Steven P Janes Sherrards Solicitors London UK

1. RASTE STUDIMORE: SEKTORI I ENERGJISË Steven P Janes Sherrards Solicitors London UK Seminar RajonalmbiKonçesionet / PartneritetinPublik-PrivatTiranë, 11 Dhjetor 2007

2. Investimi në Sektorin e Energjisë- Strukturimi i Marrëveshjes • Projektet e infrastrukturës në sektorin e energjisë shpeshherë kërkojnë kosto fillestare kapitali që i kalojnë 100 milion €uro • Strukturimi i marrëveëshjes është i komplikuar pasi në të përfshihen ente publike, biznese private dhe shumë palë të tjera • Shumë Ministri – e Financës, e Energjisë, e Punëve Publike, e Ndërtimit • Shumë palë – ndërtuesi, Kontraktorët e Konstruksionit, Furnizuesit e Pajisjeve, Vënia në Shfrytëzim dhe Mirëmbajtja • Shumë palë financimi, – Institucion Financiar Zhvillimor, Bankat Tregtare, Agjencitë e Kreditimit të Eksportit • Ekziston një spektër i varianteve të strukturimit të Partneritetit Publik Privat (PPP), secili me pjesën e tyre të risqeve tregtare dhe të sfidave ligjore • Ndërkohë që niveli i kostove kapitale dhe investimi privat rriten, bashkë me to rritet edhe kompleksiteti i marrëveshjes • Kostot e larta të kapitalit mund të bëjnë që të përfshihen shumë huadhënës për të ndarë risqet • Sigurimi nga risku politik mund të luajë një rol kryesor • Madhësia e projektit do të thotë shikueshmëri e madhe ndaj vendit pritës • Angazhimet e mëdha financiare nga entet publike mund të jetë e nevojshme të mbështeten nëpërmjet garancive sovrane

3. Strukturimi Ligjor – Projektet e Energjisë Shembuj të Marrëveshjeve të Projektit • Marrëveshja e Blerjes së Energjisë Elektrike (PPA) • Marrëveshja e Furnizimit me karburant • Kontrata e Konstruksionit (EPC) • Marrëveshja e Furnizimit të Turbinës • Marrëveshja e Vënies në Shfrytëzim dhe Mirëmbajtjes (O&M) • Të drejtat e transferimit të pronës në Marrëveshjen e Qerasë • Politikat e Siguracionit Problemet e Sigurise dhe të Riskut të Pagesës • Garanci qeveritare • Dorëzani/Marrëveshjet e Garancisë • Letër Kredie

4. Mësimet e nxjerra nga Projektet e Energjisë • Futja në fuqi e Kontratave • Autoriteti i entit publik • Ndryshimi i autoritetit për shkak të ristrukturimit të sektorit • Zgjedhja e Ligjit • Ligji Lokal për Marrëveshjet e Projektit • Ligji i kontratave jo i zhvilluar sa duhet? • Ligji britanik për Marrëveshjet e Financimit • Juristë Lokalë me Përvojë • Përvojë për ligjin tregtar • Marrëdhënie të mira me nëpunësit e qeverisë • Koordinimi Ndërmjet Juristëve Ndërkombëtarë dhe atyre Lokalë • Përfshi në ekip Partnerë Lokalë me Reputacion, të Respektuar dhe me Përvojë

5. Kërkesat e Financuesit për Projektet PPP Steven P Janes Solicitor; Sherrards, London UK

6. Çfarë është një Partneritet Publik-Privat? • PPP-të ‘me bazë Programi’ përkundrejt PPP-ve ‘me bazë Projekti’: investim privat në infrastrukturë publike + ofrim shërbimesh afatgjatë + transferim i riskut tek sektori privat = “partneritet” • Modeli i konçesionit • …përdoruesi paguan (pagesë rruge, tarifa, etj.) • N.B.: Shumë PPP jashtë Britanisë së Madhe janë Konçesione • Modeli (PFI) i Iniciativës së Financimit Privat Britanik • …sektori publik paguan • i adoptuar prej shumë vendeve gjatë viteve të fundit, p.sh. • N.B.: Në disa vende vetëm ky model quhet gjithashtu PPP

7. Struktura e Financimit të PPP-ve Autoriteti Investitorët Huadhënësit Borxhi i Financimit të Projektit Kapitali Kontrata PPP Financimi i Projektit Kompania e Projektit Nën-Kontratat Kontratë FM e butë (p.sh. pastrim, katering, sigurim) Kontrata e Konstruksionit Kontrata e Mirëmbajtjes Kontraktori i Konstruksionit Kontraktor Hard FM KontraktorSoft FM

8. Financimi dhe PPP-të Financimi i projektit është një formë e specializuar finance, bazuar në: • Projekt “I veçantë” • Kompani Projekti për Qëllim të Vecantë në rolin e Huamarrësit • Raport i lartë i borxhit ndaj kapitalit (“leva financiare”) • Huadhënia e bazuar në rrjedhën specifike të arkës së projektit, jo bilancin e kompanisë apo fitimin në të kaluarën • Huadhënësit e vendosin besimin tek kontratat e projektit dhe jo tek asetet fizike si kolateral—“projektim financiar i bazuar tek kontrata” • I pakthyeshëm (Non-recourse) (p.sh. Nuk ka pretendim ndaj investitorëve) • Jetëgjatësi e përcaktuar projekti, kështu që borxhi duhet të paguhet plotësisht (cf. kredi korporatash, ku borxhi mund të vazhdojë pafundësisht) • Përdoret në shumicën e rasteve përveç rasteve të projekteve PPP më të vogla

9. Çështje të Huadhënësit • Borxhi është më i lirë se kapitali, kështu • Leva e lartw financiare prodhon njw projekt me kosto mw tw ulwt, por • Leva e lartw financiar krijon rrezik mw tw madh pwr huadhwnwsin • Kthimi i investimit të huadhënësve i vogël—p.sh. 1% e kostos së fondeve të disbursuara në rastin e një banke • Risqet e projektit duhet të kufizohen—“Një bankier është dikush që të jep një çadër kur nuk bie shi.” • Qëndrimi i huadhënësve është që risqet duhen shpërndarë tek ata që janë më në gjendje për t’i mbajtur ato, p.sh.: • Autoriteti • Nën-kontraktorët (konstruksion / FM) • Siguracioni • Investitorët e Kompanisë së Projektit • Dhe së fundmi tek huadhënësit  Kompania e Projektit duhet të jetë një “kuti boshe”

10. Çështje të Riskut • Risqet në kantier: p.sh. pronësia, leja e planifikimit • Risqet e konstruksionit: p.sh. A do të përfundohet projekti në kohë dhe sipas buxhetit të parashikuar? • Risqet e përdorimit: p.sh. A do të ketë kërkesë të mjaftueshme për energji? • Risqet operacionale: p.sh. A mundet që termocentrali i ri të doërëzohet sipas kërkesave me koston e parashikuar në buxhet? • Risqet Makro-ekonomike: Si do të ndikohej projekti nga ndryshimet në kostot e karburantit, normat e interesit ose inflacioni?