir topluluk için âyetleri Biz böyle açıklıyoruz. • RUM, 30:28

16. Muhkem ve müteşabih âyetler • Sana kitabı indiren de odur. O kitaptan bir kısmı muhkem âyetlerdir ki, onlar kitabın anasıdır; diğer bir kısmı da müteşabihattır. Kalplerinde eğrilik olanlar, fitne çıkarmak için müteşabih olanın peşine takılır da onu kendince yorumlamaya uğraşır. Oysa onların kesin yorumunu Allah’tan başkası bilemez. . . .

17. Muhkem ve müteşabih âyetler • İlimde derinlik sahibi olanlar ise, “Biz ona inandık; hepsi Rabbimizin katındandır” derler. Fakat bunu ancak selim akıl sahipleri düşünüp anlar. • Rabbimiz! Bizi doğru yola eriştirdikten sonra kalplerimizi tekrar sapıklığa meylettirme. Bize yüce katından bir rahmet bağışla. İstediklerimizi bize bağışlayan Sensin. • ÂL-İ İMRÂN, 3:7-8

18. Muhkem âyetler • Muhkem âyetler: • Mânâsı açık, başka şekilde anlaşılma ihtimali bulunmayan âyetler

19. Muhkem âyetler • Ona benzer hiçbir şey yoktur. • ŞÛRÂ, 42:11 • Allah herşeyin yaratıcısıdır. • ZÜMER, 39:62 • Ondan başka ilâh yoktur. • [29 âyette geçer]

20. Müteşabih âyetler • Müteşabih âyetler: • Bir benzetme içeren ve farklı şekillerde yorumlanmaya müsait olan âyetler

21. Müteşabih âyetler • Kaide: • Müteşabih âyetler, “kitabın anası” olan muhkem âyetlerin ışığında anlaşılır.

22. Müteşabih âyetler | sapmalar • Kalplerinde eğrilik olanlar, fitne çıkarmak için müteşabih olanın peşine takılır da onu kendince yorumlamaya uğraşır. • ÂL-İ İMRÂN, 3:7 • Resul-i Ekrem bu âyeti okuduktan sonra şöyle buyurdu: • Kur’ân-ı Kerimin müteşabih âyetlerine tâbi olan kimseleri gördüğünüzde, işte onlar Allah Tealânın “kalplerinde eğrilik olanlar” diye isimlendirdiği kimselerdir. Onlardan uzak durunuz. • Buharî, Tefsir: 3/1; Müslim, İlim: 1; Ebu Davud, Sünnet: 2

23. Müteşabih âyetler | sapmalar • Müteşabih âyetleri zahir mânâsıyla alıp Allah’a cisim ve mekân yakıştırmak: • Teşbih / Tecsim • Teşbih ve tecsim yolundan gidenler • Müşebbihe / Mücessime

24. Müteşabih âyetler | doğru yol • Ehl-i Sünnetin yolu: • Ta’tilsiz tenzih • 1. Selefiye / Mütekaddimîn: • Müteşabih âyetleri tevilsiz bir şekilde kabul edip gerçek mânâsını Allah’a havale etmek • 2. Müteahhirîn: • İlâhî sıfatların kudsiyetine ters düşmeyecek şekilde tevil etmek

25. Müteşabih âyetler • Sizin Rabbiniz, gökleri ve yeri altı günde yaratan, sonra da Arş üzerine kurulan Allah’tır. O, gecenin örtüsünü, onu peşi sıra kovalamakta olan gündüzün üstüne atar. Güneşi, Ayı ve yıldızları da O emrine boyun eğmiş olarak yarattı. Bilin ki, herşeyin yaratılışı da, idaresi de Ona aittir. Âlemlerin Rabbi olan Allah’ın şanı ne yücedir! • A’RÂF, 7:54

26. Müteşabih âyetler • Melekler göğün etrafındadır. Onların üstünde, Rabbinin Arş’ını o gün sekiz melek yüklenir. • HÂKKA, 69:17

27. Müteşabih âyetler • Yahudiler bir de “Allah’ın eli sıkıdır” dediler. Elleri bağlansın onu söyleyenlerin, lânet olsun onlara! Allah’ın iki eli de açıktır; nasıl dilerse öylece bağışlar. • MÂİDE, 5:64

28. Müteşabih âyetler • Allah buyurdu: “Ey İblis, Kendi elimle yarattığım şeye secde etmekten seni alıkoyan nedir? Büyüklük mü taslıyorsun, yoksa gerçekten yücelerden misin?” • SÂD, 38:75

29. Müteşabih âyetler • Sana biat edenler Allah’a biat etmiştir. Allah’ın eli onların eli üzerindedir. Ahdini bozan, kendi aleyhine bozmuş olur. Allah’a verdiği sözü tutan kimseye ise Allah büyük bir ödül verecektir. • FETİH, 48:10

30. Müteşabih âyetler • Doğu da, batı da Allah’ındır. Nereye dönseniz Allah’ın vechi orasıdır. Şüphesiz, Allah sonsuz genişlik sahibidir ve herşeyi hakkıyla bilir. • BAKARA, 2:115

31. Müteşabih âyetler • Yerin üzerinde kim varsa gelip geçicidir. • Ancak sonsuz büyüklük ve ikram sahibi olan Rabbinin vechi bâki kalır. • RAHMÂN, 55:26-27

32. Müteşabih âyetler • “Biz sizi livechillâh doyuruyoruz,” derler. “Yoksa sizden ne bir karşılık bekleriz, ne de bir teşekkür.” • İNSAN, 76:9

33. Müteşabih âyetler • İnkârla karşılaşmış kulumuza ödül olarak, gözümüzün önünde gemi akıp gidiyordu. • KAMER, 54:14

34. Müteşabih âyetler • Onu sandığa koy, sandığı deryaya bırak; derya onu sahile atsın, Bana ve ona düşman olan kişi de onu oradan alsın. Bir de sana, Benim gözümün önünde yetiştirilmen için, tarafımdan bir sevimlilik vermiştim. • TÂHÂ, 20:39

35. Müteşabih âyetler • Rabbinin hükmü erişinceye kadar sabret. Sen Bizim gözümüzün önündesin. Kalktığın zaman Rabbini hamd ile tesbih et. • TÛR, 52:48

36. Müteşabih âyetler • Yoksa onlar, buluttan gölgeler içinde Allah ve melekleri gelsin de işleri bitirilsin mi istiyorlar? Zaten bütün işler Allah’a döner. • BAKARA, 2:210

37. Müteşabih âyetler • Heyhat! Yeryüzü paramparça olduğunda, • Rabbin ve saf saf melekler geldiğinde, • O gün Cehennem de getirilir. O gün insan herşeyi hatırlar; fakat neye yarar hatırlamak? • FECR, 89:21-23

38. Müteşabih âyetler • Onlar Allah’ı hakkıyla takdir edemediler. Oysa kıyamet gününde bütün yeryüzü Onun avucunda, gökler ise dürülmüş halde elindedir. O her kusurdan münezzeh, onların ortak koştukları şeylerden de yücedir. • ZÜMER, 39:67

39. Müteşabih âyetler • Ey iman edenler! Size hayat verecek şeye çağırdığı zaman, Allah’a da, Resulüne de cevap verin. Bilin ki Allah kişiyle kalbinin arasına girer; ve siz de Onun huzurunda toplanacaksınız. • ENFÂL, 8:24

40. Müteşabih âyetler • Biz insanı yarattık; nefsinin ona ne fısıldadığını da biliriz. Çünkü Biz ona şahdamarından daha yakınız. • KAF, 50:16

41. Müteşabih âyetler • Sizden fazilet ve servet sahibi olanlar, akrabaya, yoksullara ve Allah yolunda hicret edenlere birşey vermemek için yemin etmesinler; hoşgörsünler ve bağışlasınlar. Allah’ın da sizi bağışlamasından hoşlanmaz mısınız? Allah ise çok bağışlayıcı, çok merhamet edicidir. • NUR, 24:22

42. Müteşabih âyetler • Mü’min kulunun tövbesi sebebiyle Allah’ın sevinci, şu adamınkinden daha fazladır: • O kişi, ıssız ve tehlikeli bir çöldedir. Yanında devesi, onun üzerinde de yiyecek ve içeceği bulunmaktadır. Derken adam uyur; uyandığında bakar ki devesi gitmiştir. • Susuzluktan dili kuruyuncaya kadar devesini arar. Sonra der ki, “Bari evvelce bulunduğum yere döneyim de orada uykuya yatıp öleyim.” Öylece ölmek üzere başını kolunun üzerine koyar. . . .

43. Müteşabih âyetler • Sonra, bir de uyanır ki, devesi yanı başında; azığı, yiyecek ve içeceği de üzerindedir. • İşte, mü’min kulunun tövbesi sebebiyle Allah’ın sevinci, o adamın azığıyla beraber devesini bulduğu andaki sevincinden daha fazladır. • Müslim, Tevbe: 3

44. Müteşabih âyetler • Kur’ân’ın bir mucizesi: • İnsanın idrak sınırını aşan ulûhiyet hakikatleri konusunda, • bir yandan kalbinde bozukluk olanla niyeti sağlam olanı ayırt ederken, • bir yandan da...

45. Müteşabih âyetler • bütün zamanlarda • bütün halk tabakaları üzerinde • sapasağlam bir inancın esaslarını tesis etmek ve korumak

46. Müteşabih âyetler • Yeni bir sûre indirildiğinde, onlardan “Bu sûre hanginizin imanını arttırdı?” diyenler olur. İman edenlere gelince, bu sûre gerçekten onların imanını arttırmıştır; onlar bununla sevinç duyarlar. • İndirilen sûre, kalplerinde hastalık bulunanların da pisliğine pislik katar; sonunda onlar kâfir olarak ölürler. • TEVBE, 9:124-125

47. Müteşabih âyetler • Elif lâm râ. Bu öyle bir kitaptır ki, hikmeti herşeyi kuşatan ve herşeyden haberdar olan Allah tarafından âyetleri kesin delillerle sapasağlam düzenlenmiş ve iyice açıklanmıştır. • HÛD, 11:1

48. İnternet adresleri • iman_ilmihali@googlegroups.com • utesav.org.tr • facebook.com/yazarumitsimsek