Gaz czy żywność ?

1. Gaz czy żywność ? czyli opowieść o tym dlaczego rolnicy podchodzą z rezerwą do gazu z łupków • Ewa Sufin-Jacquemart

2. Gaz łupkowy budzi emocje… • Problemem nie jest gaz łupkowy tylko technologia jego wydobycia: • szczelinowanie hydrauliczne = fracking 1.000.000 Strongagainstfracking Stop fracking in Nova Scotia Stop CSG fracking Byron Bay No FrackingWay Stop CSG fracking Brisbane Marcellus Protest

3. No fracking in Sussex Ban hydraulicfracturing in New Brunswick. Canada El Fracking! Stop shalemining in the Karoo Frack off (UK) Fightingfracking Stop shale-gaz drilling (fracking) Global Ban on Fracking FrackingTruth Alliance FrackingSucks British anti-fracking network No FrackingIreland No FrackingWay AU Stop EarthquakeFracking

4. …przecież już wydobywa się u nas gaz ziemny i nie ma protestów… • wydobycie gazu łupkowego to nie to samo co tradycyjne wydobycie gazu ziemnego… Dlaczego wszędzie tam gdzie wydobywa się gaz łupkowy tylu ludzi protestuje ?

5. Złoża łupków gazowych w porównaniu do innych typów złóż gazu ziemnego. A - konwencjonalny gaz, B - warstwa nieprzepuszczalna, C - łupki bogate w gaz, D - gaz piaskowcowy, E - ropa naftowa, F - konwencjonalny gaz, G - gaz w złożach węgla • Wydobycie gazu łupkowego to tysiące odwiertów, co kilka kilometrów lub mniej, każdy odwiert złożony z kilkunastu wierceń poziomych, w każdym szybie zostaje dokonane kilkukrotne szczelinowanie hydrauliczne przy pomocy ogromnej ilości wody • z dodatkiem piasku i chemikaliów.

6. 1. Ogromne zużycie wody Zagrożenia wynikające z technologii szczelinowania hydraulicznego 1 odwiert 20 000 m3 czyli 1000 cystern wody Polska jest jednym z krajów UE o najmniejszych zasobach wody pitnej (podobnych do Egiptu), a czysta woda jest elementem niezbędnym do życia. Rolnicy nie mają gwarancji, że w sytuacji niedoboru wody rolnictwo będzie priorytetowe wobec przemysłu wydobywczego Inwestorzy mają mieć zagwarantowaną wodę przez samorządy, bez opłat

7. Używanie szkodliwych środków chemicznych • amerykańska uznana, wielokrotnie nagradzana ekolożka, dr Theo Colborn, specjalistka od wpływu zanieczyszczeń chemicznych na zdrowie, śledzi temat od lat - zidentyfikowała już ponad 600 różnych środków chemicznych używanych przez firmy gazowe, z których niektóre już w niewielkich ilościach wywołują uciążliwe dolegliwości i choroby polskie media i władze podają informacje mało wiarygodne: „niegroźne dla środowiska środki, używane w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i do produkcji kosmetyków” • dziś, pod naciskiem protestów, koncerny komunikują listy środków, ale nie do wszystkich złóż i niepełne, a i tak są na nich substancje toksyczne • nie wiadomo jaki jest skumulowany efekt oddziaływania na środowisko tak licznych substancji, wchodzących w reakcje pod ciśnieniem z substancjami uwolnionymi z łupków  czy na pewno substancje te nigdy nie będą przenikać do produktów rolnych uprawianych w pobliżu wiertni ?

8. Hazardous Components = składniki niebezpieczne, szkodliwe Tylko kilka produktów nie zawiera składników niebezpiecznych

9. „Proprietary Component” – składnik znany wyłącznie producentowi

10. polskie media i władze systematycznie podkreślają, że: • „chemikaliów jest zaledwie 0,5 – 2,5 %” • ale • 2,5% x 20.000 m3 = 500 m3 • chemikaliów na każdy odwiert Artykuł na portalu samorządowym informujący o pozytywnych wynikach kontroli po wierceniu k. Łebienia podaje, że do szczelinowania zużyto 17.322 m3 wody z domieszką 462 m3 chemikaliów: http://www.portalsamorzadowy.pl/gospodarka-komunalna/poszukiwania-gazu-lupkowego-bezpieczne,29531_0.html

11. Powtarzające się przypadki zanieczyszczenia wody pitnej Badania wykonane w 2010 r. przez EPA w Wyoming potwierdziły w przebadanych miejscach problemy z wodą pitnąi EPA nie wykluczyła związku z wierceniami gazu łupkowego. Poza wysoką zawartością metanu, w wodzie stwierdzono obecność substancji znanych z właściwości rakotwórczych jakfluoranten, piren i benzo(a)piren, antracen,metali jak chrom, aluminum, ołówi inne metale,oraz innych jak chlorki, sole, bromistront. Jednakże dla wielu z tych substancji nie ma norm, więc EPA nie wyciąga wniosków o szkodliwości tej wody dla zdrowia i środowiska. Raporty wykonane we Francji – jeden na zlecenie rządu, drugi parlamentarny, stanowczo wykluczają wszelkie odwierty na zbiornikach wód podziemnych oraz w regionach o nieznanej strukturze hydrogeologicznej W Polsce wydano wiele koncesji i zezwoleń na odwierty na Głównych Zbiornikach Wód Podziemnych, których plany ochrony wciąż nie zostały opracowane, gdyż wciąż nie wdrożono unijnej Ramowej Dyrektywy Wodnej i dyrektywy o ochronie wód podziemnych.

12. Większość toksycznego „płynu szczelinującego” pozostaje na zawsze pod ziemią – niekontrolowana, pozostałą część wydobywa się na powierzchnię i składuje w zewnętrznych odkrytych basenach. • W Polsce (wiercenie k. Łebienia): „Znaczna część płynu zwrotnego zostanie wykorzystana do kolejnego zabiegu szczelinowania w innym otworze. Odpady o konsystencji płynnej zostały przekazane do specjalistycznej utylizacji” (?).* Ten sam artykuł potwierdza toksyczność płynu zwrotnego • (http://www.portalsamorzadowy.pl/gospodarka-komunalna/poszukiwania-gazu-lupkowego-bezpieczne,29531_0.html). • Toksyczny płyn zwrotny z niewiadomego odwiertu został wylany bez zabezpieczenia do starej żwirowni w okolicy Słupska, starosta powiatu słupskiego złożył skargę do Prokuratury. Toksyczny płyn szczelinujący i „płyn zwrotny”? Rozpylanie „płynu zwrotnego”

13. Do wód może przedostawać się metan W niektórych domach woda w kranie jest „palna”, co niekiedy może mieć związek z wydobyciem gazu z łupków. Poza problemem zdrowotnym istnieje zagrożenie wybuchem

14. Następuje zanieczyszczenie powietrza lotnymi związkami organicznymi i toksynami, w tym rakotwórczym benzenem EPA, „OVERVIEW OF FINAL AMENDMENTS TO AIR REGULATIONS FOR THE OIL AND NATURAL GAS INDUSTRY”, 2012-04-17: • The oil and gas industry is a significant source of VOCs, which contribute to the formation of ground-level ozone (smog). Data provided to EPA’s Natural Gas STAR Program show that some of the largest air emissions in the natural gas industry occur as natural gas wells that have been fractured are being prepared for production. During a stage of well completion known as “flowback,” fracturing fluids, water, and reservoir gas come to the surface at a high velocity and volume. This mixture includes a high volume of VOCs and methane, along with air toxics such as benzene, ethylbenzene and n-hexane. The typical flowback process lasts from three to 10 days. Pollution also is emitted from other processes and equipment in the industry that prepare gas for sale and that assist in moving it through pipelines. (http://www.epa.gov/airquality/oilandgas/pdfs/20120417fs.pdf str.3)

15. Na skutek złej jakości wody i zatrutego gazem i chemikaliami powietrza chorują zwierzęta i ludzie • Częściowo potwierdziły to badania opublikowane w styczniu 2012 roku przez Uniwersity of Massachussets: raport potwierdził szkodliwość gazu łupkowego dla zwierząt i ludzi; w USA znane są też udokumentowane przypadki pomoru zwierząt Film „Gasland” przyciągnął uwagę opinii publicznej na problem chorujących ludzi i zwierząt (ludzie mają migreny, dzwonienie w uszach, tracą węch i smak, potem zapadają na bolesne neuropatie z nieodwracalnymi uszkodzeniami mózgu, zwierzętom wypada sierść, tracą apetyt, chudną), dr Theo Colborn potwierdza takie reakcje na długotrwałe spożywanie i wdychanie gazu i innych chemikaliów.

16. Hałas i wyniszczone tereny z powodu dojazdu ciężarówek • Wieże wiertnicze znajdują się co kilka kilometrów (w USA jest ich już ok. 2 milionów) • Do każdej wieży w okresie rozruchu musi codziennie dojechać kilkadziesiąt ciężarówek ze sprzętem, wodą, chemikaliami i materiałami wiertniczymi, przez co trzeba zrobić drogi dojazdowe, a następnie okoliczni mieszkańcy muszą znosić stały hałas; zdarzają się wypadki i rozlane substancje przedostają się do gleby • Czasem wieże są zlokalizowane blisko siebie na parcelach wiertniczych (tzw. pad), wówczas degradacja otoczenia i uciążliwość dla mieszkańców są jeszcze większe

17. Negatywny bilans emisji gazów cieplarnianych • Podwójne badania wykonane w 2011 r. przez EPA i CornellUniversity potwierdziły znacznie wyższy poziom ulatniania się metanu towarzyszący wydobyciu gazu łupkowego, niż wynikało to z informacji podawanych przez przedstawicieli przemysłu gazowego • Ogólny bilans zysku ze spalania gazu łupkowego (zamiast węgla czy ropy), uwzględniając emisje towarzyszące wydobyciu i produkcji, wydaje się być zdecydowanie negatywny przez 50 lat nie jest to dobra nowina dla Polski ! (http://zielonewiadomosci.pl/tematy/energetyka/gaz-lupkowy-czy-wegiel-falszywa-debata/) • W kwietniu 2012 r. EPA wydało rozporządzenie o obowiązku stosowania w USA tzw. greencompletion, bardzo drogiej instalacji do wychwytywania metanu, dając firmom 3 lata na jego wdrożenie w Polsce nie mówi się o potrzebie takiego wyposażenia

18. Wstrząsy i trzęsienia związane z poszukiwaniem i wydobyciem • W UK i Kanadzie podejrzewa się związek między wydobyciem gazu łupkowego a powtarzającymi się trzęsieniami ziemi. • W USA w stanie Arkansas w ciągu 6 m-cy odnotowano ponad 700 niezbyt mocnych trzęsień ziemi. Jednakże po trzęsieniu ziemi o mocy 4.7 w dniu 27.02.2011, władze stanu Arkansas zarządziły wstrzymanie do odwołania nowych wierceń i szczelinowania hydraulicznego:  http://www.allgov.com/Controversies/ViewNews/Arkansas_Suspends_Drilling_of_Injection_Wells_after_Earthquake_Swarm_110302 • Również w Polsce odnotowano wstrząsy zagrażające budynkom i infrastrukturze , już w procesie poszukiwania złóż gazu łupkowego, • a w jednym przypadku zawaliła się • wieża średniowiecznego kościoła

19. Całkowita zmiana pejzażu i zajęcie wielkich obszarów pod wydobycie • Technologia wymaga wielkich ilości odwiertów bliskich jeden od drugiego, co powoduje całkowitą zmianę charakteru terytorium: utratę powierzchni rolnej i upadek (agro) turystyki

20. Kontekst prawno-organizacyjny wydobycia gazu łupkowego • Kontekst w USA • Ze wszystkich ustaw o ochronie środowiska wyłączono przemysł wydobywczy (z 7 aktów podstawowych o ochronie środowiska) • Strukturom ochrony środowiska w administracji państwowej drastycznie zmniejszono środki; liczba inspektorów nie rośnie proporcjonalnie do liczby wierceń, a ponadto przez wiele lat istniały silne konflikty interesów. • Firmy wydobywcze zachowują się w sposób arogancki i bezwzględny w stosunku do poszkodowanych mieszkańców, którzy nie znajdują wsparcia w powołanych do tego instytucjach państwowych. • Osoby poszkodowane, aby uzyskać od firm wydobywczych jakiekolwiek zadośćuczynienie finansowe muszą podpisać zobowiązanie o milczeniu, stąd mocno ograniczone jest upublicznianie informacji o incydentach szkodliwych dla ludzi i środowiska.  Czy w Polsce uda się zachować bezstronność i zapewnić skuteczną kontrolę służb ochrony środowiska , oraz zmienić postępowanie tych samych firm?

21. Moratoria w innych krajach • W prowincji Quebec w Kanadzie, w stanach Nowy Jork i Arkansas w USA, w Bułgarii i we Francji ogłoszono moratoria na szczelinowanie hydrauliczne w łupkach, potem także w Rumunii i Czechach (w Rumunii następnie moratorium zawieszono). Od roku kilkadziesiąt miast i miasteczek USA wprowadziło zakaz dalszych odwiertów. • We Francji wydanie kilku koncesji na poszukiwanie gazu łupkowego wywołało falę protestów mieszkańców, przede wszystkim rolników. W ciągu kilku miesięcy powstało ponad 250 kolektywów przeciw szczelinowaniu hydraulicznemu, również samorządowych. • Raport wstępny z kwietnia 2011 r. , wykonany na zlecenie rządu francuskiego , zawiera m.in. następujące rekomendacje: • przestrzeganie zasady przezorności • powołanie Krajowego Komitetu Naukowego • rozpoczęcie badań naukowych, pod ścisłą kontrolą, w celu dokładnego sprawdzenia ryzyka stosowanej metody i ewentualnie wynalezienia innej • wiercenie (badawcze) wyłącznie w miejscach o bardzo precyzyjnej kartografii hydrologicznej • w każdym miejscu wiercenia (badawczego) utworzenie komitetu obywatelskiego (radni + stowarzyszenia ekologów) dla ścisłej kontroli odwiertów. • W lipcu 2011 r. ustawowo zabroniono stosowania we Francji metody szczelinowania hydraulicznego, a w październiku cofnięto wydane koncesje.

22. Co na to Unia Europejska? • W PE długo toczyła się debata nad wprowadzeniem moratorium na szczelinowanie hydrauliczne łupków w UE. Polscy europosłowie wszystkich ugrupowań bronią zawzięcie prawa Polski do szczelinowania, wiążąc sprawę eksploatacji łupków z bezpieczeństwem kraju – tak samo jak bronią prawa Polski do wysokoenergetycznej i wysokoemisyjnej gospodarki. • Na zamówienie Parlamentu Europejskiego w 2011 r. został opracowany raport nt. zagrożeń dla środowiska techniki szczelinowania hydraulicznego, diagnoza w nim zbliżona jest to diagnozy w raporcie francuskich deputowanych. KE opracowała raport nt. prawa unijnego w zakresie paliw niekonwencjonalnych. • Pod naciskiem polskiego rządu, polskich europosłów i polskiego komisarza ds. budżetu KE wydała zgodę na wydobycie gazu łupkowego w Polsce. Nie udało się też wprowadzić obowiązku przeprowadzania OOŚ na każdym etapie procesu. • KE wydała na początku 2014 r. rekomendacje, których zastosowanie będzie oceniane po 18 miesiącach. Jeżeli kraje członkowskie źle je będą wdrażać, KE powróci do prac nad dyrektywą.

23. Obawy w Polsce… • Czy odwierty w Polsce będą na pewno pod ścisłą kontrolą dla ograniczenia zagrożeń dla środowiska ? raport NIK jak i inne przesłanki potwierdzają, że możemy mieć w tym względzie poważne obawy: • Z raportu NIK wynika, że ani Ministerstwo Środowiska, ani Inspekcja Ochrony Środowiska, ani Wojewódzkie Urzędy Górnicze ani PIG nie wypełniają prawidłowo funkcji kontrolnych • Projekt nowelizacji prawa geologicznego i górniczego służy interesom inwestorów, m.in. zwalniając ich z wszelkich podatków do 2020 roku i zezwalając na wywłaszczenia rolników • Jak wynika z bazy danych organizacji ProPublica, nawet w tak bogatym kraju jak USA nie ma wystarczającej ilości inspektorów do skontrolowania wszystkich odwiertów (niektóre wiertnie nie były kontrolowane od kilku lat)  a jak będzie w Polsce ? • „Ministerstwo Środowiska nie pełni swojej funkcji: zamiast pilnować warunków bezpieczeństwa środowiskowego i zdrowotnego, przekształciło się w resort gospodarczy, który zajmuje się promocją gazu łupkowego.” (z wniosku Partii Zieloni do NIK) • Dyrektor Państwowej Służby Hydrologicznej mającej zajmować się ochroną wód podziemnych podlega Dyrektorowi Państwowego Instytutu Geologicznego odpowiedzialnemu za Państwową Służbę Geologiczną (w tym za wydobycie gazu łupkowego). • Reportaż nakręcony przez TVN w Rogowie (lubelskie) nie daje nadziei na solidną kontrolę, ani gwarancji na zapewnienie bezpieczeństwa dla ludzi i środowiska http://www.youtube.com/watch?v=3DhUqCf3FYM ,

24. Główne wnioski dla rolników… • Poszukiwanie gazu łupkowego jest sprzeczne z interesem rolników, w szczególności : • ze względu na wielkie zużycie powierzchni rolnych • ze względu na konflikt w użyciu wody • ze względu na potencjalne zanieczyszczenia i skażenia – wody, gleby, powietrza (skumulowany efekt dla środowiska) • ze względu na spadek zainteresowania agroturystyką • ze względu na potencjalną możliwość wywłaszczania • W szczególności poszukiwanie i wydobycie gazu łupkowego jest zagrożeniem dla upraw ekologicznych

25. Najdłuższy protest rolników na świecie… http://occupychevron

26. http://occupychevron.tumblr.com/ 15 marca 2014 o 15:00 – manifestacja w Żurawlowie

27. Organizujemy się… http://www.zlupieni.pl/ - sieć współpracująca z siecią euro-śródziemnomorską