Hoofdstuk 8: Volmaakte mededinging

1. Economie, een Inleiding Hoofdstuk 8:Volmaakte mededinging

2. Volmaakte mededinging - Inhoudstafel • Kenmerken van de competitieve marktvorm • Individueel aanbod van de competitieve onderneming • Het marktevenwicht onder perfecte mededinging • Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht

3. Volmaakte mededinging - Inhoudstafel • Kenmerken van de competitieve marktvorm 1. Prijsnemerschap 2. Vrije toe- en uittreding • Individueel aanbod van de competitieve onderneming • Het marktevenwicht onder perfecte mededinging • Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht

4. 1.1. Prijsnemerschap • Merk op: verschil tussen marktvormen • Volmaakte mededinging (met prijsnemerschap) • Oligopolie • Monopolie maken wij aan aanbodzijde • Prijsnemerschap, aan aanbodzijde: • Individuele producent: • Heeft verwaarloosbaar rechtstreeks effect op prijs gegeven output van concurrenten • Heeft verwachting dat zijn outputbeslissing niet leidt tot reactie van concurrenten

5. 1.1. Prijsnemerschap • Indicatoren van mate van prijsnemerschap: • Aantal ondernemingen en hun grootte • Zeer veel kleine ondernemingen (marktatomisme)  Hoge mate van prijsnemerschap  Kleine concentratiemaatstaf • Beperkt aantal grote ondernemingen  Kleine mate van prijsnemerschap  Grote concentratiemaatstaf

6. 1.1. Prijsnemerschap • Indicatoren van mate van prijsnemerschap: • Homogeniteit van geproduceerde goederen • Homogene goederen  Hoge mate van prijsnemerschap • Gedifferentieerde goederen  Kleine mate van prijsnemerschap  Invloed op prijzen is mogelijk  Monopolistische mededinging: marktmacht dankzij differentiatie en merknamen, wel nog mededinging van andere merken

7. 1.1. Prijsnemerschap • Indicatoren van mate van prijsnemerschap: • Mate van prijsinformatie • Perfecte informatie  Hoge mate van prijsnemerschap • Imperfecte informatie  Invloed op prijzen is mogelijk

8. Volmaakte mededinging - Inhoudstafel • Kenmerken van de competitieve marktvorm 1. Prijsnemerschap 2. Vrije toe- en uittreding • Individueel aanbod van de competitieve onderneming • Het marktevenwicht onder perfecte mededinging • Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht

9. 1.2. Vrije toe- en uittreding • Toetredingsbelemmeringen • Technologische belemmeringen • Moeilijk imiteerbare producten • Schaalvoordelen • Wettelijke beperkingen

10. Volmaakte mededinging - Inhoudstafel • Kenmerken van de competitieve marktvorm • Individueel aanbod van de competitieve onderneming • Het marktevenwicht onder perfecte mededinging • Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht

11. 2. Individueel aanbod van de competitieve onderneming • Prijsnemerschap vereenvoudigt de twee gedragsregels • Marginale outputregel • Sluitingsregel

12. Volmaakte mededinging - Inhoudstafel • Kenmerken van de competitieve marktvorm • Individueel aanbod van de competitieve onderneming 1. Gemiddelde en marginale ontvangsten voor de competitieve onderneming 2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn 3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn • Het marktevenwicht onder perfecte mededinging • Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht

13. 2.1. Gemiddelde en marginale ontvangsten voor de competitieve onderneming • Ondernemingsvraag: perfect prijselastisch • Vraagcurve horizontaal • Prijs exogeen (prijsnemerschap), onafhankelijk van out-putniveau individuele onderneming • Totale opbrengsten: • Gemiddelde opbrengsten: • Marginale opbrengsten:

15. Volmaakte mededinging - Inhoudstafel • Kenmerken van de competitieve marktvorm • Individueel aanbod van de competitieve onderneming 1. Gemiddelde en marginale ontvangsten voor de competitieve onderneming 2.Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn 3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn • Het marktevenwicht onder perfecte mededinging • Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht

16. 2.2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn • Korte termijn: • Marginale kostencurve op korte termijn • Gemiddelde variabele kostencurve • Gemiddelde totale kostencurve (inclusief gemiddelde vaste kosten) is irrelevant, want deze vaste kosten kunnen toch niet vermeden worden • Zelfs als onderneming zou beslissen om niets te produceren

18. 2.2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn • Outputregel: • Snijpunt A of B? • Winstmaximum: Snijpunt in stijgend gedeelte van de marginale kostencurve

19. 2.2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn • Sluitingsregel: • Productie op korte termijn is verantwoord: • Als prijs minstens gemiddelde variabele kosten dekt • Als variabele winst niet-negatief is

20. 2.2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn • Constructie van aanbodcurve op korte termijn: • a) Voor een marktprijs onder het minimum van de GVK-curve is het aanbod van de competitieve onderneming gelijk aan nul (sluitingsregel); • b) Voor prijzen gelijk aan of hoger dan het minimum van de GVK-curvevolgt het aanbod het stijgende deel van de (KT) MK-curve

22. Volmaakte mededinging - Inhoudstafel • Kenmerken van de competitieve marktvorm • Individueel aanbod van de competitieve onderneming 1. Gemiddelde en marginale ontvangsten voor de competitieve onderneming 2. Het aanbod van de individuele onderneming op korte termijn 3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn • Het marktevenwicht onder perfecte mededinging • Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht

23. 2.3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn • Lange termijn: • Marginale kostencurve op lange termijn • Vlakker dan marginale kostencurve op korte termijn • Meer ruimte voor optimale combinatie inputs • Gemiddelde totale kosten • Alle kosten zijn variabel

24. 2.3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn • Outputregel: • Sluitingsregel: • Productie op lange termijn is verantwoord: • Als prijs minstens gemiddelde kosten dekt • Als winst niet-negatief is

25. 2.3. Het aanbod van de individuele onderneming op lange termijn • Constructie van aanbodfunctie op lange termijn: • a) Voor een marktprijs onder het minimum van de (LT) GK-functie is het aanbod van de competitieve onderneming gelijk aan nul (sluitingsregel); • b) Voor prijzen gelijk of hoger dan de (LT) GK-functie volgt het aanbod het stijgende deel van de (LT) MK-functie

27. Volmaakte mededinging - Inhoudstafel • Kenmerken van de competitieve marktvorm • Individueel aanbod van de competitieve onderneming • Het marktevenwicht onder perfecte mededinging • Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht

28. 3. Het marktevenwicht onder perfecte mededinging • Marktvraag en -aanbod • Individuele vraagfuncties  Marktvraag • Individuele aanbodfuncties  Marktaanbod • Prijs • Exogeen voor individuele consumenten (assumptie) en individuele producenten (perfecte mededinging) • Endogeen op niveau van markt

29. Volmaakte mededinging - Inhoudstafel • Kenmerken van de competitieve marktvorm • Individueel aanbod van de competitieve onderneming • Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 1. De marktvraag als horizontale sommatie van individuele gevraagde hoeveelheden 2. Het competitieve evenwicht op korte termijn 3. Het competitieve evenwicht op lange termijn • Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht

30. 3.1. De marktvraag als horizontale sommatie van individuele gevraagde hoeveelheden • Marktvraag: som van gevraagde hoeveelheden bij gegeven prijs • Beschouw markt met • 100 vragers type X • 50 vragers type Y • Bij marktprijs = €2,5 • Totale gevraagde hoeveelheid = 600 (5*100 + 2*50)

32. Volmaakte mededinging - Inhoudstafel • Kenmerken van de competitieve marktvorm • Individueel aanbod van de competitieve onderneming • Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 1. De marktvraag als horizontale sommatie van individuele gevraagde hoeveelheden 2. Het competitieve evenwicht op korte termijn 3. Het competitieve evenwicht op lange termijn • Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht

33. Het competitieve evenwicht • Marktaanbod: som van aangeboden hoeveelheden bij gegeven prijs • Onderscheid • Korte termijn • Sommige productiefactoren vast • Individuele aanbodfunctie ~ KT marginale kostenfunctie • Lange termijn • Alle productiefactoren variabel • Individuele aanbodfunctie ~ LT marginale kostenfunctie (minder steil) • Vrije toe- en uittreding

34. 3.2. Het competitieve evenwicht op korte termijn • Competitief marktevenwicht op korte termijn • a) uit winstmaximalisatie door individuele onderneming volgt dat prijs = marginale kosten op korte termijn; • b) uit prijsmechanisme volgt prijs waarbij vraag en aanbod aan elkaar gelijk zijn • Figuur 8.5.: competitief marktevenwicht • a) prijs = marginale kosten (KT) = 3,4 • b) vraag = aanbod (80*35) = 2800

36. Volmaakte mededinging - Inhoudstafel • Kenmerken van de competitieve marktvorm • Individueel aanbod van de competitieve onderneming • Het marktevenwicht onder perfecte mededinging 1. De marktvraag als horizontale sommatie van individuele gevraagde hoeveelheden 2. Het competitieve evenwicht op korte termijn 3.Het competitieve evenwicht op lange termijn • Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht

37. 3.3. Het competitieve evenwicht op lange termijn • Lange termijn • Beschouwt marginale en gemiddelde kostenfuncties op lange termijn: elastischer • Aantal ondernemingen is niet gegeven, dit aantal wordt endogeen bepaald

38. 3.3. Het competitieve evenwicht op lange termijn • Competitief marktevenwicht op lange termijn • a) uit winstmaximalisatie door individuele onderneming volgt dat prijs = marginale kosten; • b) uit vrije toetreding volgt dat prijs = minimum van gemiddelde kostenfunctie, zodat geen winst meer wordt gemaakt; • c) aantal ondernemingen is zodanig dat marktvraag = marktaanbod • Figuur 8.6.: competitief marktevenwicht • a) prijs = marginale kosten (LT) = 3 • b) prijs = minimum gemiddelde kostenfunctie (LT) = 3 • c) vraag = aanbod (150*20) = 3000

40. 3.3. Het competitieve evenwicht op lange termijn • Indien alle ondernemingen identieke kostenstructuur • Marktaanbod op lange termijn volledig horizontaal • Prijsstijging: winstperspectief: toetreders • Prijsdaling: verlies: uittreders • Vraag bepaalt enkel aantal bedrijven in markt en daaruit voortvloeiende totale productie • Indien ondernemingen verschillende kostenstructuur • Verschillende technologie: verschillende kostenstructuur • Marktaanbod op lange termijn niet horizontaal

41. 3.3. Het competitieve evenwicht op lange termijn • Beschouw Figuur 8.7.: • Ondernemingen type A (links) • Max 50 • Betere productietechnologie • Onderneming type B (rechts) • Onbeperkt in aantal • Slechtere productietechnologie • Vlakke aanbodcurve vanaf prijs = 3,6 • Vanaf dan biedt ook type B aan (onbeperkte technologie)

43. 3.3. Het competitieve evenwicht op lange termijn • Ondernemingen van type A: inframarginale toetreders • Maken wel degelijk ‘winst’ • = Economische rente • Meest efficiënte ondernemingen halen economische rente binnen omdat zij toegang hebben tot schaarse technologie

44. Volmaakte mededinging - Inhoudstafel • Kenmerken van de competitieve marktvorm • Individueel aanbod van de competitieve onderneming • Het marktevenwicht onder perfecte mededinging • Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht

45. 4. Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht • Normatieve uitspraken over marktgebeuren • Bijvoorbeeld: vrije markt = ‘beste’ manier om economische beslissingen te nemen

46. Volmaakte mededinging - Inhoudstafel • Kenmerken van de competitieve marktvorm • Individueel aanbod van de competitieve onderneming • Het marktevenwicht onder perfecte mededinging • Welvaartsinterpretatie van het competitieve evenwicht 1. Het criterium van Pareto 2. Welvaartsinterpretatie van vraag en aanbod 3. Het eerste welvaartstheorema 4. Het welvaartsverlies bij het niet tot stand komen van het marktevenwicht 5. De signaal- en coördinatiefunctie van het prijsmechanisme 6. Beperkingen van het eerste welvaartstheorema

47. 4.1. Het criterium van Pareto • Maatschappelijke toestand is Pareto-efficiëntindien het onmogelijk is wijziging door te voeren, waarbij welvaart van ten minste één individu toeneemt, zonder dat welvaart van ten minste één ander individu afneemt • Paretoverbetering: verandering zó dat minstens één individu erbij wint zonder dat iemand erbij verliest • Grafisch: Paretogrens geeft weer hoeveel welvaart het ene individu maximaal kan verwerven, wanneer welvaart van alle andere individuen is vastgelegd

49. 4.1. Het criterium van Pareto • Pareto-efficiënt: • Punten A, B, C, D, E, … • Meer algemeen: Paretogrens • Pareto-inefficiënt: • Punten M, N, … • Meer algemeen: onder Paretogrens • Mogelijke oorzaken van inefficiëntie: • Weinig aanbieders • Externe effecten • Publieke goederen

50. 4.1. Het criterium van Pareto • Kritiek op criterium van Pareto: • Veel punten zijn onvergelijkbaar • Voorbeeld: punten C en M • Pareto-efficiënte punten, maar welk is ‘best’? • Voorbeeld: punt A beter dan punt C???