FRUNKUL, KARBUNKUL

1. FRUNKUL, KARBUNKUL

2. FRUNKUL • Frunkul- tək tük kisəsinin və yaxın piy vəzisinin kəskin irinli nekrotik iltihabıdır

3. ETİOLOGİYASİ VƏ PATOGENEZİ • Törədiciləri- streptokok, stafilokok esas törədici kimi isə qızılı stafilokok sayilir. • Rastlanmasin görə- kisilərdə və klinika müraciyət 6,6% • Ən cox boyunda, Beldə, kürəkdə, sarğıda, üzdə rast gəlinir • Şərait yaradan faktorlar- şəxsi gigiyena, alimentar çatmazlıq, şəkər mübadiləsinin pozulması, bədənin yorgunluğu,dərinin surtunməsi siymalar və s.

4. KLİNİKASİ VƏ PATOGENEZİ

5. Infiltrat ocağı: • Tük ətrafinda dəridə - qizarti, ağrılı qabarcıq • 24-48 saat sonra follikulun aözi ətrafinda sarı ləkə--irinli suluq • Proses sönə də bilər, bəzi hallarda 2-ci mərhələyə kecir

7. Nekrotik irinli közün qopması: • Tük kisəsi və piy vəzi əriyib irinə çevrilir • Infiltrat və qizartinin hüdudlari genişləyir • Infiltrat mərkəzində nazikləşmis dəri altinda sari yaşil kutlə--irin közü görünür • Dəriyə baxanda: limfa damarlari istiqamətinda qızartı (limfangit), məhəlli limfatik düyünlərin böyüməsi (limfadenit) və ağrilı olmasi görünür.

8. Üst dodaqda, burunda, yanaqda, qaşüstü nahiyədə frunkul: • Üz venasi şaxələrində tromboflebitə, bununla əlaqədar olaraq güclü baş ağrilarina, hərarətin yüsəlməsinə (38-40C) səbəb olur • Ocaq üzərindəki nazik dəri örtüyü nekrozlaşır və irinli möhtəviyyat dəri üzərinə axir və novbəti mərhə baslayir

10. Çapıqlaşma : • Irnli ocaq tam boşaldiqdan sonra yerində--dənəvər toxuma ilə örtülü boşluq əmələ gəlir • Dənəvər toxumada da birləşdirici toxumaya çevrilərək çapıqlaşır • Dəri isə epitellə örtülur

11. Müalicə • KONSERVATİV • CƏRRAHİ üsulla aparılır

12. Konservativ üsul: • Fəsadlasmamış frunkul zamanı tətbiq olunur • Frunkul üzərinə isidici qoymaq məsləhət deyil • Bütün infiltrat sahəsi 70 %li etil spirti ilə slinməli • Irinli kisə isə 5%li yod məhlulla yandirilmali

13. Lazerlə şualandirilma və fiziki üsullardan istifadə edilməlir • Infiltrat ətrafina 2-3 nöqtədən antibiotik-novakain yaxud lidakain məhlulu yeridilməli • Nekrotik-irinli ocaq təzahür edikdə dəri səthinə salisil turşu tozu səpilir • Nekrotik toxuma pinsetlə götürülür • Bosluq yuyulur və ötürücü rezin parçası yeridilir

14. Qalıq yara səthi təkrari antiseptik və məlhəmlərlə islənərək aseptik sarğı qoyulur • Sfətdə olan fəsadlaşmış (limfadenit, limfangit) və ağir yanaşi gedən xəstəlikərdə: antibiotik+iltihabelyhinə+immun preparatlarin təyini+qanin ultrabənövşəyi şualandirilması

15. Sfətdə xüsusən üst dodaqda, burun dodaq bucağında-frunkul tromb>>vena şaxələri>>vena cibleri>>meningit ola bilər Bu da 80-100 % hallarda ölümlə nəticələnir Frunkulu sıxmaq olmaz • belə xəstələrə: antibiotiklər, iltihabəleyhinə və qanin reologiyasini yaxsilaşdiran dərmanlar(asprin,trental) ,yataqda uzanmak, danişmamaq, sulu qida qəbulu məsləhətdir

16. Cərrahi üsul • Absesləşmiş böyük frunkulda kəsik aparilir • frunkulun təkrarlanmasının qarsisini almaq məqsədi ilə xəstəyə stafilokok anatoksini yeridilməlidir.

17. FRUNKULYOZ • Bədənin müxtəlif nahiyələrində və müxtəlif inkişaf səviyyələrində olan coxsaylı frunkul əmələ gəlməsinə -frunkulyoz deyilir • Hər bir frunkulun mualicəsi ayri ayriliqda ümumi qaydada aparılıri • Ümumi dəri səthi təmizlənməli antibiotiklər, immun preparatlar(levamizol, T-aktivin, interferon) təyin edilməli, qanı ultrabənövşəyi və lazerlə şualandırılmasi aparilmalidir

18. KARBUNKUL • Bir neçə tük kisəsinin və piy vəzisinin kəskin irinli-nekrotik iltihabidir • Bəzən 8-10 frunkul birləsməsindən yaranir

19. Etiologiyasi və patogenezi • Tödrədici: stafilokok ,streptokok • Rast gəlinir: ən cox 40-45 yasda, şexsi gigiyenaya əməl olunmadıqda, alimentar pozuntu, və şəkərli diabet zamani • Yayılması: boyun arxası,ənsə, kürək, bel, sifət, dodaqlarda və sarğıda • 7-10 gün ərzində kabunkulun mərkəzində irinlik əmələ gəlirvə partlayir • Irin xaric olduqdan sonra əlamətlər sönür

20. Patoloji anatomiyası • Frunkuldan fərqli olaraq irinli iltihab 5-10 tük kisəsində və piy vəzində eyni zamanda baslanır • Araliq toxumalarda məhv olaraq böyük nekroz ocaq yaranır, dərialti toxumalara kimi yayilir • Karbunkulun ətrafinda limfa və vena damarları tromblaşır, limfa düyünləri iltihaba qoşulur

21. 2 mərhələlidir: 1-infiltrat 2-irinli parçalanma Şikayətlər: iltihab nahiyyəsində ağri, hərarətin yuksəlməsi, titrəmədən, zəifləmədən, əzginlikdən, istahsizlıdan , başağrilarindan Klinikasi

22. Infeksiyalaşmış dəri: müxtəlif ölçüdə qırmızı, bərk ağrılı, tədricən dəri göyümtül rəngə çalır • Hərarət 39C əqədər yuksəlir • Şişkinlik surətlə böyüyür və 2-3 gündən sonra mərkəzdə irinlik görunur və yırtılır • Kabunkulun dibi xəlbir deşiklərini xatırladır • Bu dövrdə agri, qızarrti, ödem azalır və sağalma gedir • Dəyişikliklər təxminən 1 ay davam edir • Bəzən limfadenit, limfangit, tromboflebitlə fəsadlaşır

23. Nekroz toxumalar xaric olduqdan sonra infiltratin mərkəzində dibi sar-yaşıl nekrozla örtülü irin boşluğu görünür

24. Müalicəsi • Yerli • Ümumi

25. Yerli müalicə • Başlanğıc mərhələdə konsertvativ tedbirlər gorulur • Əsas müalicə cərrahi yoldur • Agrısizlaşdırma+ xaçvari yaxud H-vari kəsik aparilir, nekrozlaşmış toxuma çıxarılır • Açılmış yara 3% li hidrogrn peroksidlə yuyulur • Yara antiseptiklərlə, fermenlər və antibiotiklərlə isladılmmış tənzif parça yeridilir

26. Ümumi müalicə • Qanda şəkərin səviyyəsin aşağı salmaq • Antibiotiklər • Intoksikasiyaəleyhinə dərmanlar • Qan əvəzedicilər • Immun sistemini tənzimləyən dərmanlar • Qanin ultrabənövşəyi və lazer süalandırılması • Stafilokok əleyhinə qamma-qlobulin və s.