Life-long learning szansą dla osób z niepełnosprawnością

1. Life-long learningszansą dla osób z niepełnosprawnością Prof. dr hab. W. Warzywoda-Kruszyńska Dr G. Mikołajczyk-Lerman Instytut Socjologii UŁ Mgr J. Sztobryn –Giercuszkiewicz Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych PŁ

2. Plan prezentacji • „Uczenie się przez całe życie” (Life-long Learning) • Realizacja prawa do nauki osób z niepełnosprawnością na poziomie: - szkolnictwa podstawowego i ponadpodstawowego • szkolnictwa wyższego (system wsparcia ON na PŁ) • Life-long Learning dla osób z niepełnosprawnością – szanse i ograniczenia

3. DECYZJA NR 1720/2006/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 15 listopada 2006 r. ustanawiająca program „Uczenie się przez całe życie” (Life-long Learning Programme) obejmujący wszystkie rodzaje i poziomy edukacji oraz kształcenia i szkolenia zawodowego.

4. Cel ogólny programu „Uczenie się przez całe życie”: • przyczynianie się, poprzez uczenie się przez całe życie, do rozwoju Wspólnoty jako społeczeństwa opartego na wiedzy, charakteryzującego się trwałym rozwojem gospodarczym, liczniejszymi i lepszymi miejscami pracy oraz większą spójnością społeczną przy jednoczesnym zapewnieniu należytej ochrony środowiska naturalnego dla przyszłych pokoleń.

5. Cel szczegółowy programu „Uczenie się przez całe życie”: przyczynianie się do zwiększonego uczestnictwa w uczeniu się przez całe życie osób w każdym wieku, w tym osób o szczególnych potrzebach edukacyjnych oraz grup defaworyzowanych, niezależnie od ich środowiska społeczno-gospodarczego

6. Zalecenie KE z dnia 23.02.2013 r pt. Inwestowanie w dzieci- przerwanie cyklu marginalizacji” jednoznacznie stwierdza, że przerwanie kręgu wykluczenia i biedy jest możliwe jedynie poprzez inwestowanie w dzieci, w tym w dzieci z niepełnosprawnością, i zobowiązuje państwa członkowskie do opracowania strategii przeciwdziałania biedzie i wykluczeniu społecznemu wśród dzieci

7. Teza: Dzieci i młodzież z niepełnosprawnością mają nikłe szanse na edukację „przez całe życie”, w obecnie istniejących w Polsce warunkach.

8. Uczniowie z niepełnosprawnością Są najmniej liczni w szkołach dających uprawnienia do studiowania: • Liczba uczniów niepełnosprawnych w roku 2013/2014 wynosiła w Polsce: w szkołach podstawowych – 59 tys. w gimnazjach - 51,6 tys. w szkołach zawodowych - 16 tys. w liceach ogólnokształcących 5,2 tys. Gazeta Wyborcza, 7 kwietnia 2014, s.12

9. Oznacza to, • że w szkołach dających uprawnienie do studiowania ma szansę uczyć się co dziesiąty niepełnosprawny absolwent gimazjum. • Brak jest należycie realizowanego prawa dostępu do edukacji już na poziomie przedszkolnym, podstawowym i ponadpodstawowym.

10. Nie kontynowanie nauki poza wymagane minimum jest spowodowane przede wszystkim : • złą sytuacją materialną rodziny • trudnościami dziecka w nauce • ograniczoną ofertą edukacyjną dla dzieci z upośledzeniami Warzywoda-Kruszyńska W., Mikołajczyk-Lerman G. 2011, Uczeń i student niepełnosprawny – warunki życia i nauki, Łódź: Wyd. Biblioteka

11. Żeby umożliwić dzieciom niepełnosprawnym realizację ich prawa do nauki • trzeba zwiększyć ofertę szkolnictwa zawodowego i ogólnokształcącego, zgodnie z ich możliwościami, ale także zgodnie z ich zainteresowaniami

12. Ponieważ niepełnosprawność • w okresie dorosłości jest nie tylko rezultatem niepełnosprawności w dzieciństwie, udział osób z wykształceniem wyższym wśród ON jest wyższy, niż wynikałoby to z liczby uczniów w liceach ogólnokształcących. • Ale Absolwenci szkół wyższych wśród ON są wyraźnie niedoreprezentowani w porównaniu z populacją ludzi zdrowych.

13. Edukacja osób z niepełnosprawnościami na poziomie szkolnictwa wyższego – „wypadanie” ON z systemu edukacji

14. Unia Europejska zobowiązuje • państwa członkowskie do zwiększenia udziału ON wśród studentów, wydając odpowiednie dokumenty i zalecenia wynikające ze strategii rozwoju Europy do roku 2020. • Jednym z 5 celów strategicznych jest zwiększenie udziału osób z wykształceniem wyższym do 40%.

15. Żeby zrealizować ten cel trzeba: • Zwiększyć udział uczniów z niepełnosprawnością w szkołach maturalnych • Kompensować koszty związane ze studiowaniem ON • zachęcać do podejmowania studiów jak najwięcej uczniów (ale i dorosłych), szczególnie z grup dyskryminowanych i znajdujących się w niekorzystnej sytuacji. • zapewnić bardziej elastyczne, zindywidualizowane sposoby nauczania, z wykorzystaniem nowoczesnych metod (np. e-learning)

16. Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych (Dz.U. z 25.10.2012 poz. 1169) – art.24 pkt. 5 zobowiązuje, że • „Państwa-strony zapewnią, że osoby niepełnosprawne będą miały dostęp do powszechnego szkolnictwa wyższego, szkolenia zawodowego, kształcenia dorosłych i możliwości uczenia się przez całe życie, bez dyskryminacji i na zasadzie równości z innymi osobami”

17. Ustawa Prawo o Szkolnictwie Wyższym (Dz.U. 2005 Nr 164 poz. 1365 z późn. zm.) – art. 13 pkt. 9 stwierdza,że • „ Podstawowymi zadaniami uczelni są: (…) stwarzanie osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia i w badaniach naukowych.”

18. Programy wspierające zwiększenie liczby studentów z niepełnosprawnością: • Uczelnie otrzymują dotację z budżetu państwa na zadania związane ze stwarzaniem studentom i doktorantom, będącym osobami niepełnosprawnymi, do pełnego udziału w procesie kształcenia oraz na inwestycje, służące temu kształceniu • Pomoc finansowa - stypendia specjalne dla studiujących osób niepełnosprawnych • Program „Student II” - kształcenie ustawicze ON, realizowany ze środków PFRON

19. Uczelnie, podobnie jak przedszkola i szkoły nie są zobowiązane • do przyjmowania na studia osób z niepełnosprawnością. • Nie jest znana liczba studentów niepełnosprawnych w Polsce. • Nie ma mody na uczelnie „odpowiedzialne społecznie” na wzór ‚biznesu odpowiedzialnego społecznie”. • Nie ma także rejestru ‚dobrych praktyk” w polskich szkołach wyższych.

20. Trudności uczelni i ON w realizacjiprawa ON do kształcenia na poziomie wyższym: • Istnieje luka między regulacjami prawnymi a praktyką powodująca, że studenci niepełnosprawni napotykają na bariery utrudniające im wybór uczelni i kierunku studiów, wynikające w części z niedostosowania fizycznej przestrzeni oraz niedostosowania procesu nauczania do ich potrzeb. • Dostosowanie procesu nauczania do potrzeb studentów niepełnosprawnych wymaga zmiany kultury organizacyjnej szkół wyższych, co może przynieść korzyści wszystkim członkom społeczności akademickiej.

21. Trudności uczelni i ON w realizacjiprawa ON do kształcenia na poziomie wyższym: • Wspieranie studentów niepełnosprawnych pozostaje głównie domeną działalności wyspecjalizowanych służb w uczelni, które skoncentrowane są na potrzebach indywidualnego studenta a nie na bardziej fundamentalnych zmianach systemu w kierunku zapewniania równych szans edukacyjnych dla wszystkich. • Etykieta „ niepełnosprawny’ konieczna, żeby uzyskać pomoc od instytucji uczelnianych oraz ochronę prawną, jest niekomfortowa dla nich i obniża ich samoocenę • Brak przygotowania studentów pełnosprawnych i nauczycieli akademickich do włączania ON do społeczności akademickiej.

22. Dlatego sprawą bardzo ważną jest upowszechnianie dobrych praktyk w pracy ze studentami z niepełnosprawnością. W Łodzi, dobrą praktykę reprezentuje Politechnika Łódzka, gdzie studiuje ok. 350 studentów z niepełnosprawnością

23. ON studiujące na Politechnice Łódzkiej według wydziałów

24. ON na Politechnice Łódzkiej według rodzaju i stopnia niepełnosprawności

25. System wsparcia ON na Politechnice Łódzkiej Wsparcie techniczne Wsparcie materialne Wsparcie organizacyjne Wsparcie psychospołeczne Wypożyczanie urządzeń w ramach Wypożyczalni Sprzętu Specjalistycznego Stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych Dostosowanie egzaminów okresowych do możliwości percepcyjnych ON Indywidualne i grupowe poradnictwo psychologiczne Zapewnienie tłumaczy języka migowego i translatorów Pokrycie kosztów zakwaterowania Organizacja specjalizowanych zajęć wychowania fizycznego Indywidualne i grupowe doradztwo zawodowe Doposażanie infrastruktury dydaktycznej PŁ Pokrycie kosztów studiów niestacjonarnych Organizacja specjalizowanych lektoratów języków obcych Organizacja szkoleń i spotkań np. z pracodawcami, niepełnosprawnymi przedsiębiorcami Transport specjalistyczny dla osób poruszających się na wózkach Pokrycie kosztów Indywidualnej Organizacji Studiów i asystentów ON Organizacja obozów, spotkań integracyjnych, festiwali Organizacja uzupełniających i wyrównawczych zajęć dydaktycznych

26. System wsparcia ON na Politechnice Łódzkiej Konsultant studencki BON • Formularz rejestracyjny • Rozmowa diagnostyczna dot. specjalnych potrzeb edukacyjnych • Wniosek o przyznanie stypendium specjalnego • Wniosek o przyznanie wsparcia „Regulamin przyznawania wsparcia..” Komisja ds. Przyznawania Wsparcia (Pracownicy BON + członkowie Rady Studentów Niepełnosprawnych) Decyzja

27. W kształceniu ustawicznym osób niepełnosprawnych konieczne jest: 1. usuwanie barier architektonicznych, 2. tworzenia dostępnych materiałów edukacyjnych, 3. organizacja kształcenia w różnorodnych grupach, 4. upowszechnianie technologii wspomagających kształcenie osób niepełnosprawnych, 5. zrozumienie specyfiki komunikacji z osobami niepełnosprawnymi, 6. upowszechnianie roli asystenta osoby niepełnosprawnej.

28. Dziękujemy za uwagę W. Warzywoda-Kruszyńska zsoul@uni.lodz.pl G. Mikołajczyk-Lerman gmlerman@uni.lodz.pl J. Sztobryn-Giercuszkiewicz giercuszkiewicz@p.lodz.pl