นิยามศัพท์ทางด้านอาหารสัตว์ และการจำแนกวัตถุดิบอาหารสัตว์

1. นิยามศัพท์ทางด้านอาหารสัตว์และการจำแนกวัตถุดิบอาหารสัตว์นิยามศัพท์ทางด้านอาหารสัตว์และการจำแนกวัตถุดิบอาหารสัตว์

2. โภชนะ(nutrients) สารเคมีหรือกลุ่มของสารเคมีที่มีคุณสมบัติคล้ายคลึงกัน และเป็นส่วนประกอบของอาหารสัตว์ เมื่อสัตว์กินเข้าไปแล้วทำให้สัตว์ที่ได้รับสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ วัตถุดิบอาหารสัตว์(feedstuff) สารใดก็ตามที่เกิดจากแหล่งธรรมชาติ หรือสังเคราะห์ขึ้นมาทางเคมีหรือชีววิทยา เมื่อสัตว์กินเข้าไปแล้วจะให้คุณค่าทางอาหารกับสัตว์

3. อาหาร(food หรือ feed) สารหรือสิ่งที่ภายหลังสัตว์กินเข้าไปแล้วสามารถถูก ย่อย(digested) ถูกดูดซึม(absorbed) และนำไปใช้ ประโยชน์ (utilized) ต่อร่างกาย วัตถุหรือสารใดๆ ซึ่งโดยปกติจะมาจากพืช หรือสัตว์ ซึ่งมีโภชนะประกอบอยู่ (Church และ Pond 1982)

4. สูตรอาหาร (ration) อาหารที่ให้แก่สัตว์ในแต่ละวันส่วนใหญ่มักทำการคำนวณให้มีโภชนะอยู่ในสมดุล (balancedration) เหมาะสมตามความต้องการของสัตว์ซึ่งแตกต่างกันไปตามชนิดประเภทและอายุสัตว์ ตลอดจนวัตถุประสงค์เช่นเพื่อการดำรงชีพการเจริญเติบโตหรือให้ผลผลิต

5. อาหารข้น (concentrate) อาหารที่มีความเข้มข้นของโภชนะต่อหน่วยน้ำหนักสูง หรือเป็นอาหารที่มีโภชนะที่สัตว์สามารถย่อยได้มาก และมีเยื่อใยต่ำกว่า 18 % อาจเป็นอาหารชนิดเดียวกันหรือหลายชนิดรวมกัน และได้ปรับปรุงให้มีคุณค่าทางอาหารเหมาะสม ซึ่งเมื่อผสมกับอาหารชนิดอื่นแล้วจะมีคุณค่าทางอาหารครบถ้วนตามความต้องการของสัตว์ แบ่งออกได้ตามปริมาณโภชนะที่มีอยู่ในอาหารดังนี้:

6. 1.แหล่งให้พลังงาน ให้พลังงานสูง และมีโปรตีนต่ำกว่า 20 % • เมล็ดธัญพืช ผลพลอยได้จากเมล็ดธัญพืช กากน้ำตาล ไขมัน • สัตว์ น้ำมันพืช • 2. แหล่งให้โปรตีน โปรตีนสูงกว่า 20 % • ปลาป่น เนื้อป่น กากเมล็ดพืชน้ำมัน กรดแอมิโนสังเคราะห์ • 3. แหล่งให้แร่ธาตุ • หินปูน กระดูกป่น เปลือกหอยป่น เกลือแกง แร่ธาตุสังเคราะห์ • 4. แหล่งให้วิตามิน • วิตามินสังเคราะห์ • 5. อาหารเสริมอื่นๆ ยาปฏิชีวนะ สารให้สี กลิ่น

7. อาหารหยาบ ( roughage) วัตถุดิบอาหารสัตว์ หรืออาหารใดก็ตามที่มีความเข้มข้นของโภชนะต่อหน่วยน้ำหนักต่ำ แต่มีเยื่อใยสูงกว่า 18 % และเหมาะสมที่จะนำมาใช้เป็นอาหารสำหรับสัตว์ที่สามารถใช้ประโยชน์หรือย่อยเยื่อใยได้ดี อาหารหยาบแห้ง ( dry forage) อาหารหยาบสด (green forage) อาหารหยาบหมัก (silage)

8. อาหารสำเร็จ( complete feed ) อาหารที่มีโภชนะครบถ้วนตามความต้องการทางสรีรวิทยาของสัตว์เฉพาะอย่าง เมื่อสัตว์กินเข้าไปในปริมาณที่พอเพียงแล้ว จะสามารถเติบโตและดำรงชีวิต และให้ผลผลิตได้โดยไม่ต้องรับอาหารอื่นอีกนอกจากน้ำ อาหารเม็ด( pelleted feed, pellet) อาหารสำเร็จที่ถูกอัดเป็นเม็ด เพื่อให้มีความน่ากิน (palatability) มากขึ้น ลดการเป็นฝุ่น ลดการสูญเสียเนื่องจากการตกหล่น และเพิ่มประสิทธิภาพในการขนส่ง

9. อาหารแตกเป็นเสี่ยง( crumble feed ) • อาหารอัดเม็ดที่นำมาเข้าเครื่องขบให้แตกเป็นเสี่ยง มีขนาดต่างๆตามที่ต้องการ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ: • ประหยัดเวลาในการอัดเม็ด • เพิ่มความน่ากิน • เพิ่มความสามารถในการย่อย • เหมาะสำหรับสัตว์ปีก โดยเฉพาะอย่างยิ่งไก่กระทง หรือไก่ที่มีอายุมากกว่า 4-5 สัปดาห์ขึ้นไป

10. อาหารป่น( mash feed ) อาหารสำเร็จที่อยู่ในรูปป่นละเอียด มีอยู่ 2 รูป คือ อาหารป่นเปียก และอาหารป่นแห้ง วัตถุเติมอาหารสัตว์( feed additive) สารเคมีที่เติมลงไปในอาหาร โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อช่วยปรับปรุงคุณภาพของอาหาร ทำให้สัตว์สามารถใช้ประโยชน์จากอาหารได้มากขึ้น เช่น ยาปฏิชีวนะ ยากันบูด เอ็นไซม์ และ สารกระตุ้นการเจริญเติบโต เป็นต้น

11. อาหารผสมล่วงหน้า( premix ) ส่วนผสมของแหล่งอาหารปลีกย่อยหลายชนิด ( วิตามิน แร่ธาตุ เป็นต้น ) กับตัวเจือจาง ก่อนที่จะนำมาผสมกับอาหารชนิดอื่น เพื่อทำเป็นอาหารสมดุล โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อกระจายอาหารเหล่านั้นให้เข้าเป็นเนื้อเดียวกับอาหารส่วนอื่นได้ง่ายขึ้น

12. อาหารผสมสำเร็จรูป (total mixed rations , TMR; complete rations, CR) อาหารที่ผลิตขึ้นมาจากการนำเอาอาหารหลักของสัตว์เคี้ยวเอื้อง 2 ชนิด คือ อาหารหยาบ และอาหารข้นมาผสมกันในอัตราส่วนที่เหมาะสมแล้วจึงนำไปเลี้ยงสัตว์โดยตรง

13. TMR ที่ดีควรมีลักษณะดังนี้ 1. ประกอบไปด้วยอาหารข้นและอาหารหยาบในอัตราส่วนที่เหมาะสม( คำนวณจากน้ำหนักแห้ง) โดยขึ้นกับอายุและระดับการให้ผลผลิตของสัตว์ที่เลี้ยง 2. อาหารทั้ง 2 ชนิดที่นำมาใช้ผสมต้องมีคุณภาพดี โดยเฉพาะอาหารหยาบ เพื่อให้เกิดการใช้ประโยชน์สูงสุด 3. ขนาดความยาวของอาหารหยาบที่ใช้ผสมควรมีขนาดพอเหมาะ ไม่สั้น หรือเล็กจนเกินไป 4. การกระจายตัวของอาหารข้นและอาหารหยาบควรสม่ำเสมอ